آموزشی صفت بیانی

[شاهدخت]

صفت بیانی

 

[شاهدخت]

صفت بیانی به مجموعه‌ای از صفت‌ها گفته می‌شود که بر حالت و چگونگی، مکان و زمان، مقدار و اندازه، فاعلیت و مفعولیت دلالت می‌کنند. در گروه اسمی اگر کلمه‌ای بعد از کسره بیاید و مضافه الیه، صفت شمارشی و صفت تفضیلی نباشد، صفت بیانی است و بر این اساس صفت‌های بیانی در دسته وابسته‌های پسین اسم قرار می‌گیرند.

کفش راحت خریدم.
زیبا
نو
گرانبها
پارچه‌ای
فرانسوی

*به جای راحت می‌توان همه این صفت‌ها را که از کیفیت، چگونگی، اندازه و .. کفش می‌گویند، آورد.

 

[شاهدخت]

نکته: بعضی از صفت‌های بیانی برای توضیح بیشتر نیاز به متمم دارند و بدون آن ناقص هستند، مثلا:

متنفر از، آکنده از، بی علاقه به، محتاج به، سرگرم به، آشنا با و ...

 

[شاهدخت]

صفت‌های بیانی به انواعی چون صفت‌های ساده، فاعلی، مفعولی، نسبی، لیاقت تقسیم می‌شوند که در ادامه به جزییات هریک می‌پردازیم.

 

[شاهدخت]

صفت‌‌‌ ساده
این صفت‌ها تنها معنای چگونگی و خصوصیت را می‌رسانند و معنای فاعلی، مفعولی و نسبی و ... را در خود ندارند.

تاریک، روشن، خوب، بد، مهربان، خشن، دوست‌داشتنی، کوچک، بزرگ، صاف، ابری، تیره.

کتاب خوب مریم را آوردم.
دختر مهربان دایی یوسف را دیدم.

 

[شاهدخت]

صفت‌ فاعلی
این صفت بر انجام دهنده کار یا پذیرنده حالت دلالت دارد یا آن که مفهوم انجام عملی را به موصوف (اسم) نسبت می‌دهد. صفت‌های فاعلی از دسته صفت‌های ترکیبی هستند، به این ترتیب ساختمان آنها همواره یکی از ساختارهای مشتق یا مرکب را دارد.

 

[شاهدخت]

صفت فاعلی معمولا با بن مضارع به علاوه یکی از پسوندها یا پیشوندهای گار، کار، گر، نده، ار، ان، ا و ... ساخته می‌شود، مانند:

بین + نده = بیننده
خند + ان = خندان
توان + ا = توانا
پرست + ار = پرستار
توان + گار = توانگر

 

[شاهدخت]

نکته: صفت فاعلی با انواعی از اسم ذات و معنی و بن ماضی نیز در ساختارهای مشتق و مرکب ساخته می‌شود که برای اطلاع بیشتر می‌توانید به عنوان صفت فاعلی مراجعه کنید.

 

[شاهدخت]

صفت مفعولی
صفت مفعولی، صفتی است که مفهوم وقوع فعلی را به موصوف خود نسبت می‌دهد؛ یعنی واقع شدن کاری را به اسم (موصوف) نسبت می‌دهد. معروف‌ترین ساختار صفت مفعولی بن‌ ماضی به‌علاوه ه است، مانند:

نوشت + ه = نوشته
گفت + ه = گفته
خواست + ه = خواسته
خراشید + ه = خراشیده

صدای نتراشیده و نخراشیده‌ای بلند شد.

 

[شاهدخت]

صفت مفعولی علاوه بر این ساختار معروف (بن ماضی به علاوه ه)، از پیوستن پسوند‌هایی مانند ار یا آمدن اسم و صفت قبل از بن ماضی نیز ساخته می‌شود. برای آشنایی بیشتر یا این صفت به عنوان صفت مفعولی مراجعه کنید.