بزرگان تاریخ سید علی خامنه‌ای

[اولدوز]

در خلال سال‌های ‎۱۳۵۰–۱۳۵۳ ه‍.ش درس‌های تفسیر و ایدئولوژی سید علی خامنه‌ای در سه مسجد کرامت و امام حسن و میرزا جعفر در مشهد تشکیل می‌شد. این فعالیت‌ها موجب شد که در دی ماه ۱۳۵۳ ه‍.ش ساواک خانه‌اش در مشهد را تفتیش کند، او را دستگیر و بسیاری از یادداشت‌ها و نوشته‌هایش را ضبط کند. خامنه‌ای در فروردین ۱۳۵۲ ه‍.ش برای تبلیغ عازم نیشابور می‌شود و جلساتی را در مساجد آن شهر برگزار می‌کند. در خرداد ۱۳۵۲ ه‍.ش جلسات تفسیر وی را ساواک در مسجد امام حسن و منزل وی تعطیل می‌کند. در آذر ۱۳۵۲ ه‍.ش به دعوت بانی و واقف مسجد کرامت مشهد، فعالیت خود را در آنجا دنبال می‌کند ولی ساواک او را بازداشت می‌کند. در آبان ۱۳۵۳ ه‍.ش به دعوت محمد مفتح به سخنرانی در مسجد جاوید تهران می‌پردازد. وی در دی ماه ۱۳۵۳ ه‍.ش دوباره بازداشت می‌شود و به زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری در تهران منتقل می‌شود. بنابر گفته وی، دشوارترین و سخت‌ترین دوران حبس برای او همین دوران بوده‌است. در نهایت وی در ۲ شهریور ۱۳۵۴ ه‍.ش از زندان آزاد شد.[۳۰] پس از آزادی از زندان به مشهد بازگشت و مجدد به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد، اما دیگر امکان تشکیل کلاس‌های سابق به او داده‌نشد.[۳۱] خامنه‌ای دربارهٔ پنجمین بازداشت خویش توسط ساواک می‌نویسد:[۳۲]

از سال ۱۳۴۸ ه‍.ش زمینهٔ حرکت مسلحانه در ایران محسوس بود. حساسیت و شدت عمل دستگاه‌های جاری رژیم پیشین نیز نسبت به من، که به قرائن دریافته بودند چنین جریانی نمی‌تواند با افرادی از قبیل من در ارتباط نباشد، افزایش یافت. سال ۱۳۵۰ ه‍.ش مجدداً و برای پنجمین بار به زندان افتادم. برخوردهای خشونت‌آمیز ساواک در زندان آشکارا نشان می‌داد که دستگاه از پیوستن جریان‌های مبارزهٔ مسلحانه به کانون‌های تفکر اسلامی به‌شدت بیمناک است و نمی‌تواند بپذیرد که فعالیت‌های فکری و تبلیغاتی من در مشهد و تهران از آن جریان‌ها بیگانه و به‌کنار است. پس از آزادی، دایرهٔ درس‌های عمومی تفسیر و کلاس‌های مخفی ایدئولوژی و… گسترش بیشتری پیدا کرد.

 

[اولدوز]

بازداشت آخر و تبعید
با درگذشت سید مصطفی خمینی، مبارزات جدی تر شد. رژیم پهلوی هم در واکنش به این فعالیتها، به‌رغم اعلام سیاست فضای باز سیاسی، به سرکوب مبارزان پرداخت. به دنبال اجرای این سیاست، برخی از مبارزان سرشناس به تبعید محکوم شدند که خامنه‌ای هم جز آنان بود. در اواخر سال ۱۳۵۶ ه‍. ش، نیروهای امنیتی پهلوی وی را دستگیر و از سوی کمیسیون امنیت اجتماعی خراسان به مدت ۳ سال به ایرانشهر تبعید شد.[۳۳] وی تا اواخر دوران حکومت پهلوی، به سبب ممانعتی که از خروج وی برای زیارت عتبات عالیات و دیدار با سید روح‌الله خمینی صورت گرفت از خروج از کشور منع شد.[۳۴]

