مهره داران ماهی‌ها

[ادوارد کلاه به سر]

ماهی نام دسته‌ای از جانداران خون‌سرد آبزی است. آنها به کمک بالهدر آب حرکت می‌کنند، هنگام دور زدن از باله‌های سی*ن*ه‌ای و هنگام حرکت سریع از بالهٔ دُمی استفاده می‌کنند. پوست بدن ماهی‌ها از پولک پوشیده شده و لغزنده است. ماهی‌ها با آب‌شش‌های دو طرف سر خود در آب تنفس می‌کنند. ادامهٔ نسل ماهی‌ها با تخم ریزی در آب صورت می‌گیرد که از هر تخم یک ماهی متولد می‌شود. به‌طور کلی می‌توان گفت ماهی‌ها در دستهٔ آبزیان جای دارند و تخم‌گذار هستند.

 

[ادوارد کلاه به سر]

ماهی‌ها اعضای گروه نافراگیری از موجودات زنده‌اند که همهٔ آبزیانآبششدار جمجمه‌دار که دست و پای آن‌ها انگشت ندارد در این دسته جای می‌گیرد. دسته‌هایی مانند مخاطی‌واران، مکنده‌ماهی‌ها،غضروف‌ماهیان و ماهیان استخوانی همگی از این جمله‌اند. بیشتر ماهی‌ها خونسردند به عبارت دیگر اجازه می‌دهند تا دمای بدنشان با دمای فضای پیرامون تغییر کند اما برخی شناگران چابک و بزرگ مانند کوسه بزرگ سفید و ماهی تن دمای درونی بدنشان را کمی بالاتر نگه می‌دارند.[۱][۲] ماهی‌ها در آب‌های جهان رها شده‌اند تقریباً در هر محیط آبی می‌توان ماهی پیدا کرد، از جریان‌های تند آب که از بالای کوه‌ها سرچشمه می‌گیرد (مانند ماهی تندابه) تا منطقهٔ مغاکیو حتی ناحیهٔ هدل در عمیق‌ترین نقاط اقیانوس ماهی زندگی می‌کند (مانند مارماهی‌سانان پلیکانی و قلابچه‌ماهی). ماهی‌ها ۳۳٬۱۰۰ گونهٔ توصیف شده دارند که در میان مهره‌داران گسترده‌ترین گونهٔ جانوری است.[۳] محل زندگی ماهی آب یا به‌طور دقیق‌تر و علمی‌تر آب طبیعی است. هر جایی که آب طبیعی مثل برکه و رودخانه وجود داشته باشد، ماهی می‌تواند در آنجا زندگی کند به عبارت دیگر به عنوان یک اصل علمی می‌توان گفت که هر جا آب طبیعی وجود داشته باشد ماهی هم در آنجا وجود دارد.

 

[ادوارد کلاه به سر]

ماهی یکی از منابع با اهمیت برای انسان‌ها است به‌ویژه منبع خوراکی. ماهیگیران عمده یا افرادی که تنها برای گذران زندگی ماهی می‌گیرند این جانور را از فضای وحش صید می‌کنند (نگاه کنید به ماهی‌گیری یا پرورش ماهی) یا از استخرها یا قفس‌هایی که در اقیانوس کار گذاشته‌اند (نگاه کنید به آبزی‌پروری) ماهی بدست می‌آورند. همچنین برخی ماهی را برای فروش به عنوان حیوان خانگی صید می‌کنند و در آکواریوم‌ها به نمایش می‌گذارند. در گذشته در میان برخی فرهنگ‌ها، ماهی نقش ایزدی داشت از این رو به عنوان نماد مذهبی یا هنری در برخی کتاب‌ها و فیلم‌ها نماد ماهی دیده می‌شود.

 

[ادوارد کلاه به سر]

عبارت ماهی برای اشاره به جانوری است جدای از چهاراندامان(مانند دوزیستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران) که همگی اجداد مشترک دارند، از این رو ماهی‌ها گروه نافراگیر دانسته می‌شوند که در سامانه‌شناسی زیستی یک گروه کامل نیست.

