مهره داران ماهی‌ها

[ادوارد کلاه به سر]

ردهٔ Myxini (مخاطی‌واران)

ردهٔ بال‌سپرریختان † (ماهی‌های بی آروارهٔ نخستین)

ردهٔ پستانک‌دندانان †

ردهٔ بی‌سپران †

ردهٔ دهان‌گردواران

Petromyzontidae (مکنده‌ماهی)

ردهٔ قیف‌دندانان †

ردهٔ سرسپرریختان † (ماهی‌های بی آروارهٔ نخستین)

(بدون رده‌بندی) کلاه‌خودسپران †

(بدون رده‌بندی) پندارسپران †

(بدون رده‌بندی) استخوانی‌زرهان †

 

[ادوارد کلاه به سر]

زیر شاخه آرواره‌داران (آرواره دار مهره دار)

ردهٔ تخته‌پوستان † (ماهی زرهی)

ردهٔ غضروف‌ماهیان (ماهی غضروفی)

ردهٔ خارپایگان † (کوسهٔ خاردار)

بالا-رده ماهیان استخوانی (ماهی استخوانی)

ردهٔ پرتوبالگان

زیرردهٔ غضروفی‌استخوانان

راستهٔ تاس‌ماهی‌سانان (ماهیان خاویاری وپوزه‌پارویی)

راستهٔ اژدرسانان (طناب‌ماهی واژدرسانان).

زیرردهٔ نوبالگان

فرو-ردهٔ درست‌استخوانان (ماهی سرسوسماری و کمان‌باله)

فرو-ردهٔ تکمیل‌استخوانان (راسته‌های زیاد با ماهیان مشترک)

 

[ادوارد کلاه به سر]

ردهٔ گوشتی‌بالگان

زیرردهٔ پرتوتاران (تهی‌خارها)

زیرردهٔ Dipnoi (شش‌ماهی)

گروه‌های گوناگون ماهی‌ها بیش از نیمی از گونه‌های مهره‌داران را پوشش می‌دهد. نزدیک به ۲۸٬۰۰۰ گونهٔ شناخته شدهٔ موجود از ماهی داریم که نزدیک به ۲۷٬۰۰۰ گونه ماهی استخوانی، ۹۷۰ گونهغضروف‌ماهیان (شامل کوسه، پرتوماهی و …) و نزدیک به ۱۰۸ گونه هم مخاطی‌واران و مکنده‌ماهی است.[۱۸] یک سوم از این گونه‌ها در نُه خانوادهٔ بزرگ تقسیم می‌شوند، از بزرگ به کوچک این خانواده‌ها عبارتند از: کپورماهیان، گاوماهیان، سیکلید، کاراسینان،مکنده‌دهانان، سگ‌ماهیان جویباری، هامورماهیان، زمردماهیان وعقرب‌ماهیان. نزدیک به ۶۴ خانواده آرایه تک‌نمونه اند، تنها یک گونه در آن‌ها جای می‌گیرد. احتمالاً مجموع کل گونه‌های موجود ماهی (انقراض نیافته) به بیش از ۳۲٬۵۰۰ برسد.[۱۹]

 

[ادوارد کلاه به سر]

عبارت «ماهی» به صورت دقیق‌تر توصیف‌کنندهٔ هر جانور غیرچهاراندام جمجمه‌داری (جانوری با جمجمه و در بیشتر موارد دارای استخوان پشت) است که در طول زندگی آبشش دارد و دست و پاهایش (اگر داشته باشد) همانند باله‌اند.[۲۰] برخلاف گروه‌هایپستانداران و پرندگان، ماهی‌ها یک کلاد تکی نیستند بلکه مجموعه‌ای نافراگیر از آرایه‌های زیستی‌اند. شامل: مخاطی‌واران،مکنده‌ماهی‌ها، غضروف‌ماهیان، پرتوبالگان، تهی‌خارها وشُش‌ماهیان[۲۱][۲۲]

 

[ادوارد کلاه به سر]

بسیاری از آبزیان که در کاربرد معلوم، به عنوان ماهی معروف شده‌اند با توجه به توضیحات بالا دیگر ماهی دانسته نمی‌شوند از آن جمله می‌توان اشاره کرد به: سپیداج، ستاره دریایی، خارچنگ،حلزون صدف‌دار و عروس دریایی. در گذشته حتی زیست‌شناسان هم تفاوتی میان انواع آبزیان نمی‌دیدند و مواردی مانند تمساح، اسب آبی، دوزیستان، نهنگ‌ها، خوک دریایی و بسیاری از بی‌مهرگان دریا را به عنوان ماهی دسته‌بندی می‌کردند.[۲۳] اما در دانش امروز همهٔ پستانداران از جمله آب بازسانانی همچون نهنگ و دلفین به عنوان ماهی دانسته نمی‌شوند.[۲۴]

 

[ادوارد کلاه به سر]

