آموزشی شگردها و تكنيك هاي شعر سپید

[آیناز]

کلمه ها ی "فرو" و "پشت ورو" به خاطر هم قافیه بودن میان دو مصراع آهنگی را به وجود آورده است. بین " دور می کنم" و " برمی گردانم" تضاد به مشاهده می رسد. همچنان واژه های " مورچه( که همیشه برای ذخیرهء زمستان خود آذوقه جمع می کند) و " گرسنگی" ، " پشت" و " رو" ، تضاد وجود دارد. وجود چنین آهنگ برخاسته از موسیقی داخلی و کناری، به هماهنگ ساختن کلمه ها کمک شایانی رسانده میان آنها موآنست والفت برقرار کرده است

 

[آیناز]

4 – معنا: محتوای یک شعر هم می تواند در ایجاد پیوند میان واژه ها نقش داشته باشد. چه اين كه واژه ها، بنیه و اساس یک شعر را تشکیل می دهند. هر مفهومی برای بیان، واژهء خاص خود را می طلبد. در صورتی که یک شعر در مفهوم واحدی سروده شده باشد، طبعاً کلمه ها آن هم به نوعی از پیوستگی و خویشاوندی برخوردار خواهد بود. چنانچه در شعرفوق می بینیم. از طرف دیگر واژه ها به دنبال محتوا حرکت می کنند. شاعر وقتی چیزی را می خواهد بیان کند، طبعاً واژه هایی، خود را بر زبان او جاری می سازند که بتوانند مفهوم مورد نظر او را ارایه نمایند.

 

[آیناز]

دو . تسلسل

یک شعر همیشه یک شعر است. از آغاز تا انتهای آن پیام واحدی دارد. زبان در عین پیچیدگی از پیوستگی نیز برخوردار می باشد. عاطفه وتخیل در زبان واحد به تلاقی هم می رسند. شاعر مسیر مشخصی را می پیماید.از وقتی که شعر آغاز می شود تا هنگامی که پایان می یابد، خواننده در خط معینی حرکت می کند. شعربا یک هدفمندی شروع و با همان هدفمندی به غایت خود می رسد. این گره خوردگی عناصر، توام با جهت منطقی شعر به پیش می رود. شعر شکل حلقه و یا زنجیری را پیدا می کند که هردو سوی آن بهم دیگر گره خورده اند. برای روشن شدن مطلب به این مثال توجه کنید:

اگر که بیهده زیباست شب
برای چه زیباست
شب
برای که زیباست؟
شب و
رود بی انحنای ستارگان
که سرد می گذرد.
و سوگواران دراز گیسو
بر دو جانب رود
یاد آورد کدام خاطره را
با قصیدهء نفسگیر غوکان

تعزیتی می کند
به هنگامی که هر سپیده
به صدای هماواز دوازده گلوله
سوراخ
می شود؟

 

[آیناز]

شعر با شب شروع می شود. بعد باسؤالی از شب ادامه می یابد. پرسش بار دیگر تکرار می شود؛ " برای چه زیباست شب؟" در نگاه شاعر همه چیز رنگ دیگر دارد. همه گنگ و ساکتند، حتا ستارگان نیز. به تعقیب این پرسش، سؤال لحن تند تری پیدا می کند و با نوعی از اعتراض می پرسد: این سوگواران دراز گیسو که بر دو جانب رود ایستاده اند، به چه می اندیشند و خاطرهء کدام گذشتهء تاریک را به یاد می آرند؟ در پایان بازسؤال اولی تکرار می گردد. شعر در کلیت خود یک پرسش را مطرح می کند؛ شاعر می خواهد بفهمد که ستاره ها چرا شب را زیبا ساخته اند و جهت زیباسازی شب چیست؟ چرا هیچ چیز به این پرسش پاسخ نمی دهند؟

این شعر، هم در محور افقی وهم در محور عمودی از هماهنگی خوبی برخوردار می باشد. جدا از پیام، فضا و حرکت در مسیر مشخص خود، در بعد صوری و زبانی نیز از یگانگی وهمزیستی لازم بهره مند است. از همان آغاز، وقتی نگاه می کنیم، می بینیم میان کلمه های " شب و ستارگان، رود، سرد، می گذرد و دراز"، رابطهء معنوی برقرار می باشد. همچنان "سوگواران"، "گیسو" و"تعزیت" در جهت سیاهی با شب تناسب معنوی پیدا نموده اند. "غوکان" با " رود" همخونی دارد. "قصیده" با " دراز" پیوند دارد. " صدا"، هماواز"، " گلوله" با " نفسگیر" الفت ودست دوستی دراز کرده اند. به این ترتیب وقتی سلسلهء شعر به این جا می رسد، شاعر انتهای شعرش را توسط تکرارسؤال های نخست، با آغاز شعر گره می زند و به این صورت شعر خود را مکمل می سازد

 

[آیناز]

بنابر این، روشن می گردد که تسلسل یکی از ویژه گی های مهم شعر سپید می باشد. حال باید دید که - به طور مشخص- تسلسل از چه چیزهایی به وجود می آید؟
به نظر می رسد چند چیز می تواند شاعر را برای رسیدن به این هدف کمک کند

 

[آیناز]

1 - تناسب در محور عمودی: کلمه ها همانگونه که در محور افقی خیال با هم دیگر برخورد ارگانیکی دارند در محور عمودی نیز می توانند - به نحوی - همدیگر را پذیرا شوند. چنانچه دیدیم کلمه ها شب، ستارگان، گیسو و تعزیت، تناسب معنوی پیدا کرده اند. علاقه یا وجه مشترکی که اینها را در یک فضا جمع کرده است، سیاهی می باشد. سیاهی عاملی است که شاعر به وسیلهء آن این واژه ها را در پهلوی هم نشانده است.

2- فضای مشترک: هنگامی که شعر با فضای واحدی سروده می شود، طبعاً کلمه ها هم در فضای مشترکی قرار می گیرند. باز هم شعر بالا می تواند مثال خوبی باشد . شاعر در یک شب تاریک، کنار رودی ایستاده است که جز صدای نفسگیر غوکان چیزی از آن به گوش نمی رسد. همین بودن شاعر در چنین فضایی، موجب شده است تا واژه ها هم متناسب با فضا برگزیده شد

 

[آیناز]

3– آهنگ: موسیقی به هر نوع خود می تواند میان واژه ها ارتباط برقرار سازد. ارتباط آوایی کلمه ها شعر را یکدست کرده به آن لذت و زیبایی می بخشد.

4 – تکرار: تکرار در صورتی که به ایجاز شعر لطمه نزند، سبب پیوند لفظی شعر می شود. در شعر فوق می بینیم تکرار جملات؛ "اگر بیهده زیباست شب ، برای که زیباست شب و برای چه زیباست؟" دو سر زنجیرهء شعر را در همدیگر متصل ساخته است.

5 – بدیع و بیان : استفاده درست از صنایع بدیعی وبیانی هم می تواند شاعر را در جهت تسلسل کلمه ها کمک كند.