ودر اواسط سال ۱۳۵۷ ه‍.ش با اوج‌گیری مبارزات انقلاب ایران، از تبعیدگاه آزاد شده به مشهد بازگشت.[۳۵] به سبب فعالیت‌های مبارزاتی و سیاسی در مسجد آل رسول ایرانشهر و رفت و آمد قشرهای مختلف به منزل وی شدیداً نیروهای امنیتی وی را تحت نظر داشتند. به دنبال کشتار مردم در ۱۹ فروردین ۱۳۵۷ ه‍.ش در یزد، نامه‌ای در محکومیت این حرکت منتشر کرد که در سراسر کشور به صورت اعلامیه پخش شد.[۳۶] در ۲۸ تیر ماه ۱۳۵۷ ه‍.ش در پی اعتراض طلاب حوزه علمیه مشهد به تبعید سید علی خامنه‌ای، مأموران انتظامی این حرکت را سرکوب کردند.[۳۷]

به نظر ولایتی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، فعالیت‌های انقلابی و مردمی خامنه‌ای سبب آن شد که محل تبعید وی به جیرفت تغییر یابد. بر همین اساس خامنه‌ای در ۲۲ مرداد به جیرفت تبعید شد و در آنجا نیز به فعالیت خود بر ضد حکومت پهلوی ادامه داد و سخنرانی‌هایی در مسجد جامع ایراد کرد از جمله سخنرانی که در پانزدهم شهریور ۱۳۵۷ ه‍.ش صورت گرفت. وی علاوه بر نوشتن نامه به سید علی‌محمد دستغیب پیرامون حوادث کشور و مبارزه با حکومت پهلوی، راهکارهایی نیز ارائه می‌داد. وی در همین دوره برای فعالیت مبارزاتی علیه حکومت مخفیانه راهی کهنوج شد.

 

[اولدوز]

در اول مهر ۱۳۵۷ ه‍.ش از کهنوج راهی مشهد شد و روند ساماندهی امور انقلابی و مبارزه را ادامه داد. در هنگام اقامت سید روح‌الله خمینی در فرانسه، اقامت وی را عاملی برای پدید آمدن موجی از امید و تصمیم در دل مردم دانست و در نهایت خواستار بازگشت خمینی از فرانسه بود.[۳۹] هنگام اقامت در مشهد فعالیت مبارزاتی وی شدت بیشتری به خود گرفت و سخنرانی‌هایی افشاگرانه را ایراد می‌نمود. خمینی نیز با وی در ارتباط بود و خواستار ملاقات با وی و صدوقی شد. خامنه‌ای در یک سخنرانی که در ورزشگاه سعدآباد مشهد ایراد کرد خواستار بازگشت خمینی شد. به خاطر تشدید فعالیت‌های سیاسی در مشهد، قوچان، شیروان و بجنورد بار دیگر مأموران امنیتی وی را دستگیر کردند. از وی در اسناد ساواک به عنوان یکی از پرچمداران برجسته انقلاب در خراسان نام برده‌اند. در خطبه شب عاشورا در حرم امام رضا، بر خلاف سنت قبلی که دعایی برای محمدرضا پهلوی خوانده می‌شد وی خطبه را به نام سید روح‌الله خمینی خواند و تظاهرات روز عاشورا در مشهد را نیز سامان‌دهی کرد. وی همچنین از جمله افراد معترض و متحصن به حمله مأموران حکومتی وقت به بیمارستان شاهرضای مشهد بود. وی همچنین در تظاهراتی که برای همراه ساختن کارکنان استانداری خراسان در جلوی جمعیت حضور داشت و سعی کرد تا از کشتار مردم در ۱۰ دی ماه ۱۳۵۷ ه‍.ش جلوگیری به عمل آورد. در ۲۲ دی ماه ۱۳۵۷ ه‍.ش با فرمان خمینی به عنوان یکی از اعضای شورای انقلاب اسلامی انتخاب شد لذا مشهد را ترک کرد و راهی تهران شد. وی پس از استقرار در مدرسه رفاه در آغاز پیروزی انقلابی اسلامی ایران، مسئول کمیته تبلیغات برای استقبال از خمینی بود. وی همچنین در تحصن‌ها و نشر اعلامیه و قطعنامه‌هایی که علیه بسته شدن فرودگاه مهرآباد توسط بختیار، صادر شده بود، نقشی بسیار پر رنگ داشت. محل این تحصن‌ها عمدتاً دانشگاه تهران بود. وی پس از آن عمدتاً مسئول کمیته دفتر تبلیغات سید روح‌الله خمینی بود و انتشار نشریه‌ای به نام او را بر عهده گرفت و در آن نیز مقالاتی نگاشت

