تاریخ ایران سفر تاریخی(همدان)

[Baharan]

برج قربان​

برج تاریخی قربان همدان یکی از این آثار قدیمی و ارزشمند در این شهر محسوب می‌شود. این برج در محله زندها بین خیابان طالقانی و مدنی قرار گرفته و با بنای زیبای خود، در روزگاران گذشته، قسمت بسیار مهمی از یک مجموعه بزرگ شامل مدرسه، کتابخانه، مسجد و خانقاه به شمار می‌آمد. با این حال، در عصر حاضر برج تاریخی قربان تنها بنای بازمانده ازاین مجموعه است. از این رو، آشنایی با این برج می‌تواند کلیدی طلایی برای سفر به تاریخ پر آوازه همدان می‌تواند باشد.
برج قربان آرامگاه جمعی از امیران سلجوقی است. همچنین مقبره شیخ السلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاء همدانی از بزرگان ادب نیز در این مکان قرار دارد.
برج قربان تنها بنای بازمانده مجموعه عظیم وکهن متشکل از مسجد، مدرسه، خانقاه و کتابخانه است.
این برج توسط شخصی به نام قربان در زمان حمله افغان‌ها سنگرگاه قرار داده شده و باعث دوری شورشیان از حوالی آنجا شده است.

ناگفته‌هایی درباره نام برج قربان همدان

نام‌گذاری برج تاریخی قربان بر اساس دو داستان معروفی است که در میان مردم رواج دارد. داستان اول مربوط به شخصی است به نام قربان که در زمان حمله افغان‌ها این برج را سنگر قرار داده و به کمک مردم، دشمنان را عقب رانده است. داستان دوم براساس اعتقادات مردمی بوده که در روزهای مشخص شتری را در آنجا قربانی می‌کردند. برخی دیگر معتقدند که وجه تسمیه این برج از نام معمار آن برگرفته شده است.

 

[Baharan]

گنبد علویان​

گنبد علویان همدان به عنوان یکی از جاذبه‌ های توریستی و گردشگری معروف همدان شناخته می‌شود که در چهار باغ علویان و در نزدیکی امامزاده عبدالله (ع) و در شمال میدان عین‌القضات قرار دارد. گنبد علویان از یادمان‌ها و شاهکارهای معماری و گچ‌بری بعد از اسلام در همدان است که تاریخچه آن به دوره سلجوقیان و مغولیان تعلق دارد. این بنا توسط خاندان علویان در قرن ششم هجری ساخته شد که در ابتدا مسجد بود، سپس با ایجاد سردابی در زیرزمین تغییر کاربری داد و به مقبره خاندان علوی تبدیل گشت. در حال حاضر مجموعه تاریخی گنبد علویان به یکی از مکان های دیدنی گردشگران تور همدان تبدیل شده است و هر ساله مسافران و بازدیدکنندگان زیادی از نقاط مختلف ایران راهی شهر همدان می‌شوند تا از این بنا دیدن کنند. گنبد علویان با ویژگی‎های منحصر به فردش یک میراث کهن ایران زمین به شمار می‌آید که بنای چهار ضلعی دارد و گوشه‌های بنا با لبه‌‌های ستاره‌ای شکل به صورت زیبایی طراحی شده است که این نوع معماری و طراحی برای بسیاری از افراد این صنف و بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی تحسین برانگیز است. دیوارهای مقبره در این مجموعه به صورت مکعبی ساخته شده و تا خط آغاز گنبد ادامه دارد و باقی گنبد نیز در طی دوره‌های مختلف تاریخی از بین رفته است. علت نام‌گذاری این مکان دیدنی همدان به نام گنبد علویان این است که در گذشته‌های دور این بنا گنبد باشکوه، مجلل و زیبایی داشت که در گذر زمان قسمت‌های از آن فرو ریخت و به کلی از بین رفت، به طوری که در حال حاضر اثری از این گنبد وجود ندارد. همچنین در بین اهالی محلی مردم همدان این بنا به خاطر مدفون شدن خاندان علوی و همچنین علاقه شدید مردم همدان به سادات و دوستداران حضرت علی (ع) به گنبد علویان مشهور است. ابعاد و پلان داخلی بنا 8 متر در 8 متر است و تزیینات غنی، متراکم و رازآمیزی دارد، تزئیناتی شبیه گنبد سرخ مراغه و گنبد حیدریه قزوین. در درب ورودی گنبد علویان و در درون کادر مستطیلی شکل، می‌توانید از گچ‌بری‌هایی دیدن کنید که از برجستگی‌های لانه زنبوری تشکیل شده است و گل و بوته‌های درهم و پیچیده آن به شکل زیبایی در این مجموعه برای بازدیدکنندگان خودنمایی می‌کند. در حاشیه‌ی کادر خارجی بنای گنبد علویان نیز آیاتی از قرآن کریم به خط کوفی بر روی کتیبه‌ای گچ‌بری شده مشاهده می‌شود که به صورت بدیع تزیین شده است. گنبد علویان در همدان با شماره 94 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

