روح شناسی روح شناسی چگونه ممکن است؟

[آیرین]

یکی از موضوعاتی که همواره در طول تاریخ زندگی انسان، ذهن او را به خود مشغول داشته و همواره انسان سعی کرده است آن را مورد شناسایی قرار دهد، مسئله روح است.

 

[آیرین]

یکی از موضوعاتی که همواره در طول تاریخ زندگی انسان، ذهن او را به خود مشغول داشته و همواره انسان سعی کرده است آن را مورد شناسایی قرار دهد، مسئله روح است.
موضوع روح همواره مورد تحقیق دانشمندان قرار گرفته و درهر عصری نظریات مختلفی درباره آن ارائه گردیده است.
در زمان حاضر نیز، دانشمندان روانشناس گاهی از آن سخن گفته اند ولی بیشتر آنها به دلیل اینکه روح را به طور مستقیم نمی توان مورد مشاهده قرار داد، مطالعه آن را رها کرده و به بررسی رفتار که از آثار روح می باشد، پرداخته اند.
یکی از ویژگی های روانشناسی اسلامی آن است که موجودیت روح را به طور بنیادی مورد بررسی قرار داده است. اطلاعاتی که در معارف اسلامی درباره روح وجود دارد، در هیچ منبعی معتبری نمی توان یافت.
قرآن که مستندترین و معتبرترین سند شناخت روان انسان می باشد، در زمینه روح، اطلاعات گسترده ای دراختیار انسان قرار داده است.
خداوند متعال در قرآن کریم، در سوره اسری، آیه 85، می فرماید:
وَ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی
« ای پیامبر از تو درباره روح سؤال می کنند، بگو روح از امر پروردگار من است»

 

[آیرین]

همان گونه که از مفهوم این آیه استنباط می شود، مطالعه روح با مشکلاتی همراه است زیرا انسانها اطلاعاتشان بدان پایه نیست که از حقیقت روح آگاهی داشته باشند، بدین لحاظ خداوند متعال در ادامه این آیه شریفه می فرماید:
وَ مَا أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیل
« و شما را از ( این) علم جز اندکی نداده اند.»
کلام خدای متعال مبنی بر آن است که اندکی از علم مربوط به روح در اختیار انسانها قرار گرفته است و آنها نمی توانند به تمام آگاهی های مربوط به روح دسترسی پیدا کنند.
اما باید دانست که نکته اصلی در این است که همین مقدار اندک علم رو می تواند مشکل گشای انسان در زمینه شناخت روح باشد.
بنابراین، لازم است بر اساس اطلاعاتی که در این زمینه از سوی خدای متعال در اختیار پیامبر بزرگوار و ائمه معصومین(ع) قرار داده شده است، موضوع روح را مورد توجه قرار دهیم.
بر این اساس راهنمای ما در رسیدن به فهم این آیه شریفه، وجود روایاتی است که از طریق ائمه معصومین(ع) بیان گردیده است، زیرا آن بزرگواران مفسرین اصلی و واقعی قرآن کریم می باشند.
ابوبصیر گوید؛ از مولای بزگوار، امام صادق (ع) راجع به قول خدای عزّوجل:
وَ یَسئَلونَکَ عَنِ الرّوحِ، قُل الرِوحُ مِن اَمرِ رَبّی (اسری، 85)
سئوال کردم.

 

[آیرین]

امام بزرگوار(ع) فرمودند:
« آن مخلوقی بزرگتر از جبرئیل و میکائیل است که همراه رسول الله (ص) است و همراه ائمه (ع) نیز می باشد و آن از عالم ملکوت است.»(1)
این روایت منظور از روح در این آیه را موجودی برتر از ملائک مانند جبرئیل و میکائیل بیان می دارد که در حضور پیامبر بزرگوار(ص) و سپس درحضور ائمه معصومین(ع) می باشد. این روح در اصطلاح روایات اسلامی، روح اعظم یا روح القدس نامیده می شود.
با توجه به این روایت می توان دریافت که کلمه روح در قرآن بیشتر به مفهوم روح القدس بکار رفته است.
روایات متعدد دیگری وجود دارد که این موضوع را مورد تأیید قرار می دهند.
خداوند متعال در زمینه خلقت آدم(ع) می فرماید:
فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی (حجر 29)
« چون آدم را خلق کردم، از روح خودم در او دمیدم»
ملاحظه می شود که در این آیه شریفه نیز، کلمه روح به کار برده شده است. اما باید دانست روحی که خداوند متعال در آدم(ع) دمید مربوط به روح انسانی نیست. این روح نیز مربوط به همان روح اعظم یا روح القدس می باشد که خداوند متعال در معیّت حضرت آدم (ع) قرار داده است.
روایتی ارزنده از مولای بزرگوار، امام صادق(ع) درستی این حقیقت را ثابت می کند.

 

[آیرین]

احول گوید: از مولای بزرگوار، امام صادق(ع) درباره روحی که در آدم (ع) دمیده شد که خدایتعالی در سوره حجر، آیه 29 می فرماید:
فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی
آن بزرگوار فرمودند:
« آن روح مخلوق است و نیز روحی است که در عیسی (ع) بود و مخلوق بود.(2)
با بررسی روایت دیگری در زمینه واژه روح در قرآن، متوجه می شویم که منظور از روح در قرآن، گاهی به مفهوم روح القدس و گاهی به مفهوم روحی که در حیوان و انسان می باشد، به کار برده شده است. بدین لحاظ سخن گفتن در این زمینه دشوار است و به تحقیقی گسترده نیاز دارد.
در روایتی ارزنده در تفسیر آیه 85 سوره اسری می خوانیم که منظور از روحی که در این آیه به کار رفته است روح حیوانات و روح انسان می باشد.
ابوبصیر از یکی از دو امام صادق(ع) و امام باقر(ع) روایت کرده که از تفسیر این آیه سؤال کردم:
وَ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی (اسری 85)
آن بزرگوار فرمودند:
« آن روح همانست که درهمه حیوانات و مردم وجود دارد.(3)
ابوبصیر گوید: پرسیدم آن چیست؟
فرمودند: از عالم ملکوت است و از قدرت الهی است.»(4)
در این روایت منظور از این روح، روح انسان و یا حیوان می باشد.
بنابراین می توان گفت که آیه 85 سوره اسری، هم شامل روح القدس و هم شامل روح انسان و حیوان می گردد.