مردم شناسی ایران مردم خرم آباد

[هآنی؛]

در گویش لری، «خور» به معنای خورشید و «موؤه» به معنای فرورفتن است؛ بنابراین خورمووه، یعنی جایی که خورشید در آن فرو می‌رود. علت نام‌گذاری آن هم، قرار گرفتن شهر، در دل دره رشته کوه‌های زاگرس است. زیرا در این منطقه، هنگام غروب آفتاب، از هر طرف که نگاه کنیم، شاهد فرورفتن خورشید در آغوش دره خواهیم بود.

 

[هآنی؛]

فرهنگ و آداب و رسوم خرم آباد :

خرم‌ آباد از شهرهای لرنشین کشور عزیزمان ایران است و اصالت دیرینه آن‌ها به اقوام فِیلی می‌رسد. گفتنی است، اقوام فیلی، گروهی از مردم لر و کرد هستند که در گذشته، در منطقه والیان فیلی سکونت داشتند و درحال‌حاضر، این اقوام، در غرب ایران و جنوب غربی کردستان ساکن‌اند.

 

[هآنی؛]

مردم غیور، مهمان‌نواز و مهربان این خطه، به زبان لری خرم‌‌آبادی صحبت می‌کنند. البته در کنار آن، بخشی از مردم، گویش‌های لکی، بروجردی و لری بختیاری دارند. گویش خرم‌‌آبادی به دلیل تمایزهای زبانی و فرهنگی نسبت به دیگر گویش‌های لرستان، یک گویش مستقل محسوب می‌شود. زیرا در آن، به جای حروف “ف” و “ج”، از حروف “پ” و “چ” استفاده می‌شود. حرف “ض” هم به‌جای حرف “ظ” کاربرد دارد و تلفظ بعضی از حروف هم، متفاوت است.

 

[هآنی؛]

دین و مذهب اهالی خرم‌‌آباد، بیشتر شیعه دوازده امامی است، البته پس از مسلمانان، یهودیان، بزرگ‌ترین جمعیت اقلیت دینی را تشکیل می‌دهند.

 

[هآنی؛]

خرم‌‌آبادی‌ها روحی بسیار لطیف، فرهنگی پویا و رنگارنگ دارند. به‌همین دلیل شاهد اشعار، موسیقی‌ها و آثار زیبای هنری از این خطه هستیم. آداب‌و‌رسوم مردم خرم‌‌آباد از جغرافیا، تاریخ و حیطه فرهنگی استان لرستان و دیگر اقوام لر نشات گرفته است که البته، قوم‌های کرد و عرب هم در این فرهنگ، تاثیرات اندکی داشته‌اند. در ادامه به برخی از این آداب‌ورسوم در زمان‌ها و مناسبت‌های مختلف اشاره خواهیم کرد.

 

[هآنی؛]

مراسم عزاداری :

خرم‌‌آباد مردم برای عزاداری‌های مذهبی و یا سوگواری یکی از عزیزانشان، خود را با گِل می‌پوشانند. آیین دیرینه گِل‌مالی که در زبان لری، به‌صورت خَه‌رَّه گیری تلفظ می‌شود (خَه‌رّه در گویش لری به معنای گِل است.)
از رسومات دیرینه آن‌ها به‌شمار می‌آید.

 

[هآنی؛]

سوگواری محرم :

مراسم عزاداری محرم در خرم‌‌آباد بسیار دیدنی و قابل توجه است. مراسم از هفتم ماه محرم شروع می‌شود. در این روز، رسم تراش عباس برگزار می‌شود. در طی این رسم، مردها به حمام رفته، اصلاح می‌کنند و لباس تمیز می‌پوشند.

 

[هآنی؛]

برای صبح روز عاشورا، حوضچه‌ای از گِل درست می‌کنند و پس از جمع‌آوری هیزم هم، آتشی بزرگ برپا می‌کنند. بعد از انجام این کارها، خود را در حوضچه‌های گِل انداخته تا سرتاپای‌شان گِلی شود و سپس به کمک آتش خود را خشک می‌کنند و در کنار آتش به سی*ن*ه‌زنی و سوگواری می‌پردازند.

 

[هآنی؛]

شب یلدا :

قدمت دیرینه آیین شب یلدا در خرم‌‌آباد، متعلق به هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد است. این رسم در زبان لری به نام‌هایی چون شو چله یا امشو اول قاره معروف شده است. مراسم برگزاری آن هم بدین‌گونه است که نوجوانان و جوانان محله، با تاریک شدن هوا به پشت‌بام خانه‌های همسایه می‌رفتند و شالی را از آن بالا آویزان می‌کردند. سپس با خواندن شعر معروف «امشو اول قاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا خونت نمیره»، از صاحب‌خانه در خواست هدیه داشتند تا در شال آن‌ها بریزد.

 

[هآنی؛]

البته درحال‌حاضر این رسم قدیمی اجرا نمی‌شود و تنها در یادوخاطر پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، باقی‌مانده است.