آموزشی *علائم نگارشی*

[Baharan]

به نام خدا​

در این تایپک قرار است به طور گسترده و کلی با علائم نگارشی و کاربرد آن‌ها آشنا بشویم و یاد بگیریم و تمرین کنیم.

 

[Baharan]

قبل از شروع کمی در رابطه با افکار بعضی از نویسنده‌ها صحبت کنیم. از رو که دستی در نقد هم دارم و قسمت پیشنهادات و انتقادات بخش نقد را دنبال می‌کنم. که می گویند:" ما که ویراستار نیستیم چرا درباره‌ی علائم نگارشی به ما گیر میدن؟"
در جواب باید بگویم:
اینکه کتاب یا رمانی قرار است بعد از پایان ویراستاری بشود، دلیل درستی برای رعایت نکردن علائم نگارشی نيست!
فکر نمی‌کنم زیبا باشد که یک نویسنده داستان ادبی یک امر مهم نویسندگی را با بهانه‌ی بعداً ویراستاری می‌شود، از سر خود باز کند.
جدا از این دلیل علائم نگارشی هر کدام کاربرد خاص خود را دارند که در خوانش و درک جمله ها به ما کمک می کنند.
پس بهتر است بهانه‌های کیبورد، من ویراستار نیستم و... کنار بگذاریم و به قواعد نویسندگی و خواننده خود احترام بگذاریم.

 

[Baharan]

دلیل استفاده از علائم نگارشی​

​

هر نویسنده برای بیان مقصود خویش نوشته‌ای را ارائه می‌کند که دربردارنده مفاهیم و لحن‌های مختلفی است.
گاهی تلفظ و آهنگ کلمات به گونه‌ای است که باید مفهوم حقیقی متن را انتقال دهد و منجر به اشتباه نشود.
برای این منظور، با استفاده از اشارات و علائم نگارشی می‌توانیم حالات درونی و مفاهیم ذهنی را بهتر انتقال دهیم. یک نوشته به وسیله حروف و ترکیبات گوناگون کلام نویسنده را در قالب نوشتار نمایش می‌دهد و با استفاده از علائم نگارشی معنای خاصی ایجاد می‌کند.

( *توصیه: قبل از به اشتراک گذاشتن نوشته‌های خود، یک بار خودمان آن را بخوانیم و نواقصش را رفع و رجوع کنیم. بعد از نگارش متن، باید متن نوشته شده را ویرایش کنیم و اصول ویرایشی را رعایت کنیم تا خواننده دچار کج فهمی در خواندن متن نشود.)

 

[Baharan]

علائم نگارشی چه هستند؟​

علائم نگارشی یا نشانه‌گذاری به طور کلی علائمی هستند که کاربرد مؤثری در آرایش جمله دارند و می‌توانند معنای یک جمله را تغییر دهند. نشانه‌های فراوانی در اصول نگارشی وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

 

[Baharan]

معرفی علائم نگارشی



یک نقطه (.)

نشانه ختم کلام و پایان یک جمله را نشان می‌دهد. جملات با استفاده از نقطه از یکدیگر متمایز می‌شوند. استفاده نکردن از نشانه نقطه در متن منجر به نافهمی و اشتباه در خواندن متن می‌شود. به نشانه نقطه در جمله زیر توجه کنید.

مثال:

نیروهای متفقین به خاک آلمان وارد شدند.

با چشم‌هایی خیس نگاهش کردم .

کاربرد دیگر نقطه،‌ استفاده بعد از حروف اختصاری نام‌ است.

مانند‌ آی.ب.ام. یا سی.آی.اِی.

 

[Baharan]

ویرگول یا کاما​

ویرگول نشانه مکث کوتاه یا فاصله بین دو بخش از یک جمله است که در موارد مختلف، کاربردهای متفاوتی دارد.

در زبان فارسی همیشه روی این موضوع که ویرگول کجا به کار می‌رود، بحث‌های زیادی شکل گرفته است.

