آموزشی رمان چیست

[Mahi.otred]

رمانتیسم و شکوفایی رمان​

رشد رمان‌نویسی از قرن هجدهم که عصر ظهور مکتب رمانتیسم بود، آغاز شد و عللی همچون انقلاب کبیر فرانسه، انقلاب صنعتی انگلیس و پیدایش طبقه‌ی متوسط و ژورنالیسم داشت. یکی از خصیصه‌های اصلی رمانتیسم، فاصله‌‌گرفتن از ادبیات اشرافی دوره‌ی پیشین بود. ویکتور هوگو نویسنده‌ی بزرگ فرانسوی و صاحب رمان کم‌نظیر بینوایان از این مکتب ادبی برآمده است، رمانی که یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های ادبیات داستانی تا به امروز است. این مکتب البته نویسنده‌ی برجسته کم ندارد، بزرگانی همچون الکساندر دوما، والتر اسکات، گوته، شیلر و پوشکین نویسندگان این مکتب مهم ادبی هستند.

 

[Mahi.otred]

مکتب رئالیسم، نقطه‌ی اوج رمان​

قرن نوزدهم، قرن استیلای همزمان بورژوازی و رمان‌نویسی بود. عصری که در آن رئالیسم که کمی پیشتر با غایتی واقع‌گرایانه و در واکنش به رمانتیسم، در فرانسه سر برآورده بود، به‌عنوان مکتبی قدرتمند تثبیت شد و از پی‌اش غول‌هایی به جهان ادبیات پاگذاشتند که احتمالا تاریخ مشابه‌شان را دیگر نخواهد دید. داستایوفسکی و تولستوی و چخوف و تورگنیف روس، بالزاک و استاندال و فلوبر فرانسوی، چارلز دیکنز و جورج الیوت و هنری جیمز انگلیسی، جک لندن و مارک تواین آمریکایی تعدادی از مهم‌ترین نویسندگان رئالیست هستند که جایگاهشان در تاریخ ادبیات یگانه است.

 

[Mahi.otred]

ذکر این نکته لازم است که رئالیسم در ادبیات روسیه دوره‌های مختلفی را تجربه کرد و انقلاب و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی نقشی اساسی در این تقسیم‌بندی تاریخی ایفا نمود. در آمریکا نیز آغاز دهه‌ی چهارم قرن بیستم مصادف با ظهور نویسندگان بزرگی همچون ارنست همینگوی و جان اشتاین‌بک بود که بازگشت به ایده‌های رئالیسم را در قالب نئورئالیسم رقم زدند.

 

[Mahi.otred]

قرن نوزدهم مکاتب دیگری را نیز به خود دید، که شبیه‌ترین آن‌ها به رئالیسم، ناتورالیسم بود. مکتبی که از یافته‌ی جدید علمی وقت، به‌خصوص نظریه‌ی تکامل داروین و نیز نظریات اندیشمندانی همچون آگوست کنت تاثیری جدی پذیرفت. سرسلسله‌ی مکتب ناتورالیسم امیل زولا‌ی فرانسوی بود. او اعتقاد ویژه‌ای به نقش وراثت و محیط در شکل‌گیری اعمال شخصیت‌های داستانش و سرنوشت آ‌ن‌ها داشت. تاکید ناتورالیسم بر روی زشت زندگی بود و عمرش نیز به درازا نکشید.

 

[Mahi.otred]

مکاتب قرن بیستم​

قرن بیستم نیز مکاتب ادبی مختلفی را به خود دید، از جمله سورئالیسم یا فراواقع‌گرایی که در سال ۱۹۲۲ رسمیت یافت. بنیاد سورئالیسم بر رویاها و اوهامی است که در ضمیر ناخودآگاه نویسنده جریان دارد. سورئالیسم یکی از نتایج رشد روانکاوی در قرن بیستم است.