 

[اولدوز]

سرانجام، روح‌الله خمینی در ۲۳ دی ماه ۱۳۵۷ ه‍.ش شورای انقلاب اسلامی ایران را برای راهبری انقلاب تأسیس کرد و روز بعد از آن محمدرضا شاه از کشور خارج شد. با خروج شاه و عدم موفقیت دولت شاپور بختیار، خمینی در ۱۲ بهمن از تبعید در فرانسه به ایران بازگشت و با اعلام بی‌طرفی ارتش در ۱۵ بهمن، دولت موقت ایران به نخست‌وزیری مهدی بازرگان شکل گرفت. در نهایت در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ انقلاب به پیروزی رسید

 

[اولدوز]

یکی از نخستین عرصه‌های نقش‌آفرینی خامنه‌ای در جمهوری اسلامی، عضویت و فعالیت در شورای انقلاب بود. این شورا به دستور روح‌الله خمینی از اوایل آبان ۱۳۵۷ ه‍.ش شکل گرفت و اعضای آن توسط او به‌تدریج انتخاب شدند، و به صورت رسمی در ۲۲ دی ۱۳۵۷ ه‍.ش تشکیل گردید.[۴۲] سید علی خامنه‌ای در اواخر دی ماه به پیشنهاد مرتضی مطهری در این جلسات حضور پیدا کرد.[۴۳]شورا در این مقطع، مسئول تصمیم‌گیری‌های مهم از جملهٔ مذاکره با مقامات حکومت پهلوی و مقامات کشورهای خارجی بود.[۴۴]

به‌رغم تغییر چندین‌باره ترکیب اعضای شورای انقلاب در ادوار چهارگانهٔ آن تا پایان فعالیتش در ۲۹ تیر ۱۳۵۹ ه‍.ش خامنه‌ای عضو ثابت آن باقی ماند.[۴۵] با ادغام دولت موقت و شورای انقلاب در آخر تیر ۱۳۵۸ ه‍.ش برخی اعضای شورای انقلاب از سوی آن شورا به برخی از وزارتخانه‌ها راه یافتند و از جمله خامنه‌ای به معاونت امور انقلاب وزارت دفاع انتخاب گردید.[۴۶]در این زمان مصطفی چمران وزیر دفاع بود. همچنین وی به عضویت کمیسیون وزرای امنیتی که سرپرستی و مسئولیت کلیهٔ امور انتظامی، نظامی و امنیتی داشت انتخاب شد. از دیگر مأموریت‌های او از طرف شورای انقلاب، مسئولیت مرکز اسناد و نیز سرپرستی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۳ آذر ۱۳۵۸ ه‍.ش بود. او در ۵ اسفند ۱۳۵۸ ه‍.ش از مسئولیت سرپرستی سپاه به دلیل نامزدی در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی استعفا کر

 

[اولدوز]

خامنه‌ای پس از نامزدی برای انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۵۸ ه‍. ش، از سوی ائتلاف بزرگ شامل جامعه روحانیت مبارز تهران، حزب جمهوری اسلامی و چندین سازمان و گروه اسلامی دیگر در انتخابات مجلس شورای اسلامی حمایت شد[۴۹] و در اردیبهشت ۱۳۵۹ ه‍.ش بعد از فخرالدین حجازی، حسن حبیبی، مهدی بازرگان، علی اکبر معین فر، در حوزهٔ انتخابیهٔ تهران پنجم شد و به اولین دورهٔ مجلس شورای اسلامی راه یافت.[۴۸]