 

[ادوارد کلاه به سر]

نخستین جاندارانی که می‌توان گفت در دستهٔ ماهی‌ها جای گرفتندطنابدارانی نرم‌تن بودند که نخستین بار در دورهٔ کامبرین پدید آمدند. آن‌ها با اینکه یک ستون فقرات کامل نداشتند اما از پشت‌مازهبرخوردار بودند. این پشت‌مازه به آن‌ها اجازه می‌داد تا نسبت بهجانداران بی‌مهره چابک‌تر باشند. ماهی‌ها در دوران دیرینه‌زیستی هم به تکامل خود ادامه دادند و گوناگونی آن‌ها بیشتر شد. بسیاری از ماهی‌ها در دوران دیرینه‌زیستی به یک پوستهٔ سخت که مانند یک زره بدن آن‌ها را می‌پوشاند مجهز شدند (تخته‌پوستان) این زره از آن‌ها در برابر شکارچیان نگهداری می‌کرد. نخستین ماهی با آرواره در دوران سیلورین پدیدار شد پس از آن بود که جانورانی مانند کوسهبه طبیعت افزوده شد.

 

[ادوارد کلاه به سر]

ریشهٔ نخستین ماهی‌ها به ۵۳۰ میلیون سال پیش و دورهٔ انفجار کامبرین بازمی‌گردد. جد نخستین ماهی‌ها یا جانورانی که به ماهی‌ها بسیار همانند بودند، پیکایا، هایکو ایکثیس و مایلوکونمینجیابوده‌است.[۶] سنگواره‌های پیکایا و هایکو سنگوارهٔ انتقالی میان مهره‌داران و بی‌مهرگان است[۷][۸] و می‌توان گفت آنها از نخستین طنابدارانند.[۹][۱۰] پیکایا یک پشت‌مازه اولیه داشت؛ اندامی که بعدها به ستون مهره‌ها تبدیل شد. برخلاف بسیاری از جانوران دورهٔ کامبرین، این سرده‌ها عناصر پایهٔ ستون مهره‌ها مانند پشت‌مازه، مهره‌های ابتدایی، سر و دم با هندسهٔ مشخص و روشنی داشتند.[۱۱]اما هیچ‌کدام آرواره نداشتند و خوراک آنها به‌صورت فیلتر شده از بستر دریا بدست می‌آمد.[۱۲] بی‌آروارگان در شاخهٔ طنابداران و زیرشاخهٔ مهره‌دارانند.[۱۳]

 

[ادوارد کلاه به سر]

نخستین مهره‌داران آرواره‌دار در اواخر اردویسین پدید آمدند و دردوونین فراوان شدند. به آن دوران، اغلب «دوران ماهی‌ها» گفته می‌شود.[۱۴] خانوادهٔ ماهی‌ها یک گروه فراگیر نیست. از این رو فرگشت ماهی به عنوان یک «رویداد تکی و غیروابسته» مورد بررسی قرار نگرفته‌است.[۱۵]

 

[ادوارد کلاه به سر]

آرایه‌شناسیویرایش

گروه نافراگیر ماهی‌ها عبارت است از هر کلادی شامل همهٔ ماهی‌ها و همچنین چهاراندامانی که ماهی نیستند. به صورت سنتی ماهی‌ها به سه رده‌ای که منقرض نشده‌اند تقسیم می‌شدند و گونه‌های منقرض شده هم گاهی در میانهٔ این درخت قرار می‌گرفتند گاهی هم رده‌ای ویژهٔ خودشان به آن‌ها تعلق می‌گرفت:[۱۶][۱۷] در زیر علامت † برای گونه‌های منقرض شده‌است.

 

[ادوارد کلاه به سر]

ردهٔ بی‌آروارگان

زیرردهٔ دهان‌گردان (مخاطی‌واران و مکنده‌ماهی)

زیرردهٔ صدف‌پوستان (ماهی بی‌آروارهٔ زرهی)†

ردهٔ غضروف‌ماهیان

زیرردهٔ نرم‌آبشش‌داران (کوسه و پرتوماهی)

زیرردهٔ درست‌سران (موش‌ماهی و خانوادهٔ منقرض شدهٔ آن)

ردهٔ تخته‌پوستان (ماهی زرهی)†

ردهٔ خارپایگان (گاهی کوسه‌های خاردار در ردهٔ ماهیان استخوانی جای می‌گیرند)

 

[ادوارد کلاه به سر]

ردهٔ ماهیان استخوانی

زیرردهٔ پرتوبالگان

زیرردهٔ گوشتی‌بالگان (نیای چهاراندامان)

رده‌بندی که در بالا ارائه شد در کارهای عمومی و غیرحرفه‌ای کاربرد دارد. اما ماهی‌ها به گروه‌هایی با جزئیات دقیق تر تقسیم شده‌اند که در ادامه گروه‌های اصلی آن‌ها آورده شده‌اند: