پزشکی سكته مغزي

[Mina-j]

سکته مغزی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟​

به بیان دیگر اگر خون‌رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد، این قسمت از مغز دیگر نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد، این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می‌نامند. علت سکته مغزی می‌تواند به خاطر مواردی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‌های خون رسان مغز ایجاد شود.

سکته مغزی تغییری در عملکرد مغز است که معمولاً حاد بوده و به دلیل آسیب دیدن یا کشته شدن سلول‌‌های مغز رخ می‌دهد. تغییرات صورت گرفته باعث ایجاد دگرگونی‌‌هایی در عملکرد نرمال فرد می‌شوند.

برای مثال، ممکن است فرد دیگر نتواند حرف بزند یا دست یا پای خود را حرکت دهد. سکته‌ مغزی عمدتاً به دلیل کاهش یا توقف جریان خون‌رسانی به سلول‌های مغز رخ می‌دهند. گاهی اوقات به سکته مغزی، حمله مغزی یا حادثه قلبی عروقی (CVA) هم گفته می‌شود.

این نوع سکته خیلی شبیه به حمله قلبی است، تنها تفاوت آن این است که در مغز اتفاق می‌افتد. ضربه مغزی یا سکته مغزی همانند حمله قلبی یک فوریت پزشکی است، که در این شرایط باید فورا و بدون تعلل با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.

اگر فردی مشکوک به سکته مغزی باشد، باید سریعاً اقدام کرد، چرا که سرعت درمان تأثیر قابل توجهی در نتیجه درمان سکته مغزی دارد. عوارض سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج کننده کامل و یا حتی مرگ را در بر می‌گیرد. بر اساس آمار جهانی سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان به حساب می‌آید.

 

[Mina-j]

علائم سکته مغزی چیست؟​

نشانه‌ها و علائم سکته مغزی بسته به محل و میزان آسیب، متفاوت است. سکته مغزی معمولا باعث همی‌پلژی (فلج یک نیمه بدن) در سمت مخالف آسیب می‌شود و ممکن است بیمار دچار عوارض دیگری مانند اختلال در بلع، مشکلات حسی، مشکلات روانی و عاطفی و اختلالات درکی نیز بشود. اختلالات تعادلی و وضعیتی نیز از عوارض شایع سکته‌های مغزی است.

چنانچه برای مشکل بی‌حرکتی بیمار اقدامات درمانی موثر انجام نشود، مشکلات ثانویه‌ای مانند زخم‌های فشاری، عفونت ریه و یبوست به وجود خواهد آمد.

سکته مغزی یک بیماری غیر پیش‌رونده است که علائم آن ابتدا شدید است ولی با گذشت زمان و درمان مناسب کاهش پیدا می‌کند. سکته مغزی تأثیرات فراوانی بر زندگی یک فرد می‌گذارد. این ضایعه ممکن است باعث ناتوانی فرد برای مدت طولانی شود و مشکلات فیزیکی، روانی و اجتماعی پیچیده‌ای برای او ایجاد کند.

علایم سکته مغزی به این بستگی دارند که چه قسمتی از مغز و چه مقدار از بافت مغز درگیر شده‌اند. معمولاً علائم سکته مغزی به طور ناگهانی بروز می‌کنند (در عرض چند دقیقه یا یک ساعت) و معمولا این علایم با هیچ‌گونه دردی همراه نیستند.

ممکن است علائم به صورت گذرا ظاهر شوند، یا کاملا از بین بروند، و یا در طول چندین ساعت بدتر شوند. هنگامی که نشاه‌ها در زمان کوتاهی (کمتر از ۲۴ ساعت) به طور کامل از بین بروند، به این وضعیت سکته مغزی ایسکمیک گذرا (TIA) گفته می‌شود.

یک سوم تمامی سکته‌های مغزی در طول خواب اتفاق می‌افتند، بنابراین افراد اولین بار بعد از بیدار شدن متوجه علائم می‌شوند؛ چنین وضعیتی، تعیین زمان وقوع سکته مغزی را دشوار می‌کند.