در مجلس، عضو و رئیس کمیسیون امور دفاعی بود.[۵۰] از موضع‌گیری‌های مهم او در طول نمایندگی می‌توان به صحبت‌های او در موافقت با طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر برای ریاست جمهوری اشاره کرد.[۵۱]با آغاز جنگ ایران و عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ ه‍.ش و به سبب حضور در جبهه‌های جنگ، در جلسات مجلس شورای اسلامی کمتر حضور یافت و پس از جراحت شدید در ۶ تیر ۱۳۶۰ ه‍.ش در موارد معدود در آن حاضر شد. با انتخاب شدن در انتخابات ریاست جمهوری مهر ۱۳۶۰ ه‍.ش از مجلس خارج شد.

 

[اولدوز]

سید علی خامنه‌ای از ۲۴ دی ۱۳۵۸ ه‍.ش به عنوان امام جمعه تهران توسط سید روح‌الله خمینی منصوب شد.[۵۳] دوران امامت جمعه او در طول چهل سال گذشته را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد که در طول این سه دوره، بیش از ۲۴۰ بار به اقامه نماز پرداخته‌است. اولین دوره، از ۲۸ دی ۱۳۵۸ ه‍.ش تا ترور او در ۶ تیر ۱۳۶۰ ه‍.ش ادامه داشت. دوره دوم، چند ماه پس از ترور تا انتخاب او به عنوان رهبر ادامه پیدا کرد.[۵۴]در این دوره در نماز جمعه ۲۴ اسفند ۱۳۶۳ ه‍.ش که به امامت او بود بمب‌گذاری شد و طی آن ۱۴ نفر کشته و ۸۸ تن زخمی شدند.[۵۵]دوره سوم، امامت او از دوران رهبری تا کنون است. نماز جمعه ۲۷ خرداد ۱۳۹۸ ه‍.ش اولین نماز جمعه او از بهمن ۱۳۹۰ ه‍.ش به بعد است

 

[اولدوز]

خامنه‌ای در ۶ تیر ۱۳۶۰ ه‍.ش در هنگام سخنرانی هدف ترور قرار گرفت. او در آن زمان نماینده مجلس شورای اسلامی و امام جمعه تهران بود. سوءقصد به خامنه‌ای حدود یک هفته بعد از عزل ابوالحسن بنی‌صدر از مقام ریاست‌جمهوری از سوی مجلس صورت گرفت. یک روز بعد از این واقعه، انفجار در مقر حزب جمهوری اسلامی در تهران به کشته شدن شمار زیادی از اعضای این حزب، از جمله سید محمد بهشتی انجامید.[۵۶]

ضبط صوت، که درون آن بمب جاسازی شده بود، در سمت چپ نزدیک به قلب سخنران گذاشته شده بوده‌است. یکی از محافظان ضبط صوت را قدری به سمت راست جابه‌جا می‌کند و خامنه‌ای هم از میکروفون فاصله می‌گیرد. پس از چند دقیقه از شروع سخنرانی بمب منفجر می‌شود. خامنه‌ای به شدت مجروح و بیهوش شد، او را به بیمارستان بهارلو سپس برای مراقبت بیشتر به بیمارستان قلب تهران منتقل کردند. یکی از محافظان می‌گوید بعد از اینکه خود را به تریبون رساند، دید که روی جداره داخلی ضبط نوشته شده بود «اولین عیدی گروه فرقان به جمهوری اسلامی!». با وجود تلاش پزشکان برای ترمیم پوست دست راست او، دست راست او از کار افتاد.[۵۷]

احمد قدیریان این ترور را کار جواد قدیری و سازمان مجاهدین خلق می‌داند.[۵۸]ایرج مصداقی ضمن رد وجود عاملی به نام قدیری عامل ترور را از فردی به نام اروج امیرخان‌زاده، عضو گروه رهروان فرقان، می‌داند. امیرخان‌زاده گفته بود که در بنیان‌گذاری رهروان فرقان با شخص دیگری به نام ایرج افشاری مشارکت کرده‌است

 

[اولدوز]

