تحلیل فیلم پلتفرم

[نویسنده- کوچک]

پس از اینکه هرکدام از این فیلم‌ها به روشِ خودشان و از زاویه‌ی دیدِ خودشان به این موضوع پرداخته‌اند، پس از اینکه «انگل» با چنان وقار و ظرافتی ته و توی آن را جراحی کرد، سؤال این است که آیا هنوز جا برای پیشرفت وجود دارد یا اینکه هر چیزی که بلافاصله بعد از فیلمِ بونگ جو هو پخش می‌شود، چیزی بیش از زالویی برای مکیدنِ خونِ این ترند نخواهد بود؛ آیا سرنوشتِ این ترند با وجودِ فیلمی مثل «پلتفرم» که مضمونش را از صد کیلومتری فریاد می‌زند این است که به کلیشه‌زدگی و خودپارودی دچار خواهد شد؟ آیا بالاخره نوبت این رسیده تا مضمونی که در حدود یک سال گذشته برخی از جنجال‌برانگیزترین و تیز و بُرنده‌ترین فیلم‌های روز را تحویل‌مان داده بود، با «پلتفرم» تکان‌دهندگی‌اش را از دست بدهد، کُند شود و در جمعیتِ دور و اطرافش گم شود؟

 

[نویسنده- کوچک]

خوشبختانه «پلتفرم» هر چیزی باشد، آغازگرِ خودزنی و خودویرانگری این ترند نیست. درواقع این فیلم بهترین اختتامیه‌ای است که می‌شد برای ترندِ نظامِ طبقاتی تصور کرد. «پلتفرم» تمام ایده‌های مطرح‌شده در فیلم‌های هم‌تیروطایفه‌‌اش سینما را برمی‌دارد و آن‌ها را به‌لطفِ روایتِ قوی‌ خودش که انرژی تازه‌ای به به کالبدشان می‌دمد، بدون اینکه از پیچیدگی‌شان بکاهد، در کوبنده‌ترین و سرراست‌ترین حالتِ ممکن در قالبِ تمثیلی که خودش را روی سطحِ ذهنِ مخاطبانش حکاکی می‌کند، جمع‌بندی می‌کند.

 

[نویسنده- کوچک]

 

[نویسنده- کوچک]

به بیانِ دیگر، «پلتفرم» در تضادِ مطلق با «انگل» جای می‌گیرد؛ اگر فیلمِ بونگ جون هو تیغ جراحی باشد، «پلتفرم» چکش است؛ درحالی‌که «انگل» کارش را با ظرافت و لطافتِ یک رقاصِ باله انجام می‌دهد، «پلتفرم» همچون یک موشکِ آرپی‌جی، قلدر، کله‌خراب، رک و پوست‌کنده، بی‌پروا و گستاخ است. اگر «انگل» یک ماشینِ فرمولِ یک باشد، «پلتفرم» کامیونِ هجده چرخی است که با سرعتِ ۱۵۰ کیلومتر بر ساعت ترمز بُریده است. اگر «انگل» حرفش را آن‌قدر نامحسوس و با شوخ‌طبعی زیرکانه‌ای بیان می‌کند که ممکن حتی بدونِ درک کردنِ عمقِ وحشتش به تیتراژِ نهایی‌اش برسید، «پلتفرم» در همه‌حال یک کابوسِ ممتد باقی می‌ماند.

 

[نویسنده- کوچک]

«پلتفرم» اما موفقیتش را مدیونِ جنبه‌ی غیر«انگل‌»وارش است. این فیلم پیش از اینکه تمثیلِ تامل‌برانگیزی در بابِ درگیری‌های سیستمِ طبقاتی باشد، یک فیلمِ ترسناکِ رازآلود و خشن از تیروطایفه‌ی «اره» و به‌ویژه «معکب» است. هر سه فیلم‌های کم‌خرجی هستند که با اجرای موفقیت‌آمیز جاه‌طلبی‌هایشان، بر محدودیت‌های بودجه‌شان غلبه می‌کنند؛ هر سه به کاراکترهایی می‌پردازند که در یک مکانِ بسته‌ی ناشناخته‌ و مرگبار چشم باز می‌کنند؛ هر سه پیرامونِ مکانِ عجیب، مرموز و کثیفی با یک معمارِ ناشناس می‌چرخند که قوانین، سازوکار، غافلگیری‌ها و اهدافِ خودشان که کاراکترها به تدریج آن‌ها را کشف می‌کنند دارند؛ هر سه فیلم‌هایی هستند که نانِ اتمسفرِ کنجکاوی‌برانگیز و یکدستشان را می‌خورند و هر سه فیلم‌هایی هستند که به فراتر از المان‌های بی‌مووی‌وارشان قدم می‌گذارند؛ تماشای آن‌ها شاملِ همان احساسِ دل‌انگیزِ مواجه شدن با یک اثرِ هنری صیقل‌نخورده و ناهموار اما خلاقانه و پُرانرژی نه در یک گالری هنری شیک و باکلاس، بلکه در گاراژِ یک مکانیک را دارند. به عبارتِ دیگر، «پلتفرم» از آن فیلم‌هایی است که اگر به‌لطفِ نت‌فلیکس و قرنطینه‌ی دورانِ کرونا، ره صد ساله را یک شبه پشت سر نمی‌گذاشت و به یکی از پُربیننده‌ترین فیلم‌های روز تبدیل نمی‌شد، حتما در طولانی‌مدت به فیلمِ کالتی با طرفداران اندک اما سی*ن*ه‌چاک تبدیل می‌شد.

 

[نویسنده- کوچک]

 

[نویسنده- کوچک]

«پلتفرم» شاید بیش از هر چیزِ دیگری با «انگل» مقایسه شود، اما نقاطِ اشتراکش با «اسنوپی‌یرسر»، یکی دیگر از فیلم‌های بونگ جون هو نزدیک‌تر است. اگر «اسنوپی‌یرسر»، نظامِ سلسله‌مراتبی جامعه را در قالبِ قطارِ آینده‌نگرانه‌‌ی بازماندگانِ زمین، از حالتِ عمودی به حالتِ افقی در آورده بود، حالا «پلتفرم» مجددا آن را به حالتِ عمودی قبلی‌اش بازمی‌گرداند. فیلم حول و حوش مردی به اسمِ گورن می‌چرخد که در همان اتاقی که پیرمردی به اسمِ تریماگاسی، پیش از او ساکنش بوده بیدار می‌شود؛ اتاقی که فقط یکی از طبقاتِ ساختمانی است که همه به خاطر حفره‌‌ی مستطیلی‌شکلی که در مرکزِ آن قرار دارد، آن را خب، «حفره» خطاب می‌کنند. برخلافِ خوش‌آمدگویی سردِ تریماگاسی، آن‌ها به تدریج نسبتا با هم رفیق می‌شوند و گورن به‌ کمکِ هم‌اتاقی‌ باتجربه‌اش، از سازوکارِ «حفره» اطلاع پیدا می‌کند.

 

[نویسنده- کوچک]

حفره با وجودِ ظاهرِ غلط‌اندازش، واقعا یک زندان نیست. البته که عده‌ای آن‌جا حبس شده‌اند، اما عده‌ای هم برای محبوس شدن در آن دواطلب شده‌اند؛ مثلا گورن با پای خودش به مدتِ یک دوره‌ی شش ماه وارد حفره شده است تا در پایانش، یک مدرکِ معتبر دریافت کند (آیا «پلتفرم» استعاره‌ای از بقا در دورانِ دانشگاه و شهریه‌های وحشتناکش است؟). هر دو مرد به‌طور تصادفی با یکدیگر هم‌اتاقی شده‌اند و در یک طبقه‌ی غیرقابل‌پیش‌بینی ساکن شده‌اند. هر ماه، همه به یک طبقه‌ی تصادفی تازه منتقل شده و در صورتِ مرگِ هم‌اتاقی‌شان، یک شریکِ جدید دریافت می‌کنند.

 

[نویسنده- کوچک]

چرا مرگ؟ خب، چیزی که طبقاتِ مجزای ساختمان را به یک سیستمِ مرتبط تبدیل می‌کند، یک میزِ غذای معلق است که هرروز از طبقه‌ی اول به سمتِ پایین فرود می‌آید و مدت کوتاهی به ساکنانِ هر طبقه فرصت می‌دهد تا از آن بخورند و همه با ولع به جان آن می‌افتند. همان‌طور که می‌شود تصور کرد، طبقاتِ پایین‌تر غذای پس‌مانده‌ی طبقاتِ بالایی را می‌خورند و تا وقتی که میز غذا به طبقاتِ پایین‌تر برسد، چیزی به جز یک مشت ظروفِ کریستالی و فلزی خالی باقی نمانده است.

 

[نویسنده- کوچک]