 

[Mina-j]

شایع‌ترین علائم سکته مغزی که امکان دارد رخ دهند عبارتند از:

۱) ضعف در دست یا پای یک طرف از بدن، و یا هر دوی آن‌ها​

این وضعیت از ضعف بسیار خفیف تا فلج شدن کامل را در بر می‌گیرد. ممکن است در یک طرف بدن یا قسمتی از آن احساس سوزن سوزن شدن یا لمس شدن کامل وجود داشته باشد.

۲) ضعف در عضلات صورت​

ممکن است صورت شل شده یا کج به نظر بیاید. از آنجا که بیمار قادر به کنترل حرکت لب‌ها و زبانش نیست، حرف زدنش نامفهوم می‌شود.

۳) مشکل تکلم​

بیمار نمی‌تواند صحبت کند، حرف‌هایش بسیار نامفهوم هستند، یا وقتی حرف می‌زند کلمات مشکلی ندارند اما مطالبی که می‌گوید بی‌معنی هستند. گفتاردرمانی سکته مغزی می‌تواند به بیمار کمک کند.

 

[Mina-j]

۴) مشکلات هماهنگی​

احتمال دارد حرکات بیمار ناهماهنگ به نظر رسیده و تلوتلو بخورد یا برای راه رفتن یا بلند کردن اجسام مشکل داشته باشد.

۵) گیجی​

ممکن است بیمار نتواند تعادل خود را حفظ کند یا احساس گیجی کند یا مشکل بلع داشته باشد.

۶) مشکلات بینایی​

گاهی اوقات بیمار دچار مشکلات بینایی می‌شود، مانند دوبینی، از دست دادن دید جانبی (کناری)، یا نابینایی. (معمولاً تاری دید به تنهایی جزء علائم سکته مغزی نیست).

۷) سردرد ناگهانی​

ممکن است یک سردرد شدید و ناگهانی بدون هیچ مقدمه‌ای بروز کند.

 

[Mina-j]

۸) از دست دادن هوشیاری​

ممکن است بیمار بی‌هوش شود یا به هوش آوردن سخت شده و فوت کند.

۹) مشکل در دیدن اشیاء در یک سمت بدن​

در برخی موارد دیده شده است که فرد نمی‌تواند اشیای موجود در یک سمت بدن را ببیند و اگر سرش را به آن سمت برنگرداند متوجه آن اجسام نمی‌شود.

۱۰) اختلالات زبان و تفکر​

از آن بدتر اختلالات زبان و تفکر است. در این حالت شخص حرف‌های دیگران یا مطالب نوشته شده را متوجه نمی‌شود و قادر به خواندن و نوشتن نیست. او حتی نمی‌تواند افکار خود را بیان کند و گاهی دچار اختلال حافظه و یادگیری می‌شود.

۱۱) مشکلات عاطفی​

مشکلات عاطفی از دیگر مواردی است که در بعضی از افراد دچار سکته مغزی دیده می‌شود. سکته مغزی می‌تواند باعث احساس ترس، اضطراب، عصبانیت، غمگینی و سوگ در خود فرد یا حتی اطرافیان شود.

سکته مغزی به طور کلی موجب آسیب نواحی‌ای از مغز می‌شود که قسمت‌های مختلف بدن را کنترل می‌کنند، ولی نواحی دیگر مغز می‌توانند تا حدی کار نواحی آسیب دیده را جبران کنند. بیشتر مبتلایان قادر خواهند بود تعداد زیادی از مهارت‌های از دست رفته خود را بازیابند.

البته بعضی‌ها پس از سکته مغزی دچار مشکلات پایداری می‌شوند ولی بیش از نیمی از مبتلایان قادر خواهند بود پس از سکته مغزی توانایی مراقبت از خود را بازیابند.

 

[Mina-j]

دلایل سکته مغزی​

دو دلیل اصلی بروز سکته مغزی، دلایل ایسکمیک (انسدادی) و خونریزی دهنده نام داشته و به رگ‌های خونی موجود در مغز مربوط می‌شوند.