​

 

[Baharan]

کلیسا گریگوری ​

کلیسای گریگوری استپان یا کلیسای گریگوری استفان در قسمت شرقی تپهٔ هگمتانه در محلهٔ قدیم ارامنه قرار دارد. این کلیسا در سال ۱۶۷۶ میلادی توسط جمعی از ارامنه اصفهان و نیز مهاجران (در زمان جنگ جهانی اول هزاران ارمنی از مناطق ارمنستان غربی به شهرهای غربی ایران همچون کرمانشاه و همدان پناه آوردند) و تجار ارمنی روسیه که در همدان ساکن شدند، ساخته شده‌است. داخل کلیسای گریگوری چهار ستون مدور وجود دارد که با قوس‌های جناغی به یکدیگر متصل شده‌اند. این کلیسا در سال ۱۹۳۲ میلادی (۱۳۱۱ خورشیدی) بازسازی و مرمت شد.

اطراف محراب کلیسا نیز به وسیلهٔ گچ پوشیده شده بود که در حال حاضر از آن لایه‌برداری شده‌است. نمای داخلی کلیسا آجری است. در نمای بیرونی خشت نیز به کار رفته‌است و دارای طاق‌نماهایی با قوس هلالی برای تزئین است. برج ناقوس این کلیسا به شکل مدور با بهره‌گیری از سبک گنبدهای رک بنا شده‌است.

​

 

[Baharan]

کلیسا حضرت مریم​

مربوط به دوره قاجار است و در همدان، خیابان اکباتان، ضلع شمال شرقی تپه هگمتانه، محله ارامنه واقع شده است. در قسمت شرقی تپه هگمتانه همدان، در محلهٔ ارامنه، دو کلیسا وجود دارد. کلیسای قدیمی‌تر کلیسای گریگوری استپان و متعلق به مذهب ارتدکس است و کلیسای جدیدتر به نام کلیسای حضرت مریم به مذهب پروتستان تعلق دارد. و این اثر در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

 

[Baharan]

گنجنامه1​

سنگ نوشته‌های باستانی گنجنامه در جنوب غربی همدان به فاصله پنج کیلومتری محل فعلی شهر، در انتهای دره سرسبز و خرم عباس‌آباد و در ابتدای مسیر جاده‌ای که همدان را به تویسرکان و غرب کشور مرتبط می‌سازد و روی یکی از صخره‌های الوند واقع شده‌است. این جاده همان ره کاروان رویی است که در عهد هخامنشیان هم وجود داشته و داریوش و خشایارشا با لشگریان وهمراهان خویش از آن عبور می‌کرده‌اند.
از آنجا که این مسیر در عهد هخامنشیان یکی از شعبات اصلی راه باستانی شاهی بوده که از دامنه الوند، هگمتانه (پایتخت تابستانی هخامنشیان) را به بابِل در مرکز میانرودان مرتبط می‌ساخت، از راه‌های پر رفت‌وآمدی و امن دوران باستان به‌شمار می‌رفت. بعلاوه این راه به جهت ختم به بابِل، راه مقدسی نیز محسوب می‌شد. به همین دلیل مکان مناسبی بود تا شاهان این دودمان با ایجاد سنگ نگاشته، باورها و اندیشه‌ها پاکشان و همچنین بزرگی و عظمت نیاکان خود را به رهگذران گوشزد نمایند.

​

 

[Baharan]

گنجنامه ۲​

این کتیبه‌ها از دیرباز نام‌های گوناگونی را بر خود گرفته‌است. تا سدهٔ ششم هجری از جمله «سنگ‌نبشته، نبشت خدایان، دادمهان یا دادبهان، تنبابر، ینبابر، ببنایه، کتیبه‌های الوند، جنگ‌نامه و گنجنامه» خوانده می‌شده‌است. دو نام «جنگ‌نامه» و «گنج‌نامه» در سده‌های اخیر مصطلح بوده‌است. دکتر محمد معین با قید احتمال، آن را به صورت اسم مرکب «بنیاد هرمز دادمهان» نیز نامیده‌است.

