پزشکی سكته مغزي

[Mina-j]

دارو برای درمان سکته مغزی​

سکته مغزی اکثر اوقات با دارو درمان می‌شود. نقش اصلی این داروها جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی و از بین بردن این لخته‌ها، پایین آوردن فشار خون و کاهش میزان کلسترول است.

ضرورت جراحی برای درمان سکته مغزی خونریزی دهنده​

در صورت ورم کردن مغز، انجام عمل جراحی برای از بین بردن ورم و کاهش احتمال خونریزی مجدد در سکته‌های خونریزی دهنده ضرورت می‌یابد.

از آنجایی که مغز نمی‌تواند سلول‌های جدیدی را جهت جایگزینی سلول‌های آسیب دیده تولید کند، بهبود بیمار به توانایی مغز در سازمان‌دهی سلول‌های سالم و جبران سلول‌های از دست رفته بستگی دارد، این توانایی را در اصطلاح نوروپلاستی‌سیتی گویند.

فیزیوتراپی بیماران سکته مغزی​

فیزیوتراپی سکته مغزی با ارائه راهنمایی‌های کاربردی و تخصصی به یاری بیمار می‌آید. متخصصین فیزیوتراپی غالباً در تعامل با دیگر اعضاء گروه درمان سکته مغزی نهایت تلاش خود را جهت رفع عوارض ناشی از سکته مغزی به کار می‌بندد.

بیمار باید پس از دریافت درمان‌های اولیه هر چه زودتر انجام یک برنامه درمانی توانبخشی را تحت نظر یک فیزیوتراپ آغاز کند. معمولا در صورتی که بیمار از نظر وضعیت بالینی ثبات داشته باشد، پزشک ظرف ۴۸ ساعت پس از بروز سکته مغزی او را به یک فیزیوتراپ ارجاع می‌دهد.

 

[Mina-j]

مدت زمان و طول درمان سکته مغزی​

بعضی افراد ظرف چند روز از اثرات سکته مغزی بهبود می‌یابند، اما برای اکثر افراد بهبودی به تدریج و در طول دوره توانبخشی حاصل می‌شود. بخش اعظم بازیابی توانایی‌های عملی در سه ماه اول پس از بروز سکته مغزی رخ می‌دهد.

اکثر افراد، با بهره‌گیری از راهنمایی‌های ارائه شده، می‌توانند تا دست کم یک سال پس از بروز سکته به بهبود توانایی‌های خود در زمینه انجام کارهایی که نیازمند توانایی‌های عملی هستند و همچنین ظرفیت هوازی (ایروبیک) خود ادامه دهند.

پس از آن سرعت پروسه بهبودی کاهش می‌یابد، اما معمولا برای دوره‌ای طولانی همچنان ادامه پیدا کند. عموما پس از مرخص شدن از بیمارستان نیز برنامه توانبخشی از طریق برگزاری جلسات فیزیوتراپی در خانه یا در یک کلینیک فیزیوتراپی سرپایی ادامه می‌یابد.

نقش فیزیوتراپ‌ها​

فیزیوتراپ‌ها دقیقاً برای ارزیابی مشکلات حرکتی یا از دست دادن توانایی‌های حسی که می‌تواند در نتیجه یک سکته مغزی رخ دهد آموزش می‌بینند. فیزیوتراپ از طریق بازآموزی حرکتی، برای آموزش مجدد قابلیت‌های حرکتی و فعالیت‌های عملکردی مانند بلند شدن از حالت نشسته، راه رفتن و استفاده از دست درگیرِ عوارض سکته تلاش می‌کند.

 

[Mina-j]

هدف از فیزیوتراپی چیست؟​

هدف از فیزیوتراپی در مراکز توانبخشی، دادن برنامه‌های مدون و طراحی‌شده جهت تسریع روند بهبودی بیمار است که طی شش ماه نخست پس از بروز سکته مغزی، بدن حداکثر پاسخ را به درمان‌های فیزیوتراپی بدهد.

پس در این مدت باید تلاش پیگیر و متمرکز جهت بازگشت اعمال مختل شده سیستم عصبی انجام گیرد تا معلولیت و ناتوانی فرد سکته کننده برطرف شود. البته باید توجه داشت که بازگشت اعمال بدن پس از گذشت شش ماه کاملا متوقف نمی‌شود، بلکه طی روند تدریجی تا مدت دو سال ادامه می‌یابد.

مثلا ممکن است فرد سکته‌ای به دلیل اختلال غیرقابل برگشت سیستم عصبی، حین راه‌رفتن دچار لنگیدن هم باشد، اما می‌توان با افزایش مسافت پیاده‌روی از میزان معلولیت کاست.