۱) سکته مغزی ایسکمیک​

سکته مغزی ایسکمیک هنگامی رخ می‌دهد که خونرسانی به مغز به دلیل تشکیل لخته خون متوقف می‌شود. ۸۵ درصد تمامی موارد سکته‌های مغزی به این دلیل رخ می‌دهد. انسداد شریان می‌تواند داخل و یا اطراف مغز رخ دهد .

همچنین لخته‌های خونی می‌توانند توسط جریان خون از دیگر نقاط بدن به مغز آورده شوند.

علل سکته مغزی ایسکمیک​

علل سکته مغزی ایسکمیک عبارتند از:

• رسوب چربی و ایجاد پلاک‌هایی در شریان‌های گردنی
• اختلالات قلبی که منجر به تشکیل لخته‌های خونی می‌گردد.

 

[Mina-j]

۲) سکته مغزی خونریزی دهنده (ناشی از خونریزی)​

چنانچه یک رگ خونی ضعیف که مسئول خون رسانی به مغز است پاره شود، سکته مغزی خون‌ریزی دهنده اتفاق می‌افتد.

با بروز چنین وضعیت، علاوه بر کاهش جریان خونی که از کنار ناحیه سوراخ شده می‌گذرد، خون وارد شده به مغز همراه با تجزیه شدنش، سلول‌های مغز را نیز تخریب می‌کند.

اگر خون زیادی نشت کند، می‌تواند کم کم باعث افزایش فشار در مغز شود، زیرا مغز در محفظه جمجمه محصور است و جایی برای افزایش حجم بافت مغز وجود ندارد. به همین دلیل افزایش حجم خون نشت کرده، با وارد کردن فشار به بافت مغز، آن را فشرده کرده و نواحی مهمی از مغز را می‌کشد.

معمولا خطر سکته‌های مغزی خونریزی دهنده جدی‌تر از سکته‌های مغزی ایسکمیک است. ۳۰ تا ۵۰% از افرادی که دچار این نوع سکته می‌شوند، فوت می‌کنند.

در اینجا هدف درمان، توقف یا جلوگیری از خونریزی به درون بافت مغز است.

دلیل سکته مغزی خونریزی دهنده​

دلیل سکته مغزی خونریزی دهنده شامل موارد زیر است:

• فشار بالا که موجب تضعیف عروق خونی می‌گردد.
• سخت شدن رگها (تصلب شرایین)‌ که عروق مغزی را شکننده می‌کند.
• آنوریسم یعنی ضعیف شدن یک نقطه در دیواره عروق که می‌تواند پاره شود.
• ضربه مغزی
• مصرف بی‌رویه مشروبات الکلی

 

[Mina-j]

چه افرادی در خطر سکته مغزی هستند؟​

سکته مغزی مشکلی جدی است که هر ساله بسیاری به آن دچار می‌شوند و پس از ناراحتی قلبی و سرطان، سومین علت مرگ محسوب می‌شود. صدمه‌های مغزی ناشی از سکته مغزی یکی از دلایل رایج ناتوانی بزرگسالان به شمار می‌آید.

اشخاص مسن‌تر بیش از دیگران در معرض سکته مغزی قرار دارند، اگرچه هر فردی در هر سنی، حتی کودکان، نیز می‌توانند قربانی این عارضه مهلک باشند.

عوامل خطرساز در بروز سکته‌های مغزی عبارتند از: فشار خون بالا، کلسترول بالا، تنگی عروق، دیابت، بیماری‌های قلبی، کشیدن سیگار، مصرف بیش از اندازه نوشیدنی‌های‌ الکلی، بی‌تحرکی، چاقی و مصرف قرص‌های ضدبارداری.

فشار خون بالا مهم‌ترین عامل در بروز سکته‌های مغزی است. پژوهش‌ها نشان داده‌ است که کنترل فشار خون باعث کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی بروز سکته‌های مغزی می‌شود.