دربارهٔ وجه تسمیهٔ گنجنامه می‌توان گفت: گنجنامه در زبان پارسی به معنای حکایت و داستان گنج است و عموم مردم را تصور بر این بوده‌است که راز گنجی نهان را در این کتیبه‌ها نگاشته‌اند، و به نظر می‌رسد واژهٔ جنگ‌نامه نیز تحت تأثیر ذهنیتی که از جنگ و جنگاوری شاهان گذشته در سر مردم بوده، یا با جایگزینی عامیانهٔ واژهٔ جنگ به‌جای گنج به وجود آمده باشد.
سنگ‌نوشته‌های گنج‌نامه نوشتارهایی از دوران داریوش بزرگ و خشایارشای هخامنشی است که بر دل یکی از صخره‌های الوند در فاصله ۵ کیلومتری غرب همدان و در انتهای درهٔ عباس‌آباد حکاکی شده‌است. کتیبه‌ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به زبان‌های پارسی باستان، زبان ایلامی و بابلی نو نوشته شده‌اند. متن پارسی باستان در سمت چپ هر دو لوح جای گرفته‌است و پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی‌متر دارد. متن زبان ایلامی در وسط هر دو کتیبه نوشته شده و متن بابلی نو در ستون سوم قراردارد.

 

[Baharan]

ترجمه سنگ نوشته گنجنامه​

کتیبهٔ داریوش بزرگ متن آن عبارت است از:

«خدای بزرگ است اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از [میان] بسیاری، فرمانروائی از [میان] بسیاری. مَنَم داریوش، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ سرزمین‌ها[یی] که نژادهای گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی.»


کتیبهٔ خشایارشاه نیز در قسمت پائین همین کتیبه‌است و متن آن عبارت است از:

«خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگ‌ترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایارشا را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بی‌شمار. من خشایارشا، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ کشورهای دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگِ دوردستِ پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.»

 

[Baharan]

گنجنامه۳ (آبشار)​

آبشارگنج نامه از چشمه سارها و جویبارهای کوه الوند سرچشمه می‌گیرد و در رود خانه پایین آبشار می‌ریزد.

ارتفاع آن ۱۲ متر است و آب آن دائمی است به این معنی که در هر موقع از سال که به این منطقه بروید آبشار شکوه خود را به شما نشان می دهد. البته در فصل سرد گاهی آب آن یخ می زدند که البته آن هم جزو زیبایی های طبیعی آن است. اطراف این آبشار به دلیل وجود کوه های صخره ای، صخره نوردان را جذب خودش می کند.در دوره هخامنشیان آب این آبشار، بسیار مورد احترام و تقدس بوده است وبه همین دلیل کتیبه های گنجنامه را در این محل و نزدیک به آن روی کوه، حجاری کردند.

آبشار گنجنامه بیست‌ویکمین اثر طبیعی ملی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۱۵ دی ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.

یکی دیگر از جاذبه‌های دهکده گنجنامه تله‌کابین، غار آکواریوم، دشت میشان و... است.

 

[Baharan]

درباره‌ی گنجنامه بیشتر بدانیم:

گنجنامه در جنوب غربی شهر همدان در یکی از کوهپایه‌های الوند در میان دره‌ای زیبا با مناظر بدیع کوهستانی قرار گرفته است از مقتضیعات آن آب و هوای خنک در تابستان و باغ ها در مسیر دره منتهی به گنجنامه است.

که بسیار خوش منظره می‌باشد آبشار و کتیبه سنگ نوشته‌ای که متعلق به دو تن از شاهان بزرگ هخامنشی یعنی داریوش و خشایارشاه می‌باشد ازدیگر آثار دیدنی این محل می‌باشد. گنجنامه، در یکی از دامنه های کوهستان الوند و به فاصله 5 کیلومتری جنوب غربی همدان، در دوره مصفای عباس آباد قرار دارد در نزدیکی گنجنامه، چشم انداز زیبایی از آبشار گنجنامه و دره های سر سبز عباس آباد، تاریک دره و کیوارستان دیده می شود. تاریک دره نیز به دو شاخه تقسیم می گردد: در شاخه شرقی آن، تاسیسات پیست اسکی تاریک دره احداث شده است و در ضلع غربی تاریک دره، در خط الراس گردنه (گدوک)، جاده ماشین رو جدید با راه کاروان رو قدیمی یکی می شود.

این دره عصر هخامنشیان، شروع جاده هگمتانه – استخر، معروف به “ جاده شاهی“ بوده، که هگمتانه را از طریق پیچ و خمهای تاریک دره، گدوک (دره)، ورد آورد علیا، شهرستانه، اشتران به تویسرکان، نهاوند، کرمانشاه، لرستان، تخت جمشید و فارس مرتبط می ساخته است.

این راه، همچنین یکی از راههای ارتباطی همدان به غرب و جنوب کشور(ومیانرودان) یا بین النهرین(عراق امروزی) بوده است. به سبب آنکه هگمتانه، پایتخت تابستانی هخامنشیان بوده و در مسیر جاده شاهی قرار داشته است، داریوش اول هخامنشی پس از اتمام کار سنگ نبشه های بیستون، دستور نقرکتیبه کنونی گنجنامه را داده است. پس از او فرزندش خشایار شاه نیز به پیروی از او کتیبه ای در سمت راست و کمی پائین تر از سنگ نبشته پدر، بر جای گذارده است.