به گفته علی اکبر ولایتی، خامنه‌ای از نخستین ساعات آغاز جنگ ایران و عراق، در مسائل جنگ به ایفای نقش پرداخت. ساعاتی پس از شروع حمله عراق به ایران اولین اطلاعیه در مورد حمله ارتش عراق به ایران را از رادیو اعلام کرد. در ۵ مهر ۱۳۵۹ ه‍.ش در جبهه‌های جنگ حضور یافت تا گزارشی از وضعیت جبهه‌ها و امکانات نیروهای ایرانی منطقهٔ مورد حمله نیروهای عراقی تهیه نموده و به سازمان‌دهی نیروها برای مقابله با دشمن کمک کند. بر این اساس راهی جبههٔ جنوب شد و تا اواسط بهار سال ۱۳۶۰ ه‍.ش در آن جبهه استقرار داشت. پس از آن، در جبههٔ غرب حاضر شد، حضور او در جبهه‌ها تمام وقت نبود و برای کارهایی مانند اقامه نماز جمعه به تهران می‌آمد و برمی‌گشت. بیشتر وقت او در جبهه‌ها برای هدایت، پشتیبانی و طراحی عملیات ستاد جنگ‌های نامنظم صرف می‌شد. از اقدامات این ستاد که خامنه‌ای در آن نقش داشت، تشکیل گروه‌های نظامی مخصوص شکار تانک بود. در پشتیبانی از جبهه‌های خرمشهر، آبادان و سوسنگرد نقش مؤثری داشت و در تقویت نیروهای نظامی مردمی مثل سپاه و بسیج و تهیهٔ نیازمندی‌های فنی و تجهیزاتی آنها نقش بسیاری ایفا نمود. از دیگر تلاش‌های وی ایجاد هماهنگی بین سپاه و ارتش در جبهه‌ها و عملیات نظامی بود. به فرمان سید روح‌الله خمینی در ۲۰ مهر ۱۳۵۹ ه‍.ش شورای عالی دفاع ملی عهده‌دار کلیهٔ امور جنگ شد و خامنه‌ای در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ ه‍.ش نمایندهٔ خمینی در این شورا و نیز سخن‌گوی آن شد. در این مدت مشاور خمینی در امور و مسائل جنگ نیز بود. خامنه‌ای در عملیات شکستن حصر آبادان حضور مستقیم داشت.

 

[اولدوز]

بنا بر ادعای سید ابوالحسن بنی‌صدر، که در آن زمان فرماندهی کل قوا را بر عهده داشته‌است، خامنه‌ای در نبرد کرخه کور در جبهه جنگ حضور یافته اما فرار وی از منطقه عملیاتی موجب تضعیف روحیه و فرار سربازان شده‌است.[۶۰] از سوی دیگر سایت مشرق‌نیوز به نقل از امیرحسین ثابتی ادعا دارد که در جریان جنگ اساساً چنین اتفاقی نیافتاده است، و در خاطرات هیچ‌کدام از رزمندگان به این موضوع اشاره نشده‌است. همچنین چند تن از نمایندگان مجلس در سال ۱۳۶۰ ه‍.ش از خامنه‌ای دربارهٔ علت شکست جنگ و نه فرار او، سؤال می‌کنند. خامنه‌ای در اینباره و در جلسه مجلس شورای اسلامی به تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ ه‍.ش می‌گوید: «در آن ماجرا هیچ‌ک.س مقصر نبوده و همه تلاش خود را کردند و خیانتی مشاهده نکردم.»[۶۱]

در تابستان ۱۳۶۷ ه‍.ش با پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ توسط ایران، جنگ به پایان رسید. پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ در جلسه‌ای به ریاست خامنه‌ای و با حضور مسئولان عالی‌رتبه در ۲۶ تیر ۱۳۶۷ ه‍.ش به تصویب رسید و خمینی نیز این مسئله را قبول کرد. به دنبال این تصمیم سیدعلی خامنه‌ای به عنوان رئیس‌جمهور در نامه‌ای در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ ه‍.ش به دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، خاویر پرز دکوئیار، پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ سازمان ملل از سوی ایران را اعلام کرد