افراد سیگاری نیز ۲ برابر سایر افراد دچار سکته می‌شوند، ولی ۲ تا ۵ سال پس از ترک سیگار شیوع سکته در هر دو گروه به یک میزان خواهد بود.

خطر ابتلا در افراد دیابتی وابسته به انسولین نیز ۲ تا ۶ برابر سایرین است.

 

[Mina-j]

عوارض بعد از سکته مغزی چیست؟​

تقریبا یک مورد از هر چهار مورد سکته مغزی منجر به مرگ می‌شود و بیمارانی که جان سالم به در می‌برند نیز، از عوارض طولانی مدت ناشی از صدمه‌های مغزی رنج می‌برند.

برخی از بیماران پس از سپری شدن مدتی طولانی، استقلال پیشین خود را بازمی‌یابند، حال آن که متاسفانه بسیاری هرگز به طور کامل بهبود نمی‌یابند و به ناچار تغییراتی را در شیوه و سبک زندگی خود ایجاد می‌کنند و یا تا حدی به اطرافیان وابسته می‌شوند.

از دیگر عوارض سکته مغزی این است که حدود نیمی از قربانیان سکته مغزی برای انجام فعالیت‌های روزانه و مراقبت از خود به شکلی به اطرافیان وابسته هستند.
وقتی فردی پس از سکته مغزی دچار مشکل بلع می‌شود باید در سریعترین زمان ممکن برای این مشکل تحت درمان قرار بگیرد تا هم بلع فرد بهتر شود و هم از ایجاد عوارض ثانویه و مشکلات دیگر جلوگیری شود.

باید آگاه باشید در صورتی که پس از سکته دچار مشکل بلع یا دیسفاژی شده‌اید قبل از ارزیابی و درمان هیچ نوشیدنی یا خوردنی را مصرف نکنید. از همان بیمارستان پزشک یا پرستارتان به شما خواهد گفت که تا ارزیابی بلع انجام نگرفته و توصیه‌ها و پیشنهادات کافی به شما داده نشده باشد هیچ چیزی را نخورید.

نکات اولیه‌ای که به شما گفته خواهد شد موارد زیر خواهد بود:

1. تغییر رژیم غذایی
2. یادگیری تکنیک‌هایی که به شما کمک خواهد کرد تا غذا را قورت دهید.
3. استفاده از کمک‌هایی که باعث آسان‌تر شدن بلع یا نوشیدن می‌شود.

درمان‌گر شما از شما خواهد خواست که تمرینات آموزش داده شده را طبق دستور انجام دهید. تقویت عضلات صورت، زبان، لب‌ها و دهان به بلع بهتر شما کمک خواهد کرد.

 

[Mina-j]

راه‌ها و روش‌های درمان سکته مغزی​

روش‌های درمان سکته مغزی به نوع سکته و این که برای مثال کدام بخش از مغز صدمه دیده است و دلیل سکته مغزی چه بوده است بستگی دارد.

تمرینات ورزشی برای درمان سکته مغزی​

ممکن است نیاز باشد که از طریق انجام تمرینات ورزشی که برای کمک به افزایش هماهنگی و قدرت بدنی شما طراحی شده‌اند، مهارت‌های حرکتی‌تان را تقویت کنید.

اغلب از آموزش قابلیت‌های حرکتی نیز استفاده می‌شود تا شما را قادر سازد که در حین راه رفتن از عصا یا واکر استفاده کنید. همچنین ممکن است از محدودیت درمانی هم بهره گرفته شود، چون در این روش استفاده از اندام‌های درگیر نشده محدود می‌شود تا بتوانید بر روی بهبود عملکرد اندام‌های درگیر عوارض سکته کار کنید.

هنگامی که می‌خواهید گرفتگی عضلاتتان را کاهش دهید، می‌توانید از متد درمان دامنه حرکتی و تمرینات ورزشی استفاده کنید. گاهی اوقات نیز بیماران می‌توانند از فعالیت‌هایی که با کمک دستگاه‌های پیشرفته انجام می‌شوند بهره بگیرند.