سکته مغزی می‌تواند باعث ضعف یا فلج نیمی از بدن و مشکلات تعادل شود. فیزیوتراپی کمک می‌کند که تا حد ممکن کنترل ماهیچه‌ها و حرکت فرد به حالت عادی بازگردد.

فیزیوتراپی خیلی زود به دنبال سکته مغزی در منزل یا بیمارستان آغاز می‌شود. اگر فرد توانایی جابه‌جایی نداشته باشد، فیزیوتراپ از وضعیت مناسب آنها در تخت اطمینان حاصل می‌کند و وضعیت آنها را به طور منظم تغییر می‌دهد تا از خشک شدن ماهیچه‌ها و مفاصل جلوگیری کند.

اگر فردی که دچار سکته مغزی شده است نمی‌تواند روی تخت یا صندلی بنشیند، فیزیوتراپ به او کمک می‌کند تا تعادل خود را حفظ کند. پس از این مرحله شخص می‌تواند با کمک بایستد و به آرامی راه برود.

درمان اندام‌های ضعیف یا فلج با حرکات کوچک و ساده آغاز می‌شود. با پیشرفت شخص و قوی‌تر شدن او حرکات پیچیده‌تر، آزمایش می‌شوند و او تشویق می‌شود تا هر دو سمت بدنش را به کار بگیرد. این کار از استفاده بیش از اندازه از سمت سالم جلوگیری می‌کند.

درمان گرفتگی‌ عضلات این بیماران تلفیق انجام حرکات نرمشی و مصرف داروهای ضداسپاسم می‌باشد. در صورتی که گرفتگی عضلات رفع نشود انتخاب آخر جراحی خواهد بود که روی مغز یا روی عضلات و مفاصل صورت می‌گیرد. جراحی موجب از بین رفتن درد و بازیابی برخی از حرکات می‌شود.

به یاد داشته باشید که درد خود را به پزشک اطلاع دهید تا برای برطرف کردن آن راهی پیدا کند. البته روش‌هایی وجود دارند که با امتحان کردن آنها می‌توانید درد خود را کاهش دهید. مثلا استفاده از کیسه آب گرم و نرمش‌های سبک، موجب کاهش درد می‌شوند.

اندام‌های ضعیف یا فلج را با قرار دادن در وضعیت مناسب یا با استفاده از آتل‌های مخصوص می‌توان در مقابل درد محفاظت کرد. درد شانه که به علت تحمل وزن ناشی از دست فلج به وجود می‌آید را می‌توان با قرار دادن دست روی یک بالش یا بالا نگه داشتن آن کنترل کرد.

 

[Mina-j]

چرا فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی ضرورت دارد؟​

فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی به دلایل زیر مهم است:

