آموزشی قدرت گزین‌گویه: از کنفسیوس تا توییتر

[-pariya-]

بعضی افوریسم‌ها یا بسیار به «نقیضهٔ تضمین» به قول مرحوم اخوان نزدیک هستند یا خود آن هستند. یعنی تضمین کلمات قصار معروف در امور جدی و در امور غیر جدی به قصد هزل یا طنز بالاخص در نقل «کلمات معروف در زهد و پاکی به نقیضه‌هایی در رندی و بی پروایی،

 

[-pariya-]

یا نقل ایمانیات به موضوع کفریات یا استفاده و استخدام سخنان مشهور پرهیزکارانه و کلمات قصار پندآمیز و اصحاب تقوی و پرهیز برای موضوع ضد آن در معانی قلاشی و تردامنی و بی‌باکی و قس‌علی‌هذا که خواننده و شنونده آشنا به کلام از تضاد معنی اصل با محل ثانوی آن در نقیضه، پدرسوخته‌وار لذت لوندانه و شیطنت‌آمیز می‌برد

 

[-pariya-]

افوریسم دارای چهار خصیصه است:

۱. مثل ضرب‌المثل متناقض است. ( دوری و دوستی، ازدل برود هر آن‌چه از دیده برفت)

اگر آپیکتتوس، پاسکال و نیچه تفکرات خود را به صورت نظام‌مند و بلاتناقض بیان کرده بودند، آثارشان از خاطره‌ها می‌رفت.

 

[-pariya-]

۲. تاثیرگذار است. در چند کلمه یا حداکثر چند جمله می‌تواند بیش از یک رمان اجتماعی سه جلدی متظاهران را رسوا کند.

۳. طنزآمیز است. اصلا طنز جزء ذات آن است.

۴. الزاما اخلاقی نیست.

 

[-pariya-]

افوریسم خاص فرهنگ و ادب غرب نیست. سوای آثار عبید زاکانی که منبع منحصربه‌فردی در این زمینه است در آثار دیگر شعرا و نویسندگان به صورت پراکنده به افوریسم‌هایی بر می‌خوریم.

 

[-pariya-]

از انوری و حافظ و سعدی و سنایی گرفته تا ابوالعلاء معری، ابو اسحاق، صائب تبریزی، قائم مقام فراهانی، ایرج میرزا، ملک‌الشعرای بهار، دهخدا، صادق هدایت…

 

[-pariya-]

«فقیه مدرسه دی مسـ*ـت بود و فتوی داد که می حرام ولی به ز مال اوقاف است»

حافظ

«جهان دیده بسیار گوید دروغ»

سعدی

«قوادی به از قاضی‌گری‌ست»

تاریخ بیهقی

 

[-pariya-]

با بررسی افوریسم‌های فارسی و اروپایی به همگانی‌هایی برمی‌خوریم. این همگانی‌ها عبارتند از صنایع لفظی و معنوی مشابه که آن‌ها را در زیر بر می‌شماریم.

باید توجه داشت که بعضی متضمن دو یا چند آرایهٔ لفظی یا معنوی هستند

 

[-pariya-]

تضمین (quotation)، گروتسک (grotesque)، استعارهٔ عنادیه (oxymoron)، تناقض صوری (paradox)، نیم‌گفته (understatement)، تلمیح (allusion)، تعریف (definition)، طباق (antithesis)، تشبیه (simile) ، استعاره(metaphor)، تهکم (irony)، جناس(pun)، تلویح (implication/indirection)، نقیضه (parody)، ایهام (amphiboly).

 

[-pariya-]

گزین‌گویه و سایر کوتاه‌گفتارها

غیر از گزین‌گویه (aphorism)، فرم‌های ادبی کوتاه دیگری هم وجود دارند. این کوتاه‌گفتارها نام‌های گوناگونی دارند: گنوم (gnōmē)، مثل (paroimia)، ضرب‌المثل (proverb)، فراگفت (sententia)،