آموزشی صنعت دباغی

[Ramina.p]

اطلاعات اولیه
پوست از نظر شیمیایی پلیمری است از اسیدهای آمینه که آنها را اصطلاحا پروتئین می‌نامند. اسیدهای آمینه از طریق پیوندهای پپتیدی ، براحتی می‌توانند تحت تاثیر میکرو ارگانیسم و عوامل بیرونی دیگر قرار گیرند. در این صورت زنجیر پروتئین گسسته شده و پوست ، کیفیت طبیعی خود را از دست خواهد داد.

از اینرو برای جلوگیری از هجوم و نفوذ میکرو ارگانیسمها و عوامل موثر بیرونی در پوست ، باید تغییراتی که تغییر اساسی در ماهیت پوست وارد نکند، بر روی آن بوجود آورد. این عملیات را دباغی پوست گویند و صنعت مرتبط با آن ، صنعت دباغی (Tanning Industry) می‌باشد.

 

[Ramina.p]

دباغی با مواد گیاهی
از قسمتهای مختلف گیاه یعنی پوست ، تنه ، برگ ، شاخه ، میوه و ریشه گیاهان ، می‌توان مواد دباغی تهیه کرد. از آن جمله می‌توان پوست درخت صنوبر ، کاج ، بلوط ، فندق ، کائوچو ، سماق و … را نام برد. برای تهیه عصاره یا جوهر دباغی ، مواد مذکور را با روشهای ویژه‌ در آب می‌خیسانند. در این عمل مواد جامد و مواد محلول برای دباغی بدست می‌آید. به مواد جامد مقداری بی‌سولفیت سدیم اضافه می‌کنند تا این مواد را حل کند.

 

[Ramina.p]

دباغی با مواد شیمیایی
دباغی با کروم
بر عکس مواد دباغی گیاهی که منشاء گیاهی دارند ، دباغی با نمکهای کروم منشاء معدنی داشته و برای پوست‌های سبک کارایی دارد. برای تهیه مواد دباغی با کروم ، از سنگ معدن کرومیت (متشکل از %68 اکسید کروم ( III ) و %32 اکسید آهن ( II ) ) استفاده می‌شود. دوام پوست دباغی شده با نمک کروم ، حدود سه برابر دوام پوست دباغی شده با مواد گیاهی است.

 

[Ramina.p]

دباغی با زاج سفید
این نوع دباغی از روشهای بسیار قدیمی است. برتری دباغی خز با زاج سفید در این است که بعلت بیرنگ بودن آن ، اثری بر روی موی خز باقی نمی‌ماند. در صورتی که در دباغی بوسیله مواد گیاهی و کروم ، موهای پوست بیرنگ می‌شود.

 

[Ramina.p]

دباغی با نمکهای آهن
در این روش ، از نمکهای مختلف آهن استفاده می‌شود که از آن جمله ، می‌توان سولفات آهن III ، کلرید و سولفات آهن III (فتالاتهای آهن III ) و … را نام برد

 

[Ramina.p]

دباغی با سولفات زیرکُنیم
پوستهای اسیدی شده را با محلول سولفات زیرکنیم نیم دباغی می‌کنند. برای دباغی با این روش ، زمانی نمک دباغی به پوست نیم دباغی شده اضافه می‌شود که پوست همراه با ده درصد وزن خود با اکسید زیرکنیم همراه باشد. پس از عملیات دباغی ، پوست را با بی‌کربنات سدیم ، قلیایی می‌کنند

 

[Ramina.p]

دباغی با مواد روغنی
روغن ماهی و برخی از روغنهای گیاهی مانند روغن دانه آفتاب گردان ، خاصیت دباغی داشته و برای دباغی پوست شوکا و بز کوهی که معمولا در تهیه لباس و دستکش کاربرد دارند، مصرف می‌شوند.

 

[Ramina.p]

دباغی با مواد سنتزی ( سینتان )
این مواد دباغی که امروزه جایگزین مواد دباغی طبیعی شده‌اند، خود به چهار دسته تقسیم می‌شوند:


سینتان آلیفاتیک: که از سولفو کلرید پارافینها و دی‌ایزو سیاناتها تهیه می‌شود.

سینتان متروسیکلیکی: که از ملامین ساخته می‌شود.

سینتان آروماتیک: که از سینتان با گروه فنلی و بردن گروه فنلی تهیه می‌شود.

سینتان کایتونیک: که از ترکیبات فنلی چند عاملی با آلدئیدها و آمینها تهیه می‌شود

 

[Ramina.p]

دباغی با فرمالدئید
در این روش ، محلول دباغی که شامل آب ، فرمالدئید و قلیا است، ولی می‌توان به جای سود ، از بی‌کربنات سدیم ، کربنات کلسیم یا کربنات منیزیم نیز استفاده کرد.

 

[Ramina.p]

دباغی نیم کرومی
این نوع دباغی با نمکهای کروم و مواد گیاهی انجام می‌گیرد که ممکن است در آن از سه روش استفاده شود.


دباغی اولیه با محلول کروم و دباغی مجدد با محلول دباغی گیاهی

دباغی اولیه با مواد گیاهی و دباغی مجدد در محلول کروم

دباغی بوسیله مواد گیاهی و محلول کروم بطور همزمان.

این روش دباغی برای چرم رویه بویژه برای تهیه چرمهای بسیار خوب ، ضد آب ، چرمهای ضخیم ، دباغی چرم زیره و لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد. عیب این روش آن است که چرم بسهولت چروک برمی‌دارد.