باستان شناسی عطرسازی در دوران باستان

[اولدوز]

در زمان هخامنشیان پادشاهان هخامنشی، ملکه‌هایشان و سایر درباریان از عطرها و روغن‌های معطر برای خوشبو و براق کردن موی سر خود استفاده می‌کردند. مورخین از عطر فوق‌العاده گرانبهایی به نام لبی زوس (Labyzos) یاد می‌کمند که برای آرایش موهای خشایارشاه مورد استفاده قرار می‌گرفته است. همچنین در روایت سرگذشت استر (Esther) یکی از همسران خشایارشاه آمده است، که او به مدت ۶ ماه با روغن مرمکی و ۶ ماه با مواد خوشبوکننده دیگر روغن مالی می‌شد تا برای مسابقه انتخابی ملکه آماده شود. در یکی از نقوش باستانی کشف شده از تخت جمشید، تصویری از پادشاه هخامنشی وجود دارد، که در پشت سر وی دو خدمتکار ایستاده‌اند و یکی از آن‌ها حوله و عطردان و دیگری عوددان و عودسوز در دست دارد.

 

[اولدوز]

پس از دوران هخامنشی و در دیگر دوران‌های تاریخ ایران باستان نظیر پارتی و ساسانی، روغن‌های معطر همچنان به عنوان جزء جدایی ناپذیر زندگی و آداب مذهبی ایرانیان مورد استفاده قرار می‌گرفتند، چنان که در دوران پارتی از روغن‌ها و اسانس‌های معطر برای تکمیل آرایش چهره زنان، پادشاهان و روحانیان زرتشتی استفاده می‌شد. در دوره ساسانیان تجارت عطریات و موادی چون عود، صندل و کافور که از هند به ایران وارد می‌شدند، تجارتی پرسود بود. خلفای اموی و عباسی که شیفته تجمل و اشرافیت در دربار پادشاهان باستانی ایران بودند، موی سر و ریش خود را به تقلید از آنان، با مشک سیاه می‌کردند.

 

[اولدوز]

در این ادوار، ایران همچنان به عنوان یکی از مراکز معتبر عطرسازی جهان شناخته می‌شد. آن زمان در ایالت‌های مختلف ایران، روغن‌های معطر گوناگونی از قبیل عطر بنفشه، عطر نرگس، عطر سوسن، عطر زنبق، عطر مورد، عطر مرزنجوش، عطر بادرنگ و عطر بهارنارنج تهیه و به کشورهای مشرق زمین، صادر می‌شد. عطری که از خیساندن گلبرگ‌های گل سرخ، در روغن‌های مخصوص و در فیروزآباد فارس به عمل می‌آمد، نیز از همین دسته عطرها و بسیار معروف بود.

 

[اولدوز]

ایرانیان علاوه بر گل‌های معطر یاد شده که از گلبرگ‌های آن‌ها برای تهیه روغن‌های معطر استفاده می‌کردند، از صمغ گیاهانی نظیر کافوری یا چوب درختانی نظیر صندل و آبنوس و تخم گل‌هایی نظیر آنچه که از درخت بان به دست می‌آمد، نیز عطرهای گوناگونی تهیه و تولید می‌کردند. در آن زمان عطرهایی که از چوب‌های معطر تهیه می‌شد، عمدتا از طریق تقطیر به دست می‌آمد.

 

[اولدوز]

هر چند که امروزه، ایران در زمینه عطرسازی و تولید عطر و ادکلن، حرفی برای گفتن ندارد و این هنر و مهارت و صنعت تاریخی به مرز فراموشی رسیده است، اما هنوز عطرسازان ایرانی و ماهر زیادی در سایر کشورهای دنیا زندگی می‌کنند، که در تولید عطرهای معروف زیادی نقش داشته‌اند و ذوق و هنر ایرانی را در عطرسازی جهان زنده کرده‌اند.

 

[اولدوز]

امروزه دیگر، مانند دوران گذشته، نمی‌توان از مهارت عطرسازی ایرانیان در کشور سخن گفت و عطرسازی منحصرا در کشورهای اروپایی مختلفی مانند فرانسه و ایتالیا ادامه دارد. با این حال، امید است، که نسل جوان و جدید کشورمان، با پرداختن به این هنر جذاب و دوست داشتنی، هنر تاریخی عطرسازی را که مانند یک میراث ارزشمند قدیمی و خاک خورده نادیده گرفته می‌شود، آن را دوباره به یاد آورند و زنده کنند.

 

[اولدوز]

منبع: ریحا