آموزشی مراحل ابتدایی ترجمه

[NIRI]

بنا به گفتۀ نیومارک، یکی از بنیانگذاران مطالعات ترجمه، ترجمه پدیدهای قابل بحث است. ترجمه امری است نه کاملا عینی و نه کاملاً ذهنی. در ترجمه هیچ قانون لایتغیری وجود ندارد، همه قوانین نسبی است. هر اصل یا قانون را باید با قید معمولا به کار برد. قیود هرگز، همیشه و باید در ترجمه جایی ندارد. در ترجمه هیچ حکم قطعی وجود ندارد. با این حال مترجمین و کارشناسان این رشته همواره به دنبال تعیین و تبیین دستورالعمل و چهارچوبی مشخص برای کار ترجمه بودهاند. معمولاً به دانشجویان مترجمی که در آغاز راه ترجمه هستند، توصیه میشود که با مراحل زیر آشنا شده و کار ترجمه خود را بر مبنای اصول زیر پیش ببرند:

 

[NIRI]

مرحلۀ اول: خواندن متن

برای آنکه مترجم تصویری کلی نسبت به موضوع بیابد، لازم است یک بار آن را بخواند. هدف کلی اولین مرحله از ترجمه، ترجمه لغات یا ساختارهای دشوار متن نیست، بلکه فهم کلی متن است.

 

[NIRI]

مرحلۀ دوم: خواندن مجدد متن

در این مرحله دانشجویان باید دو نکته را در نظر بگیرند:

الف) نوع متن: آیا متن مورد نظر داستانی، محاورهای، توصیفی یا تحلیلی است؟

ب) سبک متن: سبک متن کدام یک از موارد زیر است:

اداری (official). ریختن زباله در این مکان اکیداً ممنوع است.

رسمی (formal). تقاضا میکنیم از ریختن زباله در این مکان خودداری کنید.

خنثی (neutral). در این مکان زباله نریزید.

غیررسمی (informal). لطفا در اینجا زباله نریزید.

محاورهای (colloquial). زباله نریزید. اینجا را خانه خودتان بدانید.

عامیانه (slang). اینجا آشغالدانی نیست.

مستهجن (taboo). بر پدر و مادر کسی لعنت که در اینجا زباله بریزد.

البته ممکن است گاهی مرز بین انواع سبکها چندان دقیق و روشن نباشد.

ج) کیفیت متن: آیا نویسنده به موضوع احاطۀ کافی داشته و انشای متن، کیفیت خوب داشته است؟

د) مخاطب متن: مخاطب متن در زبان مبدأ و نیز مخاطب احتمالی آن در زبان مقصد کیست؟

 

[NIRI]

مرحلۀ سوم: مشخص کردن کلمات و عبارات ناآشنا

 

[NIRI]

مرحلۀ چهارم: استفاده از فرهنگ لغت

بهتر است دانشجویان برای ترجمه هم از فرهنگ دو زبانه و هم از فرهنگ یک زبانه استفاده کنند و معنی کلمات ناآشنایی را که قبلاً مشخص کردهاند، بیابند.

 

[NIRI]

مرحلۀ پنجم: ترجمۀ شفاهی

در این مرحله دانشجویان باید متن را شفاهی ترجمه کنند. فایده این کار این است که دانشجویان درمییابند برای درک کلی متن مجبور به استخراج کلیه لغات ناآشنای متن نیستند. آنها با شنیدن ترجمه خود، میتوانند برخی از ترکیباتی را که نامأنوس به نظر میرسند، اصلاح کنند. در ترجمۀ شفاهی، در مقایسه با ترجمۀ کتبی، میتوان کلمات و عبارات را با انعطاف بیشتری برگردان کرد. بعد از ترجمۀ شفاهی، دانشجویان میتوانند به سراغ کلمات یا عبارتی بروند که هنگام ترجمه نتوانستند برای آنان معادل مناسبی بیابند.

 

[NIRI]

مرحلۀ ششم: ترجمۀ کتبی

با گذر از این پنج مرحله، کار ترجمه کتبی بسیار سادهتر میشود. بهتر است ترجمه به صورت یک خط درمیان نوشته شود تا جای کافی برای تصحیح و ویرایش وجود داشته باشد.

 

[NIRI]

مرحلۀ هفتم: بازخوانی ترجمه

در ابتدا دانشجو باید به دقت ترجمه خود را با متن اصلی مقایسه کند تا مطمئن شود که چیزی از قلم نیفتاده است. سپس برای اطمینان از رعایت علائم نشانهگذاری و دیگر جنبههای مرتبط با نوع، سبک و کیفیت متن مورد نظر، ترجمه را بازخوانی کند.

 

[NIRI]

مرحلۀ هشتم: وقفه

در این مرحله بهتر است دانشجو برای مدتی ترجمه را به کلی کنار بگذارد و اصلاً به آنچه نوشته فکر نکند.

 

[NIRI]

مرحلۀ نهم: روی آوردن مجدد به ترجمه

پس از آنکه برای مدتی موقتاً خود را از دغدغۀ ترجمهای که نوشته رها کرد، دوباره متن اصلی و سپس ترجمۀ خود را چنان که گویی برای اولین بار آن را میخواند، بازخوانی کند.