آموزشی فن ترجمه | بررسی از نظر مترجمان موفق

[DELARAM]

در تقویم بین‌المللی به نام روز ترجمه نام‌گذاری شده است. ترجمه یکی از حرفه‌های تاثیرگذار در تاریخ بشر است که میان ملت‌ها، فرهنگ‌ها و انسان‌های مختلف ارتباط برقرار می‌کند. بدون ترجمه، بسیاری از پیشرفت‌های فعلی رخ نمی‌داد. در واقع ترجمه پلی است که گذشته، امروز و آینده را به هم متصل می‌سازد.

 

[DELARAM]

ترجمه انواع مختلفی مانند ترجمه تخصصی، ترجمه هم‌زمان، ترجمه رسمی و … دارد که هر کدام از این شاخه‌ها، فوت و فن‌های مخصوص به خودش را دارد. هر فردی در شروع هر کار و حرفه‌ای، سوالاتی برایش مطرح می‌شود. اگر شما هم تازه وارد حرفه ترجمه‌ شده‌اید، احتمالا سوالاتی درباره این حرفه برایتان پیش آمده است.

 

[DELARAM]

ترجمه انواع مختلفی مانند ترجمه تخصصی، ترجمه هم‌زمان، ترجمه رسمی و... دارد که هر کدام از این شاخه‌ها، فوت و فن‌های مخصوص به خودش را دارد. هر فردی در شروع هر کار و حرفه‌ای، سوالاتی برایش مطرح می‌شود. اگر شما هم تازه وارد حرفه ترجمه‌ شده‌اید، احتمالا سوالاتی درباره این حرفه برایتان پیش آمده است.

 

[DELARAM]

برای پاسخ به سوالات شما، مصاحبه‌های مترجمان صاحب‌قلم و شهیر ایرانی مانند محمد قاضی، بهالدین خرمشاهی، کریم امامی و … را بررسی کرده‌ایم و به این سوالات پاسخ داده‌ایم. البته این نکته هم قابل ذکر است که تعداد مترجمان توانای ایرانی بسیار بیشتر است و به علت کمبود وقت و منابع، امکان بررسی مصاحبه‌های بیشتر وجود نداشت.

 

[DELARAM]

ترجمه چیست؟ فن است یا هنر؟

---

بهاالدین خرمشاهی، مترجم و فرهنگ‌نویس فرهیخته ایرانی، در کتاب ترجمه‌کاوی (صفحه ۶۵) درباره ماهیت و چیستی ترجمه چنین می‌نویسد: «ترجمه آمیخته‌ای از هنر و فن است. بی‌شک یک ضلع آن هنر نویسندگی است و یک ضلع دیگر آن صناعت و فن زبان‌دانی و ریزه‌کاری‌های فنی و تسلط به موضوع ترجمه و نظایر آن.

 

[DELARAM]

مترجم در عین آن‌که تابع مولف است، ولی مقلد او نیست، یا برده‌وار از او اطاعت نمی‌کند. بلکه خود نیز مولف دیگر و تکمیل‌کننده مولف اصلی است. اگر مولف آفرینشگر باشد، مترجم بازآفرین است. ترجمه عکس‌برگردان نیست، فنی هنری یا هنری فنی است.

 

[DELARAM]

منظور از به کار بردن کلمه هنر درباره ترجمه این نیست که ترجمه در عداد هنرهای هفت‌گانه معروف است. ترجمه تابعی و گونه‌‌ای از هنر نویسندگی به معنای وسیع آن است. فقط مولف نیست که باید واژگان وسیع و مهارت زبان_ ادبی و حسن تعبیر و بلاغت و فصاحت داشته باشد. مترجم هم سایه به سایه مولف می‌رود و همانند او از باریکناهای زبانی و ادبی می‌گذرد. و از تنگناها و گردنه‌های دشوار معنایی_ زبانی، سرافراز یا سرافکنده بیرون می‌آید.

 

[DELARAM]

شاید هر نویسنده‌ای نتواند مترجم باشد، ولی هر مترجم باید بالفعل _یا بالقوه نزدیک به بالفعل_ نویسنده باشد. وگرنه ترجمه‌های تحت‌اللفظ بی‌روح ماشین‌وار را همانا ماشین‌های ترجمه و کامپیوترها بهتر انجام می‌دهند.»

 

[DELARAM]

مترجم خوب کیست؟

---

علی صلح‌جو، نویسنده و مترجم زبده، در کتاب از گوشه و کنار ترجمه درباره مترجم خوب، این چنین می‌نویسد:
«مترجم باید سه توانایی داشته باشد تا بتواند خوب ترجمه کند: تسلط به زبان مبدا و مقصد، و احاطه به موضوع. هر یک از این‌ها نباشد، کار پیش نمی‌رود. اما موضوع فقط فیزیک و ریاضی و ادبیات و هنر نیست. آیا تاکنون پیش آمده است که بروشور راهنمای راه‌اندازی و طرز کار با وسیله‌ای، مثلا ماشین ریش‌تراش یا اسباب‌بازی الکترونیکی را ترجمه کنید؟ امکان ندارد بتوان، بدون دیدن آن وسیله، ترجمه درست و قابل فهمی عرضه کرد.»

 

[DELARAM]

پیش‌نیازهای ترجمه چیست؟

---

کریم امامی، مترجم و ویراستار توانای ایرانی، در مصاحبه‌ای با فصلنامه پیام کتابخانه (این مصاحبه در کتاب از پست و بلند ترجمه نیز آورده شده است)، درباره پیش‌نیازهای ترجمه چنین می‌گوید:
«اندکی قریحه و مقدار بسیار زیادی عشق و علاقه. اگر کسی به کار ترجمه علاقه نداشته باشد و از سر وظیفه‌شناسی یا صرفا برای دریافت حق‌الترجمه در این روزگار گرانی ترجمه کند، زود کم‌حوصله می‌شود، کار خود را درست انجام نمی‌دهد. ترجمه خوب نیاز به حوصله و صرف وقت دارد. بعضی از مشکلات متن را نمی‌شود به سرعت حل کرد…»