1. انعطاف پذیری سیستم عصبی بعد از سکته هدایت شده و کنترل شده نیست. فیزیوتراپیست خاصیت انعطاف پذیری (نروپلاستیسیتی) سیستم عصبی بعد از آسیب را در جهت صحیح هدایت می‌کند.
2. در زمان‌های اولیه آسیب (به ویژه شش ماه اول)، نروپلاستیسیتی بیشتر است.
3. فیزیوتراپیست باعث بهبود انعطاف پذیری در مفاصل (جهت جلوگیری از کوتاهی‌های عضلانی و خشکی مفاصل به علت بی‌حرکتی) براساس اصول علمی می‌گردد.
4. درمان فیزیوتراپی براساس ارزیابی‌های اولیه و مجدد بیماران صورت می‌گیرد. از نظر یک فیزیوتراپیست هر بیمار سکته مغزی منحصر به فرد بوده و به درمان خاص خود نیاز دارد.
5. فیزیوتراپیست به دلیل آگاهی از آناتومی عضلات اندام‌های فوقانی، تحتانی و تنه نقش مهمی در تنظیم یک برنامه درمانی موثر دارد.
6. ارزیابی قدرت عضلات اندام‌ها به صورت فعال، به فیزیوتراپیست این امکان را می‌دهد که با توجه به وضعیت بیمار، او را از یک سطح پایین‌تر به یک سطح بالاتر ارتقاء دهد.
7. فیزیوتراپیست به دلیل آشنایی با علم نوروآناتومی، نوروفیزیولوژی و علوم اعصاب با دیدگاه علم کنترل حرکتی (Motor Control) به بیمار می نگرد. علم کنترل حرکتی علاوه بر سیستم عضلانی، اهمیت ویژه‌ای برای سیستم عصبی درنظر می‌گیرد.
8. فیزیوتراپیست موفق، برنامه اصلی خود را با توجه به وضعیت بیمار بر آموزش‌های حرکتی و تمرینات متمرکز می‌کند. سطح تمرینات با پیشرفت بیمار گسترده‌تر می‌شود.
9. فیزیوتراپیست با شناختی که از کل مفاصل بدن و نوروفیزیولوژی دارد، وضعیت‌های صحیح ایستادن و راه رفتن را به بیمار و همراهان او آموزش می‌دهد. چرا که آموزش‌های غلط منجر به الگوهای حرکتی ناصحیح می‌گردد و در نهایت باعث اختلال در میزان بهبودی و کیفیت آن می‌شود.
10. فیزیوتراپیست‌ها با تجربه‌ای که در درمان بیماران سکته مغزی دارند، نحوه انجام تمرینات عملکردی را با توجه به شرایط بیمار به او آموزش می‌دهند. تمرینات عملکردی باعث به کارگیری مفاصل بیشتری در یک عمل خاص می‌گردد و به تدریج با پیشرفت بیمار، سرعت تمرین و سطح آن افزایش می‌یابد.
11. با توجه به این که در بسیاری از موارد ترمیم و بازسازی مغزی بعد از تروما و آسیب عروقی، از یک الگوی هدفمند پیروی نمی‌کند و گاها با ایجاد پدیده‌ای بنام اسپاستیسیتی (Spasticity) الگوهای غلطی را در اندام‌ها ایجاد می‌کند، فیزیوتراپیست با آگاهی از این مسئله از همان ابتدای درمان تا حد زیادی این حالت نامناسب را کنترل می‌کند.
12. تنظیم یک برنامه منظم جهت افزایش هماهنگی (Coordination) و تعادل (Balance) میان گروه‌های عضلانی در وضعیت‌های مختلف که با توجه به شرایط و پیشرفت بیمار تغییر می‌یابد.
13. تاکید بر ایجاد حرکات ارادی و افزایش سرعت عمل همراه با حداکثر دقت
14. گسترش حرکات ارادی ازطریق تحریکات کلامی-بینایی و تفسیر حرکت قبل از انجام آن
15. ایجاد انگیزه لازم و افزایش اعتماد به نفس از طریق تشویق با تحریک سیستم‌های هیجانی مغز

 

[Mina-j]

کدام عوامل بر کیفیت فیزیوتراپی در سکته مغزی موثر است؟​

عوامل موثر بر میزان کیفیت درمان فیزیوتراپی در بیماران سکته مغزی، عبارتند از:

1. تاکید بر انجام تمرین (Exercise) طبق نظر فیزیوتراپیست
2. آموزش صحیح تمرینات به بیمار و همراهان او طبق نظر فیزیوتراپیست
3. درمان‌های دارویی طبق نظر متخصص مربوطه
4. میزان همکاری بیمار
5. تکرار تمرینات در منزل توسط بیمار و با همکاری خانواده فرد
6. انگیزه و اراده بیمار
7. سطح آسیب و میزان توانایی مغز جهت بازسازی مجدد
8. سن و وزن بیمار
9. وجود یا عدم اختلالات عضلانی-اسکلتی و بیماری‌های مفصلی
10. وجود یا عدم بیماری قلبی-عروقی، بیماری تنفسی و بیماری‌های دیگر
11. زمان کافی و طولانی فیزیوتراپی
12. روحیه فرد و تلاش برای بهتر شدن
13. میزان امید به زندگی

متخصص فیزیوتراپی با در نظر گرفتن نیازهای بیمار در موارد زیر به بیمار کمک می‌کند:

1. تهیه برنامه مراقبت از بیمار به منظور بهبود شرایط و پیشگیری از عارضه‌های طولانی کننده دوران بهبود
2. ارائه توصیه‌هایی مفید در خصوص حالت اندامی صحیح در زمان نشستن یا دراز کشیدن و وقفه بین زمان‌های حرکت
3. تعیین زمان مناسب برخاستن از بستر بیماری و شروع به راه رفتن کردن و در صورت لزوم تعیین وسایل و تجهیزات لازم برای حرکت کردن یا حمایت از بیمار
4. تشویق بیمار به مشارکت فعال در جلسه‌های فیزیوتراپی جهت بازآموزی الگوی طبیعی حرکت
5. ارائه درمان‌هایی برای تقویت اعضاء بدن و آموزش شیوه مجدداً حرکت دادن بدن با حداکثر استقلال ممکن