 

[Mahi.otred]

رئالیسم جادویی جریان ادبی مهم دیگر این قرن است که در وجه خیال‌انگیز و جادویی‌اش با سورئالیسم اشتراک دارد و تفاوتش در زمینه‌ی واقع‌گرایانه‌ی آن است که به جادو آمیخته می‌شود. رئالیسم جادویی اوج خود را در رمان‌های نویسندگان آمریکای لاتین همچون گابریل گارسیا مارکز تجربه نمود. قرن نوزدهم و بیستم شاهد زایش و رشد جریان‌ها و مکاتب فلسفی و ادبی دیگری نیز بوده است که از آن جمله می‌توان به اگزیستانسیالسم با نویسندگانی همچون سارتر و کامو و پست‌مدرنیسم با نویسندگانی مثل ونه‌گات و فلن اوبراین اشاره کرد.

 

[Mahi.otred]

رمان‌نویسی در ایران​

برای آشنایی با تاریخ‌ رمان‌نویسی در ایران، آشنایی با روند تکوین نثر جدید فارسی که از دوره‌ی قاجاریه آغاز شد، ضروری است. یکی از بهترین آثار در این زمینه، کتاب پایه‌گذاران نثر جدید فارسی به قلم حسن کامشاد است. دو عامل مهم تاثیرگذار بر شکل‌گیری نثر نوین فارسی، ترجمه‌ی آثار غربی و ژورنالیسم بود و از دیگر سو ترجمه‌ی آثار داستانی و رمان‌های غربی اولین گام از حرکتی بود که به داستان‌نویسی مدرن فارسی انجامید. یکی از اولین و تاثیرگذارترین رمان‌های ترجمه‌شده در آن دوره، سرگذشت حاجی بابای اصفهانی از جیمز موریه بود که به دست میرزا حبیب اصفهانی به فارسی برگردانده شد. ترجمه‌ی آثار الکساندر دوما نیز نقش مهمی در آشنایی ایرانیان با رمان داشت.

 

[Mahi.otred]

یکی از ژانرهای محبوب برای نویسندگان در اواخر دوره‌ی قاجار و پس از انقلاب مشروطه، رمان تاریخی بود. محمدباقر میرزا خسروی، شیخ موسی نثری، حسن خان بدیع و صنعتی‌زاده‌ی کرمانی نویسندگانی بودند که در آن دوره رمان تاریخی نوشتند. جریان رمان‌نویسی در ایران با نویسندگان دیگری همچون مشفق کاظمی، محمد مسعود، جهانگیر جلیلی ادامه یافت، اما نامی که از پیشینیان درخشش بیشتری یافت، محمدعلی جمال‌زاده بود.

 

[Mahi.otred]

حسن کامشاد، جمال‌زاده را شناسنده‌ی فنون اروپایی نگارش داستان کوتاه می‌داند. حسن میرعابدینی در کتاب شهروند شهرهای داستانی که در آن به زندگی و آثار جمالزاده پرداخته است، او را پایه‌گذار داستان‌نویسی جدید فارسی عنوان می‌کند. از جمال‌زاده با عناوین دیگری همچون آغازگر سبک واقع‌گرایی در ادبیات ایران نیز یاد کرده‌اند. او اولین مجموعه داستان خود را با نام یکی بود یکی نبود در سال ۱۳۰۰ منتشر کرد. حسن میرعابدینی از قول بسیاری از منتقدان ادبی یکی‌ بود یکی نبود را مهم‌ترین حادثه‌ی ادبی در مقطع ۱۳۰۰ و طلیعه‌ی ادبیات داستانی واقع‌گرایانه می‌خواند.

 

[Mahi.otred]

جمال‌زاده بیست سال پس از این مجموعه داستان، از سال ۱۳۲۰ و از پی سکوتی طولانی، دوباره شروع به انتشار داستان کوتاه و رمان کرد. جریان داستان‌نویسی مدرن ایران با آثار نویسندگان مهم دیگری همچون صادق هدایت (که برخی او را اولین نویسنده‌ی رمان به معنای مدرن آن می‌دانند)، بزرگ علوی، صادق چوبک، به‌آذین، غلامحسین ساعدی، سیمین دانشور، جلال آل‌احمد، علی‌محمد افغانی، احمد محمود، رضا براهنی، هوشنگ گلشیری، محمود دولت‌آبادی و نویسندگان دوره‌های بعدی، ادامه یافت و نقاط عطف و اوجش را تجربه کرد.