معرفی کتاب فلسفه اگزیستانسیالیسم

[جک_اسپارو(:]

اگزیستانسیالیسم یا هستی‌گرایی (به انگلیسی: Existentialism) اصطلاحی است که به کارهای فیلسوفان مشخصی از اواخر سدهٔ نوزدهم و اوایل سدهٔ بیستم گفته می‌شود که با وجود تفاوت‌های مکتبی عمیق، در این باور مشترک هستند که اندیشیدن فلسفی با موضوع انسان و نه صرفاً اندیشیدن موضوعی آغاز می‌شود. در هستی‌گرایی، نقطه آغاز فرد به وسیلهٔ آنچه «نگرش به هستی» یا احساس عدم تعلق و گم‌گشتگی در مواجهه با دنیای به ظاهر بی‌معنی و پوچ خوانده می‌شود مشخص می‌شود.

 

[جک_اسپارو(:]

طبق باور اگزیستانسیالیست‌ها زندگی بی‌معنا است. مگر اینکه خود شخص به آن معنا دهد. این بدین معنا است که ما خود را در زندگی می‌یابیم. آنگاه تصمیم می‌گیریم که به آن معنا یا ماهیت دهیم. همان‌طور که سارتر گفت: ما محکومیم به آزادی؛ یعنی انتخابی نداریم جز اینکه انتخاب کنیم و بار مسئولیت انتخابمان را به دوش بکشیم. بعضی مواقع اگزیستانسیالیسم با پوچ‌گرایی اشتباه گرفته می‌شود، در حالی که با آن متفاوت است. پوچ‌گرایان عقیده دارند که زندگی هیچ هدف و معنایی ندارد. در حالی که اگزیستانسیالیست‌ها بر این باورند که انسان باید خود معنا و هدف زندگی خود را بسازد.[۱]

 

[جک_اسپارو(:]

اگزیستانسیالیسم از واژهٔ اگسیستانس (به انگلیسی: Existence) به معنای وجود گرفته شده‌است. سورن کی‌یرکگور را نخستین اگزیستانسیالیست تاریخ می‌نامند. میان «اگزیستانسیالیسم بی‌خدایانه» و «اگزیستانسیالیسم مسیحی» تفاوت هست. از میان شناخته‌شده‌ترین اگزیستانسیالیست‌های مسیحی می‌توان از سورن کی‌یرکگور، گابریل مارسل، و کارل یاسپرس نام برد.

 

[جک_اسپارو(:]

پس از جنگ جهانی دوم جریان تازه‌ای به راه افتاد که می‌توان آن را اگزیستانسیالیسم ادبی نام نهاد. از نمایندگان این جریان تازه می‌توان سیمون دو بووار، ژان-پل سارتر، آلبر کامو، و بوریس ویان را نام برد.

 

[جک_اسپارو(:]

اگزیستانسیالیسم توسط فردریش نیچه و سورن کی‌یرکگور، فیلسوفانی از سده نوزده، به‌طور واضح مطرح شد. هر چند که در سده‌های پیشین نیز پیشگامانی داشت. سقراط در همه دوران کار فلسفی خود این دو شعار را تکرار می‌کرد: «زندگیِ نیازموده، ارزش زیستن ندارد» و «خود را بشناس». شعار اول، ماهیت فلسفه و شعار دوم، ماهیت فلسفه اگزیستانسیالیستی را روشن می‌کند.[۲]

 

[جک_اسپارو(:]

در سده بیستم مارتین هایدگر، فیلسوف آلمانی، فیلسوفان اگزیستانسیالیست دیگری چون ژان پل سارتر، سیمون دوبوار و آلبر کامو (هیچ گرا، آثار آلبر کامو به نگرش‌های اگزیستانسیالیسم شباهت دارد. اما در اصل ابزوردیسم است.) را تحت تأثیر خود قرار داد. فیودور داستایفسکی و فرانتس کافکا نیز مفاهیم اگزیستانسیالیستی را در آثار ادبی خود دستمایه قرار دادند. همانطور که گرایش‌های مشترک بین متفکران اگزیستانسیالیست وجود دارد، تفاوت و اختلاف نظرهایی هم بین آنها مطرح است. تفاوت اصلی بین اگزیستانسیالیست‌هایی است که مانند سارتر منکر وجود خدا هستند و اگزیستانسیالیست‌هایی مانند تیلیچ که معتقدند خدا وجود دارد. الزاماً همهٔ آنها درستی اطلاق اگزیستانسیالیسم به آثار خود را قبول نداشتند.

 

[جک_اسپارو(:]

به نظر می‌رسد واژهٔ اگزیستانسیالیسم توسط فیلسوف فرانسوی، گابریل مارسل در میانهٔ دههٔ ۱۹۴۰ به کار گرفته شد و توسط ژان پل سارتر، کسی که در ۲۹ اکتبر ۱۹۴۵ اگزیستانسیالیسم را از موضع خود در مقاله‌ای به کلوپ متنو در پاریس مطرح کرد، اقتباس شد. مقالهٔ او با نام اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر منتشر شد که این کتاب کوچک نقش مهمی در فراگیری تفکرات اگزیستانسیالیستی ایفا کرد. این اصطلاح از گذشته به فیلسوفان دیگر که وجود، و در معنای خاص آن وجود آدمی، موضوع اصلی فلسفهٔ آن‌ها بوده‌است نسبت داده شده‌است. مارتین هایدگر تمرکز آثار خود را از دههٔ ۱۹۲۰ بر وجود آدمی قرار داد و کارل یاسپرس در دههٔ ۱۹۳۰ فلسفهٔ خود را فلسفهٔ هستی نامید.

 

[جک_اسپارو(:]

هر دوی آن‌ها تحت تأثیر فیلسوف دانمارکی، سورن کی‌یرکگور بودند. برای کی‌یرکگور، بحران وجود آدمی دغدغهٔ اصلی بود. او را به عنوان نخستین اگزیستانسیالیست می‌شناسند. در حقیقت او اولین کسی بود که صراحتاً سؤالات اگزیستانسیالیستی را در کانون توجه فلسفه خود قرار داد. همچنین در گذشته، نویسندگان دیگری صراحتاً مضامین اگزیستانسیالیستی را از خلال تاریخ فلسفه و ادبیات مطرح کرده‌اند. در پی پیدایش اگزیستانسیالیسم طی دهه‌ها زمانی که جامعه با آن به‌طور رسمی آشنا شد اصطلاح اگزیستانسیالیسم به ناگهان فراگیر شد. برخی نوشته‌ها و تفکرات که به نوعی به مفهوم اگزیستانسیالیسم پرداخته بودند عبارتند از:

 

[جک_اسپارو(:]

•تعالیم بودا
•اعترافاتِ سنت آگوستین
•حرکت جوهری در حکمت متعالی ملاصدرا
•هملت ویلیام شکسپیر[۳]

 

[جک_اسپارو(:]

سده نوزدهم
در سال ۱۸۳۵ سورن کی‌یرکگور در نامه‌ای به دوست خود پیتر ویلهلم لوند نخستین متن اگزیستانسیالیستی خود را نگاشت. در این متن او حقیقتی را که برایش عملی است شرح داد: