بیوگرافی محمد بکتاش

[ویتامین]

محمد بکتاش یا حاجی بکتاش ولی، عارف و صوفی ایرانی در قرن سیزده میلادی و بنیان‌گذار طریقت بکتاشیه می‌باشد که در سال ۱۲۰۹ میلادی در روستای فوشنجان نیشابور، چشم به جهان گشود. نام و نسب او را محمدبن ابراهیم بن موسی خراسانی ثبت کرده‌اند.

 

[ویتامین]

وی در ترکیه به حاجی بکتاش ولی مشهور است. او در حوالی چهل سالگی به روم «آسیای صغیر» مهاجرت کرد و در سال ۱۲۷۰ میلادی، در ۶۲ سالگی، درگذشت. بکتاشی‌ها، تبار حاجی بکتاش را به شیخ احمد یسوی، عارف سدهٔ ششم هجری-دوازدهم میلادی و از این طریق به امام موسی کاظم می‌رسانند.

 

[ویتامین]

روایات مندرج در منابع کهن بکتاشی، از جمله مناقب حاجی بکتاش یا ولایت‌نامه دربارهٔ زندگی حاجی بکتاش مشابه افسانه‌هایی است که دربارهٔ سایر عرفای سدهٔ هفتم هجری رواج دارد و او را بیشتر به‌عنوان یک چهره اسطوره‌ای دارای کرامات خارق‌العاده جلوه‌گر می‌سازد.

 

[ویتامین]

در مناقب العارفین افلاکی نیز از عارفی به نام حاجی بکتاش خراسانی یاد شده که معاصر مولوی متوفی ۶۷۲ ه‍.ق-۱۲۷۳ م. و جانشین و خلیفه بابا رسول‌الله بود. سند بعدی، شعری است از خطیب اوغلو، شاعر ترک، که در سال ۱۴۰۹ سروده شده و گویا ترجمه‌ای است از مقالات عربی حاجی بکتاش خراسانی و حاوی برخی مباحث عرفانی است و ابراز علاقهٔ فراوان به خاندان پیامبر اسلام و دوازده امام شیعه نموده‌ است.

 

[ویتامین]

این منابع و منابع دیگری که به سدهٔ شانزدهم میلادی تعلق دارند، ثابت می‌کند که واقعاً عارفی شیعی به نام حاجی بکتاش نیشابوری خراسانی وجود داشته و از نیمهٔ دوم سدهٔ سیزدهم میلادی به عنوان پیر طریقت بابایی در آسیای صغیر پیروانی داشته‌ است.

 

[ویتامین]

 

[ویتامین]

وفات بکتاش را برخی در ۷۳۸ نوشته‌اند، امّا صحیح نیست، زیرا این تاریخ برای تطبیق با لفظِ «بکتاشیه»، از نظر حساب جُمّل، جعل شده‌ است. در یادداشتی در پایان کتاب اسرار حروف‌نامه، وفات او ۶۶۹ ثبت شده‌ است. در وقف‌نامه‌ای به تاریخ ۶۹۱ پس از نام حاجی بکتاش، واژهٔ «المرحوم» آمده و در وقف‌نامة دیگری به تاریخ ۶۹۵، نیز که در خانقاه شیخ سلیمان ولی در قیرشهر موجود است، با قید «مرحوم» از او یاد شده‌ است، بنابراین تاریخ ۶۶۹ درست به نظر می‌رسد.

 

[ویتامین]

از جمله آثار بکتاش کتابی است به نام المقالات، به عربی که اصل آن در دست نیست. دو ترجمهٔ منظوم ترکی از این اثر وجود دارد: ترجمهٔ سعید اَمره، شاعر بکتاشی قرن هشتم «نسخه‌ای از این کتاب در ۸۲۷ استنساخ شده و در کتابخانهٔ مانیسا-مَغنیسا موجود است» و ترجمهٔ خطیب اوغلی، شاعر قرن نهم است.

 

[ویتامین]

بنابراین ترجمه‌ها، کتاب دارای چهار باب شریعت، طریقت، حقیقت و معرفت بوده‌ است. در هر باب دربارهٔ مرگ، احوال دل، تصوف، زاهد، عارف و محب بحث و مقام انسان ستایش شده‌ است. از جمله مطالب این کتاب، شهادت مردم به پیامبری محمد از زمان آدم و تشبیه اوقات پنج‌گانهٔ نماز به پیامبر اسلام و خلفای راشدین است.

 

[ویتامین]

آثار

• مقالات
• کتاب الفوائد
• شطحیه
• مقالات غییه و کلمات عینیه