متفرقه فلسفه و موسیقی

[DELVIN]

امروزه در برخی دانشگاه‌ها «فلسفه موسیقی» تدریس می‌شود که در این کلاس‌ها تلاش دارند برای چنین سؤالاتی پاسخ فلسفی بیابند؛ تعریف موسیقی چیست؟ چه چیزی موجب می‌شود که بگوییم یک گروه خاص از صداها موسیقی‌اند و گروهی دیگر از صداها موسیقی نیستند؟ رابطه موسیقی با ذهن چیست؟ موسیقی چگونه «احساسات» و «افکار» ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ چگونه می‌توانیم ارزش یک قطعه موسیقی را بسنجیم؟ رابطه میان یک قطعه موسیقی و اجرای آن چیست؟ وقتی می‌گوییم قطعه‌ای غمناک است منظورمان چیست؟ این «غم» در کجا قرار دارد؟

 

[DELVIN]

اغلب به این نوع پرسش‌ها، بسیار تخصصی پاسخ داده می‌شود؛ مانند مقاله «فلسفه موسیقی» در دانشنامه آنلاین استنفورد. به نظر بعضی‌ها ایده‌های فلسفی مهم در مورد موسیقی با فردریش نیچه به پایان می‌رسد. از نیچه به بعد، موسیقی در فلسفه فیلسوفان بزرگ ما جایی نداشته است.

 

[DELVIN]

فیثــــاغورث: اهمیت ریاضیــــات در موسیقی

 

[DELVIN]

فیثاغورث باور داشت که «همه چیز عدد است»: چیزها زمانی که نظم ریاضیاتی کائنات خود را بر ماده بدون فرم جهان تحمیل می‌کنند پا به عرصه هستی می‌گذارند. این باور وجود دارد که وی پس از کشف اهمیت ریاضیات در موسیقی به این ایده رسیده باشد. افسانه‌ای درباره او وجود دارد که وقتی او داشت از جلوی یک کارگاه آهنگری رد می‌شد از آوای آن شگفت‌زده شد.

 

[DELVIN]

زمانی که دو چکش با وزن‌های مختلف بر سندان کوبیده می‌شدند هارمونی (اکتاو، پنجم و چهارم) به وجود می‌آمد. اگر یکی از چکش‌ها وزنش نیم وزن دیگری بود، به اکتاو می‌رسید؛ اگر یک سوم وزن دیگری باشد هارمونی پنجم را می‌شنوید و اگر وزنش ربع دیگری باشد هارمونی چهارم را می‌شنوید.

 

[DELVIN]

اشتباه فاحش این قصه این است که زیر و بمی صداهایی که با ضربه تولید می‌شوند متناسب با وزن ابزار مورد استفاده تغییر نمی‌کنند. اما این «نظریه تناسب» وقتی کار می‌کند که زه یا تار را در طول آن، در نیمه راه، یک سوم راه یا یک چهارم راه به صدا در می‌آورید.

 

[DELVIN]

نظم موسیقایی و زیبایی، نتیجه هارمونی‌ای هستند که از دل صداهای گوشخراش بیرون آمده است. فیثاغورث مبدع ایده «موسیقی اجرام» (music of the spheres) آسمانی هم هست؛ این موسیقی که با حرکت سیارات به گرد زمین تولید می‌شود برای ما ناشنودنی است.

 

[DELVIN]

افلاطــــون: آموزش احساســـات با موسیقی

 

[DELVIN]

افلاطون در کتاب «جمهور» خود موسیقی را به عنوان بخشی از آموزش احساسات پاسداران جامعه مورد بحث قرار می‌دهد. او فکر می‌کرد که هارمونی‌های «لیدیایی» و «ایونیایی» باید ممنوع شوند چون به ترتیب بیانگر اندوه و آسودگی‌خاطر هستند. تنها هارمونی‌های «دوریان» و «فریقی» باید مجاز باشند زیرا بیانگر شجاعت و میانه‌روی هستند.
پس از افلاطون فاصله‌ای طولانی در فلسفه‌ورزی در مورد موسیقی به وجود می‌آید تا به لایبنیتس می‌رسیم.

 

[DELVIN]

لایبنیتـــس: درک مـــوسیقـــی با ادراکات ناخودآگاه