آموزشی كليدهاي نقد داستان از دیدگاه محمدرضا سرشار

[Tara Motlagh]

در غير اين صورت، نه! زيرا کسي که منظور و هدف قصه را درست نفهميده است، چطور مي تواند آن را ارزش گذاري کند؟ (البته همان طور که اشاره شد، همه قصه ها، از اين نظر، داراي پيچيدگي نيستند).
يکي ديگر از قدم هاي مهّم در نقد اين است که ببينيم؛ آيا نويسنده، توانسته است منظورش را درست به خواننده اش برساند يا نه؟

 

[Tara Motlagh]

همچنين، اين نکته را بررسي کنيم که نويسنده، تا چه حد از آثار نويسندگان هم دوره يا قبل از خود، تأثير گرفته است؟ يا آن که، تا چه حد در آثار نويسندگان هم عصر يا پس از خود، تأثير گذاشته است.

 

[Tara Motlagh]

آن گاه ببينيم: خوبي ها و بدي هاي آشکار و پنهان قصه چيست؟ زيبايي ها و زشتي هاي آن کدام است؟ نويسنده، چه نوآوري ها و ريزه کاري هاي هنري در نوشتن آن به کار برده است؟ و... . بعد از همه اين کارهاست که مي توان قدر و قيمت هنري آن قصه را تعيين کرد.

 

[Tara Motlagh]

بنابراين، اولاً: نقد کار چندان ساده اي نيست.
ثانياً: تنها عيب جويي و ايرادگيري از يک قصّه را نمي توان نقد آن قصّه ناميد (مگر آن که قصّه، هيچ خوبي و زيبايي اي نداشته باشد).

 

[Tara Motlagh]

نكته هاي كليدي براي نقد داستان

براي نقد سالم و جامع از يك داستان بايد خواننده آن شرايطي داشته باشد از جمله:
داشتن مطالعه بسيار در زمينه داستان و بحث‌هاي نظري « تئوري » راجع به آن، برخورداري از ذوق هنري سالم تربيت يافته و غني شده و هوش، دقت نظر و تيز بيني لازم در اين مورد.

 

[Tara Motlagh]

مواردي كه بايد در هنگام انجام يك نقد سالم در نظر داشت چنين است:
۱- مخاطبان اثر چه كساني هستند؟ «خردسالان، كودكان، نوجوانان، جوانان يا بزرگسالان كه از نظر موضوع و محتوا و از نظر ساختار داستان هر كدام از اين گروه‌ها داراي تفاوت‌هايي هستند و خصوصياتي ويژه دارند.»

 

[Tara Motlagh]

2- نوع داستان درچهارچوب كدام‌يك از مكتب‌هاي ادبي نوشته شده است؟«كلاسيك، رمانتيك، واقعيت‌گرا، روانشناختي و یا...»
و از نظر نگاه به مسايل از چه نوع است؟ «كمدي، علمي –تخيلي يا تاريخي، پليسي – جنايي و يا انواع ديگر آن »

 

[Tara Motlagh]

3- درونمايه اثر چه مطلبي را مي‌خواسته بگويد و انگيزه نويسنده از نوشتن آن چه بوده است؟
يكي از صاحب نظران در اين باره سخني خواندني دارد . او مي گويد :
«ابلهان اثري را مي خوانند و چيزي از آن نمي‌فهمند. اشخاص عامي گمان مي كنند كه آن را كاملا دريافته‌اند، صاحبان عقل سليم گاهي همه آن را نمي فهمند، آنان نكات مبهم و تاريك را تاريك مي‌يابند و نكات روشن را روشن مي بينند و اشخاص پر مدعا، اصرار دارند كه نكات روشن را تاريك جلوه دهند و نكاتي را كه كاملا واضح و قابل فهم است، نفهمند.»

 

[Tara Motlagh]

4-قضاوت ارزشي در باره محتوا و پيام داستان كه آيا بينش تازه اي نسبت به زندگي به خواننده مي دهد ؟آيا ضد ارزشوبد آموز براي مخاطب نيست؟

 

[Tara Motlagh]

5-آيا اسم داستان متناسب با موضوع و محتواي اصلي آن هست ؟ آيا تازه و بديع و جلب كننده هست ؟ آيا پيرنگ داستان و بويژه پايان آن را لو نمي دهد؟