در نظر داشته باشید که بخش بزرگی از علائم سجاوندی فارسی، به استفاده از ویرگول مربوط می‌شود و در صورت یادگیری این علامت نگارشی، بیشتر مسیر یادگیری علائم نگارشی را طی کرده‌اید.

ما در این جا مرسوم‌ترین و پر استفاده ترین کاربردهای ویرگول را آورده‌ایم:

۱_ عطف یا ربط بین واژگان یا عبارات هم‌پایه

۲_ در جمله‌های مرکب و شرطی

۳_ برای جلوگیری از خلط معنا و کج فهمی

۴_ برای استفاده از واژه یا عبارت معترضه یا میان جمله

۵_ مشخصی کردن بدل یا عطف

۶_ متمایز کردن قید از باقی جمله

۷_ بین واژگان تکراری

​

 

[Baharan]

عطف یا ربط بین واژگان یا عبارات هم‌پایه


زمانی که عبارت‌ها یا واژگانی از یک گروه با یک فعل مشترک به دنبال یکدیگر می‌آید، از ویرگول یا کاما استفاده می‌کنیم.

مثال:

رنگ‌های مورد علاقه مهسا آبی، بنفش، سبز و قرمز است.

علی، محمد، رضا، محسن و وحید باهم یک تیم بسکتبال تشکیل دادند.

 

[Baharan]

در جمله‌های مرکب و شرطی


ویرگول در جمله‌های مرکب و شرطی، بین دو بخش پایه و پیرو جمله قرار می‌گیرد تا خواننده ربط بین این دو بخش را متوجه شود. یکی از نشانه‌های شناخت جمله‌های مرکب این است که هر یک از بخش‌های جمله، بدون یک دیگر ناقص هستند.

نکته: اگر دو بخش جمله به یکدیگر ربطی نداشته باشند و از لحاظ معنایی مستقل باشند، نیازی به استفاده از ویرگول نیست و باید بین این دو بخش، از نقطه استفاده کنید.

مثال:

اگر الان جلوی خون ریزی را نگیریم، ممکن است به مرگ بیمار منجر شود.


با توجه به شیوع ویروس کرونا در کشور، اگر مجبور به ترک خانه هستید، حتماً نکات پیشگیری را رعایت کنید.

 

[Baharan]

برای جلوگیری از خلط معنا و کج فهمی


گاهی ترکیب بندی واژه‌ها در جمله، طوری در کنار هم قرار می‌گیرد که باید برای درک صحیح جمله، از ویرگول استفاده کنیم.

مثال: ‌

با استفاده از شلنگ مخصوص، آتش نشانی مزرعه گندم را نجات داد.

توضیح: اگر بین «شلنگ مخصوص» و «آتش‌نشانی» از ویرگول استفاده نکنیم، خواننده این سه کلمه را به عنوان مضاف و مضاف الیه، به این صورت می‌خواند:‌ «شلنگِ مخصوصِ آتش‌نشانی».

مثال دوم:

دورچرخه سواری، سریع بافت چربی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

[Baharan]

برای استفاده از واژه یا عبارت معترضه یا میان جمله



میان جمله یا عبارت معترضه عبارتی است که در جمله قرار می‌گیرد و توضیح کوتاهی در مورد نهاد جمله به خواننده ارائه می‌دهد. در نگارش فارسی، قبل و بعد از عبارت معترضه از ویرگول استفاده می‌کنیم تا معنای آن با باقی جمله اشتباه گرفته نشود.
در نظر داشته باشید که در اینجا، به جای ویرگول از خط تیره «-» هم می‌توان استفاده کرد.

مثال:

استیو جابز، بنیان‌گذار شرکت اپل، دنیای فناوری و آینده بشریت را متحول کرد.

شهید باکری، طی عملیات بدر، تیر خورد و کشته شد.