تحلیل شهر ارواح

[نویسنده- کوچک]

افزون بر تمامی این‌ها، همین که «شهر اشباح» پس از خداحافظی میازاکی با دنیای تصویر آن هم دقیقا پس از ساخت «پرنسس مونونوکه»، سبب بازگشت مجدد او به سکان فیلم‌سازی‌های شگفت‌انگیزش شده، به تنهایی گویای ارزش انکارناپذیر این انیمیشن بزرگ در دگرگون کردن ساختار داستان‌گویی‌های او است. دگرگونی بزرگی که جلوه‌های ساده‌اش را می‌توان در راحت‌تر شدن روایت‌های میازاکی و ملموس‌تر شدن جز به جز داستان‌سرایی او در «شهر اشباح» مشاهده کرد. جایی که مخاطب به جای هرگونه رویارویی مستقیم با فضاهایی تماما غیرقابل درک، می‌تواند نکات عجیب و تامل‌برانگیز انیمیشن‌های او را دقیقا در کنار تصاویری لایق پذیرش و داستان‌گو مشاهده کند، نه در روایتی که تماما با فلسفه‌ی موجود در ذهن نویسنده خط روایی ظاهری خود را شکل داده است.

 

[نویسنده- کوچک]

منظورم این است که «شهر اشباح» نه به عنوان یک لایه‌ی سطحی و بی‌ارزش، بلکه به عنوان بخشی بزرگ از هویت خود، دربردارنده‌ی روایتی است که به شدت شیرین، پرکشش، عمیق و جدی است که هر مخاطبی از پس درگیر شدن با آن برمی‌آید. آن هم به‌گونه‌ای که این روایت به هیچ عنوان نمی‌خواهد خود را با پیام‌های فرامتنی اثر درگیر کند یا لزوما نقشی در پیش‌برد آن‌ها داشته باشد.

 

[نویسنده- کوچک]

بلکه ماجرا دقیقا به همان‌گونه‌ای که انتظارش را دارید در رابطه با ورود یک خانواده به یک جای ناشناخته و گم شدن آن‌ها در آن مکان و رویارویی دختر کوچک این خانواده با اتفاقاتی عجیب از جنس دنیای ارواح در این مکان است. اتفاقاتی که شاید بزرگ‌ترین کنش «چیهیرو» در برابر آن‌ها، تلاش برای فرار و بازگشت به همان زندگی حوصله‌سربر گذشته‌اش باشد، اما به مانند روایت‌های برتر هالیوودی، این اتفاقات به گونه‌ای می‌افتد که ثانیه به ثانیه‌ی اثر برای مخاطب جذب‌کننده و لایق دنبال کردن به نظر برسد.

 

[نویسنده- کوچک]

 

[نویسنده- کوچک]

اما خب همان‌گونه که مشخص است این پایان کار نیست. چون شاید Spirited Away ساخته‌ای باشد که به سبب توضیحاتی که پیش‌تر دادم، حتی برخی مخاطبان درک نکنند که چرا این انیمیشن جذاب و خوش‌جلوه، تا این اندازه به پیام‌ها و سیلی‌های محکمی که با آن‌ها به صورت مخاطب جدی‌ترش می‌زند معروف است، اما کافی است کمی با دقت بیشتر نگاهش کنید تا بفهمید چه دنیای شگفت‌انگیزی پشت آن رنگ و لعاب‌ها نهفته است.

 

[نویسنده- کوچک]

دنیایی که نه تنها به مراتب تاثیرگذاری بسیار بسیار بیشتری نسبت به لایه‌ی آغازین دارد، بلکه آن‌قدر ستودنی و دیوانه‌وار و در حقیقت مرتبط با تمام رخدادهای آن است که ادعا می‌کنم در هیچ نقطه‌ای از دنیای انیمیشن، چیزی به مانند آن یافت نمی‌شود. لایه‌ی عمیقی که در آن میازاکی به ستایش پاکی‌ها و زیبایی‌هایی می‌پردازد که مدت‌ها است ارزش پیشین خود را ندارند و زشتی‌هایی را به سخره می‌گیرد که در نگاه او، در ظاهر خواستنی و در حقیقت پست و نادرست و آزاردهنده هستند.

 

[نویسنده- کوچک]

اوج این ادیسه‌سازی‌ها هم همان جایی است که می‌بینیم فیلم به مانند بازی‌های بزرگ کن لوین، هر دوی این اهداف، یعنی داستان‌سرایی ظاهری دوست‌داشتنی و فلسفه‌سرایی مطلق با انواع و اقسام نمادپردازی‌های فراموش‌ناشدنی را دقیقا به موازات یکدیگر و به یک اندازه و با یک نظم شگفت‌انگیز جلو می‌برد. این‌ها را به علاوه‌ی آن کارگردانی مثال‌زدنی و آن شات‌های بی عیب و نقص کمال‌گرا کنید، تا بفهمید چرا تا این اندازه پر احساس، شگفتی‌های این «شاهکار مطلق» را وصف می‌کنم. بله، من هم می‌دانم که شات‌های جذاب و دنیاهای افسارگسیخته و زیبایی‌های گوناگون و متفاوت تصویری ویژگی‌های یکتاکننده‌ی «شهر اشباح» نیستند.

 

[نویسنده- کوچک]

چون این‌ها را به وفور می‌توان در میان انیمیشن‌های برتر دنیا نیز پیدا کرد. اما ماجرا از این قرار است که «شهر اشباح» به این دلیل انقدر یگانه تلقی می‌شود که در عین داشتن آن هسته‌ی فلسفی سوزان و آن حجم از مفاهیم، برخلاف تعداد زیادی از محصولاتی که چنین چیزهایی دارند، در پوسته‌ی ظاهری نیز به معنی حقیقی کلمه شگفت‌انگیز و دوست‌داشتنی است. اصلا اگر حقیقتش را بخواهید، شاید همین مورد است که آن را در میان کارهای یکی از یک بزرگ‌تر میازاکی نیز، به چنین درجه‌ای می‌رساند.

 

[نویسنده- کوچک]

 

[نویسنده- کوچک]

اما فارغ از همه‌ی این‌ها، باید پذیرفت که «شهر اشباح» دریایی از نمادپردازی‌های شگفت‌انگیز و دنیایی پر شده از مفاهیم فلسفی است. مفاهیمی که اشاره‌ی صحیح به هر کدام از آن‌ها به قدری پیچیده، سخت و خاص است که بدون شک نیاز به مقاله‌ای جداگانه دارد! با این حال، با در نظر گرفتن کانسپت کلی انیمه و سعی برای یافتن اصلی‌ترین مفهوم این اثر، می‌توان آن را کلکسیونی دانست از سکانس‌هایی که به تنهایی و به جامع‌ترین حالت ممکن، نگاهی عمیق بر پیکره‌ی جامعه‌های انسانی امروز می‌اندازند. جامعه‌هایی که فارغ از هر دین و اعتقادی که به آن پایبند باشید، حجم کثیفی و زشتی و گناه‌آلود بودن برخی از انسان‌های حاضر در آن‌ها انکارناپذیر و نابخشودنی به نظر می‌رسد.