معمولاً ماهی‌ها خونسردند، و هندسهٔ بدن آن‌ها به گونه‌ای است که بتوانند به سرعت شنا کنند، آن‌ها با کمک آبشش اکسیژن را از آب بیرون می‌کشند یا اینکه از ابزاری برای تنفس هوای بیرون (جو) بهره می‌برند. ماهی‌ها دو باله دارند همچنین معمولاً یک یا دو (به ندرت سه) بالهٔ پشت دارند، یک باله در ناحیهٔ مقعد و یک دمِ باله-مانند. پوست ماهی‌ها معمولاً با پولک (فَلس) پوشانده شده‌است و تخم‌گذارند.[۲۵]

 

[ادوارد کلاه به سر]

هر کدام از مشخصاتی که دربارهٔ ماهی‌ها گفته شد، استثناهایی هم دارد، برای نمونه ماهی تن، شمشیرماهی و برخی گونه‌های کوسهدیده شده که خون‌گرم اند یا مشخصاتی همانند جانوران خونگرمپیدا کرده‌اند، آن‌ها می‌توانند بدنشان را از درون گرم کنند به گونه‌ای که از دمای آب پیرامون گرم‌تر شود.[۲۱] هندسهٔ بدن (گذر جریان آب از کنار بدن) و روش شنا کردن همهٔ ماهی‌ها یکسان نیست برای نمونه ماهی‌هایی مانند تُن، آزاد و گیش ماهیان در یک ثانیه می‌توانند ۱۰ تا ۲۰ برابر طول بدن خود را شنا کنند، در حالی کهپرتوماهی‌ها و مارماهیان در یک ثانیه نمی‌توانند بیش از نیمی از طول بدن خود را شنا کنند.[۲۶] بسیاری از ماهیانی که در آب‌های شیرین زندگی می‌کنند با استفاده از ساختارهای گوناگون همان‌طور که از آب اکسیژن بدست می‌آورند از هوای بیرون هم اکسیژن بدست می‌آورند. شُش‌ماهی مانند چهاراندامان یک جفت شُش دارد، گورامیاندامی مانند ماز (هزارتو) دارد که مانند شُش کار می‌کند و می‌تواند از هوا اکسیژن بگیرد (مازماهیان).

 

[ادوارد کلاه به سر]

برخی گربه‌ماهی‌ها هم اکسیژن را از راه شکم خود دریافت می‌کنند.[۲۷] هندسهٔ بدن و باله‌های ماهی‌ها هم بسیار متغیر است به ویژه این تفاوت در میان آبزیانی که شبیه ماهی نیستند بیشتر دیده می‌شود مانند: اسب دریایی، قلابچه‌ماهی،بادکنک‌ماهی و مارماهی‌سانان پلیکانی. سطح پوست ماهی می‌تواند صاف باشد (مانند مارماهی رنگین) یا با انواع گوناگون پولک پوشیده شده باشد. همچنین ماهی‌هایی وجود دارند که بیشتر روی زمین زندگی می‌کنند؛ گل خورک خوراکش را روی گل پیدا می‌کند و روی زمین با دیگر ماهی‌ها اندرکنش دارد تنها هنگامی که بخواهد پنهان شود به زیر آب می‌رود.[۲۸] برخی گربه‌ماهی‌سانان در زیر زمین، سفره‌های آب زیرزمینی و در خاک برگ‌های اشباع از آب زندگی می‌کنند.[۲۹][۳۰]

 

[ادوارد کلاه به سر]

بزرگترین ماهی‌ها، کوسه‌نهنگ است که طول آن به ۱۸ متر می‌رسد،[۳۱] در حالی که نوزادماهی فربه ماده، حداکثر ۸ میلی‌متر طول دارد.[۳۲]

 

[ادوارد کلاه به سر]

می‌توان گفت گوناگونی گونه‌های ماهی به صورت یکسان میان ماهی‌های دریایی و ماهی‌های زیست‌بوم آب شیرین تقسیم می‌شود. ناحیهٔ هند-آرام مرکز اصلی گوناگونی‌های ماهی‌های دریایی است در حالی که ماهی‌های آب‌های شیرین بیشتر در حوضهٔ آبریزرودخانه‌های بزرگ جنگل‌های باران‌خیز استوایی گوناگونی دارند به ویژه در بستر رودهای آمازون، کنگو و مکونگ. بیش از ۵۶۰۰ گونهٔ ماهی در آب‌های شیرین منطقهٔ گرمسیری قارهٔ آمریکا و منطقهٔ معتدل آمریکای جنوبی وجود دارد (قلمرو نوگرمسیری). این گونه‌های ماهی نزدیک به ۱۰٪ همهٔ گونه‌های مهره‌داران را پوشش می‌دهند. ناحیه‌های سرشار از مواد خوراکی بستر آمازون مانندکانتائو به تنهایی بیشتر از کل اروپا گوناگونی در ماهی‌های آب‌های شیرین دارند.[۳۳]