آموزشی صحنه پردازی

[ASHVAN]

اگر شما بستر لازم را فراهم نکنید خواننده احساس می‌کند در یک ناکجا آباد گم شده، شناخت درست و دقیقی از پیرامون خود ندارد و به راحتی کتابی را که شما نویسنده آن هستید را به کناری می‌گذارد. اجازه گم‌شدگی را به خواننده خود ندهید. او را هرازگاهی در میانه متن به بستر و مکان وقوع حوادث برگردانید.

 

[ASHVAN]

توصیف بستر به خصوص در داستان‌های تخیلی و همچنین داستان‌های تاریخی خیلی مهم است چون خواننده هیچ چشم اندازی از آن مکان و یا برهه تاریخی ندارد و این شما هستید که باید با جملات کلیدی مکان و بستر داستان را توصیف کنید.

 

[ASHVAN]

یکی از بهترین محل‌ها برای توصیف مکان و زمان در ابتدای داستان است؛ اما این نیز به سلیقه شما به عنوان نویسنده مربوط می‌شود. لازم به یادآوری است داستان ممکن است در یک مکان صورت نگیرد و یا شخصیت‌های داستان ثابت نباشند و مرتب به مکان‌های مختلف بروند، وقتی فصل یا صحنه‌ای از داستان شما به پایان می‌رسد و قصد دارید صحنه جدید را در مکان جدیدی شروع کنید باید به خواننده بگویید که کجا رفته است.

 

[ASHVAN]

ایجاد صحنه مناسب، به حال و هوای داستان، شخصیت‌پردازی کمک زیادی به شما می‌کند. برای مثال اگر بخواهید در محیط قتلی صورت بگیرد، یا بخواهید داستان ترسناکی را بنویسید مکان‌هایی مانند خرابه‌ها و یا محیط‌هایی سرشار از غم و وهم انگیز به شما کمک می‌کند تا خواننده را با خود با همان محیط ببرید.

 

[ASHVAN]

زمان داستان نیز برای خلق بستر مهم هستند. خواننده باید بداند داستان شما در چه برهه از زمان اتفاق می‌افتد. اگر داستان در زمان گذشته اتفاق می‌افتد زمان دقیق آن چیست؟

در چه قرنی است؟ چه فصلی از سال؟ چه روزی از ماه است؟ چه ساعتی از روز و ...

محیط اجتماعی، سیاسی و ... جامعه چگونه است؟

برای این کار باید به عنوان نویسنده محیط اجتماعی آن دوره را مطالعه کنید.

 

[ASHVAN]

رمان‌های قرن نوزدهم صفحات زیادی را برای توصیف صحنه اختصاص می‌دادند. این موضوع در داستان‌های آن زمان به خوبی می‌توان دید. آن قدر توصیفات زیادی وجود دارد که خواننده به راحتی می‌تواند از این صفحات بگذرد بدون اینکه به فهم داستان و ماجراهای آن لطمه وارد کند. اما این شیوه قدیمی شده و خوانندگان کنونی دیگر زمان زیادی را به خوانش توصیفات صحنه که توسط نویسندگان به کار می‌برد نمی‌گذراند امروزه صحنه و بستر سازی آن بخشی از خصوصیات روحی و روانی شخصیت است.

 

[ASHVAN]

تمرین:

خصوصیات شهری که در آن زندگی می‌کنید و یا شهری که احساسات را در شما برمی‌انگیزاند را توصیف کنید.

اتاقی را که در آن هستید را توصیف کنید.

خاطره‌ای را که دوست دارید را با شرح صحنه بنویسید.

 

[نهال رادان]

زمینه اثر به تصویر کشیدن اوضاع و احوالی است که باعث آشنایی خواننده با شخصیت های داستانی می شود و خواننده نسبت به قهرمانان، شناخت و آگاهی کسب می کند. زمینه را توصیف نویسنده به وجود می آورد.

زمینه ی زندگی شرقی با غربی فرق دارد یا زمینه زندگی قرن پنجم با قرن بیستم فرق می کند. زمینه ی زندگی در شمال و جنوب ایران با هم متفاوت است. و اینها باید در داستان رعایت شود. نویسندگان بی دقت، معمولاً در ساختن زمینه، مرتکب اشتباه می شوند.

نویسنده برای ارائه یک زمینه ی خوب و مناسب در داستان، باید اطلاعات تاریخی و جغرافیایی و جامعه شناختی دقیق و عمیقی داشته باشد. می توان گفت که زمینه، زمان تاریخی و مکانی جغرافیایی است که حوادث داستان در آن اتفاق می افتد. مثلاً زمینه ی داستان مکبث، اسکاتلند در قرون وسطی است و زمینه ی داستان پولی سیس جیمز جویس، دوبلین در روز 16 ژوئن 1904 است.

 

[نهال رادان]

جو، فضای ذهنی #داستان است که #نویسنده آن را به وجود می آورد. در صحنه تئاتر مثلاً، جو را با گذاشتن دکور و تنظیم نور به وجود می آورند و در داستان با عبارات و توصیفات. در جو و فضا، توصیفات برخلاف زمینه، بیشتر جنبه درونی و ذهنی دارد و از این رو فضا از زمینه داستان قوی تر و حساس تر و مؤثرتر است.

فضا می تواند شاد یا غمگینانه (که بیشتر این طور است) باشد. شکسپیر فضای ترسناک آغاز هملت را با گفتگوی موجز نگهبانانی که متوجه حضور روح شده اند به وجود آورده است.

 

[نهال رادان]

فضاسازی (فضا و رنگ)

اصولاً فضاسازی در داستان نویسی مرز واضح و مشخصی ندارد؛ علت‌ اصلی‌اش آن است که تک تک عناصر داستان در ساخت فضا و رنگ داستان دخیل هستند. ما در این مبحث بیشتر به نقش صحنه و توصیف در فضاسازی می‌پردازیم.
فضا و رنگ استعاره‌ی وسیعی است برای کل احساس و حال و هوای داستان که حاصل عناصر دیگر داستان چون پیرنگ، صحنه، شخصیت، سبک،‌ نماد و ضرباهنگ اثر است، ‌از این نظر ممکن است فضا و رنگ نتیجه‌ای از عناصر دیگر داستان باشد نه عنصری مستقل؛ ‌بنابراین،‌ توصیف به خصوص توصیف صحنه به ندرت می‌تواند تنها به عنوان عنصر بنیادی فضا و رنگ داستان به حساب آید.
مفهوم فضا در داستان به روح مسلط و حاکم بر داستان اشارت دارد. در حالی که لحن به گونه‌ای آگاهانه محصول تلقی نویسنده است از موضوع و رویدادهای داستان که در نحوة گویش روایت نمود پیدا می‌کند، فضا سایه‌ای است که داستان در اثر ترکیب عناصرش بر ذهن خواننده می‌افکند. این سایه در بافت و جوهره، یکدست و بدون تغییر است. در واقع سایر کنش‌های داستان در نسبتی طبیعی با این فضا به کار گرفته می‌شوند. فضای داستان به تبع درونمایه داستان می‌تواند سرد وبی‌روح، پرامید و یا اضطراب‌آور باشد. مثلاً فضای داستان می‌تواند واجد خشونتی درونی و پنهان باشد – فضای مسلط بر داستان کوتاه «تپه‌هایی مثل فیل‌های سفید» نوشته همینگ‌وی- یا می‌تواند نوستالژیک همراه با حسرت بر عشقی از دست رفته باشد – «عمو ویگیلی در کانکتیکت»، اثر سالینجر- یا خشونتی وحشیانه اما طبیعی در گزارشی تکان‌دهنده -«لاتاری» شاهکار شرلی جکسون- به هر حال هر داستان در فضایی تنفس می‌‌کند که خواننده انتظار دارد وقایع و شخصیت‌ها در همان فضا و رنگ رخ دهند یا رفتار کنند.