آموزشی عناصر اصلی شعر

[FROSTBITE]

انواع وزن و بحرهای رایج​

شعر فارسی چند بحر اصلی دارد که هرکدام ریتم متفاوتی ایجاد می‌کنند:
1. مستفعلن – فعولن – مفاعیلن: رایج‌ترین در غزل و قصیده
2. فاعلاتن – فاعلاتن – فاعلاتن – فاعلن: وزن محبوب در شعر عرفانی و مثنوی
3. مستفعلن فاعلاتن مستفعلن فاعلاتن: برخی قالب‌های ترکیبی
هر بحر، حالتی خاص به شعر می‌دهد: برخی ریتم آرام و روان دارند، برخی پرهیجان و تند.
مثال از مولوی
(وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن):
بشنو از نی چون حکایت می‌کند
وز جدایی‌ها شکایت می‌کند
این وزن به شعر حس جریان و حرکت می‌دهد و بسیار مناسب داستان‌ها و تمثیل‌های مولوی است.

 

[FROSTBITE]

وزن در شعر نو​

شعر نو برخلاف کلاسیک، لزوماً به قواعد عروضی پایبند نیست، اما وزن داخلی و ریتم طبیعی خود را دارد. این وزن از طریق تکرار واژه‌ها، جمله‌بندی‌ها و موسیقی حروف و صداها ایجاد می‌شود.

مثال از نیما یوشیج:
خانه‌ام ابری‌ست
یکسره روی زمین ابری‌ست با آن

این بیت وزن کلاسیک ندارد، اما تکرار «ابری‌ست» و جمله‌بندی کوتاه و بلند، نوعی ریتم درونی ایجاد کرده است که ذهن و گوش خواننده را به خود جذب می‌کند.

⚡ نکته: در شعر نو، تمرکز بیشتر روی احساس و جریان طبیعی کلام است، ولی شناخت وزن کلاسیک کمک می‌کند شاعر بهتر بداند چطور کلمات را ریتمیک بچیند.

 

[FROSTBITE]

تمرین‌های عملی برای درک وزن​

برای تسلط بر وزن، بهترین روش تمرین عملی است:

1. تشخیص وزن شعر: بیت‌های کوتاه کلاسیک بخوانید و هجاهای کوتاه و بلند را علامت‌گذاری کنید.

2. زمزمه کردن بیت‌ها: خواندن بلند باعث می‌شود ریتم و آهنگ شعر را بهتر درک کنید.

3. ساخت بیت با وزن مشخص: یک وزن انتخاب کنید و سعی کنید خودتان یک بیت با همان ریتم بسازید.

4. تفاوت وزن کلاسیک و نو: یک بیت کلاسیک و یک بیت نو بخوانید و مقایسه کنید که چگونه ریتم ایجاد می‌شود.

تمرین نمونه:
وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن
ساخت بیت:
شب آمد و ستاره‌ها بر چهره آسمان خندیدند
دل عاشق در سکوت شب، نغمه‌های دل شنیدند