مردم شناسی ایران مردم شناسی | زنجان

[~Fateme.h~]

مردم شناسی زنجان​

 

[~Fateme.h~]

آشنایی با رختشویخانه زنجان

رختشویخانه زنجان که امروز یکی از جاهای دیدنی زنجان به شمار می‌رود، بنایی برای زنان زنجانی بوده تا به شستشو بپردازند. در این قسمت که هرزآب‌های سطحی شهر جمع می‌شود و به زبان ترکی بابا جامال چوقوری یعنی گودال بابا جمال گفته می شود، در واقع سازه‌ای سرپوشیده است. امروزه این ساختمان در مرکز شهر زنجان و در محله قدیمی عباسقلی‌خان نبش خیابان سعدی قرار گرفته است. رختشویخانه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و به عنوان موزه مردم‌شناسی زنجان ثبت تاریخی شده است.

 

[~Fateme.h~]

چرا بازدید از موزه رختشویخانه زنجان پیشنهاد می‌شود؟

با سفر به رختشویخانه زنجان با اصول شستشوی لباس و ظروف در بناهای عمومی آشنا می شوید. همچنین شیوه زندگی مردم زنجان مخصوصا زنان در گذشته برایتان معرفی می شود.علاوه بر این ها، این ساختمان معماری زیبا و خاصی دارد که بازدید از این مکان برای همه توصیه می شود.
موزه رختشویخانه، موزه مردم شناسی زنجان

 

[~Fateme.h~]

تاریخچه ساخت رختشویخانه

در سال ۱۳۰۷ علی‌اکبر خان توفیقی شهردار وقت زنجان برای رفاه حال زنان رختشویخانه را ساخت که در هیچ کجای ایران یافت نمی شد. آب رختشویخانه از قنات قلعه‌چی حاجی میربهاءالدین تامین می شده و در مخزن بزرگی انبار می‌شده است. استفاده از رختشویخانه برای همه افراد با هر طبقه و قشری رایگان بوده و می توانستند بصورت شبانه‌روزی از رختشویخانه استفاده کنند.

 

[~Fateme.h~]

معماری بنای رختشویخانه زنجان

در ساخت این بنا از سه نوع مصالح ساختمانی استفاده شده است؛ سنگ، چوب و آجر. با اینکه هر لحظه تماس با آب و رطوبت وجود دارد اما ساختمان دارای استحکام بالایی است. نمای داخلی دیوارها لاشه‌سنگ هستند و نمای بیرونی با کاهگل پوشانده شده‌ است. چندین نورگیر در سقف وجود داشت که عبور نور از آنها اوقات شرعی و زمان را نشان می‌داده است.
امکانات مختلفی در رختشویخانه موجود است، مانند سرویس بهداشتی، شربتخانه، بازارچه صنایع دستی، کارگاه چارق دوزی و پارکینگ.

 

[~Fateme.h~]

بخش‌های مختلف رختشویخانه

مجموعه رختشویخانه دارای چهار بخش است:
محوطه سرایداری و مدیریت رختشویخانه
این قسمت ورودی اصلی بنا است و شامل تعدادی اتاق برای سکونت سرایداران بوده است. بعد از مرمت های انجام شده، این اتاق‌ها به موزه‌ تاریخی و تاریخ طبیعی زنجان تبدیل شده است. نگهبانی، اتاق راهنمایان، گیشه فروش بلیط و سرویس‌های بهداشتی در اطراف این محوطه قرار دارند.

 

[~Fateme.h~]

فضاهای مربوط به شستشو
قسمت شستشو دارای بخش های مختلفی مانند سالن رختشویی، خزینه و شاه نشین است. بخش اصلی بازدید، سالن بزرگی است که در قدیم محل شستشو بوده است. در این سالن مجسمه‌های مومی زنان در سنین و اقشار مختلف در حال شستشو را خواهید دید. ابزار کار و لباس‌های بسیار جالبی دارند. دامن چین‌دار، شلوار، یک پیراهن و روسری که رنگ‌هایی بسیار شاد و چشم‌نوازی دارند. دامن زنان جوان بلندتر و لباس مسن‌ترها برای آسانی حرکت‌شان کوتاه‌تر بوده است. اطراف این مجسمه‌ها نیز طشت‌ها، کوزه‌ها، پارچ‌ها، سبد، چوب و بند رخت را خواهید دید.

 

[~Fateme.h~]

پشت سالن رختشویخانه نیز مخزن بزرگی قرار دارد. آب قنات از طریق تنبوشه‌های سفالی به مخزن می‌ریخته و از منفذ اصلی وارد حوضچه‌ها می‌شده است. مخزن را سالی یکبار تمیز می کردند، اما چندین دریچه‌ به مخزن وجود داشته که جریان هوا از طریق این دریچه‌ها مانع از گندیدن آب می شده است. شاه‌نشین هم در زمان گذشته ورودی اصلی رختشویخانه بوده که بر فراز آب انبار ساخته شده بود. مدیریت از این قسمت به کارها مانند مراحل شستشو، نظافت و آبکشی نظارت داشتند. امروزه در این قسمت کارگاه آموزش دوخت چاروق یعنی کفش روفرشی چرمی برپاست که از صنایع دستی اصیل زنجان محسوب می‌شود.

 

[~Fateme.h~]

بازارچه صنایع دستی
درهمان ابتدای ورود به رختشویخانه، ورودی بازارچه صنایع دستی زنجان را خواهید دید که دو مجسمه قوچ سنگی در ورودی وجود دارد. قوچ‌های سنگی هنر سنگ‌تراشی و حجاری دوره صفوی هستند که همراه با کتیبه‌ها بر سر مزار قهرمانان و پهلوانان نصب می‌شدند. همچنین بازارچه‌ای برای فروش کالاهای تولیدشده توسط صنعت‌گران و هنرمندان زنجان وجود دارد که شامل کارگاه آموزش تراش سنگ قیمتی، ملیله‌کاری، سفالگری، میناکاری، گلیم بافی و قلم‌زنی و همچنین چندین غرفه برای فروش انواع صنایع دستی مانند چاقوی زنجانی، فرش و گلیم، ظروف مسی، کیف چرمی و ... وجود دارد.

 

[~Fateme.h~]

چگونه به موزه رختشویخانه زنجان برویم؟

برای رفتن به رختشویخانه باید از طریق خیابان سعدی یا خیابان تازه‌ساز زینبیه بروید. از خیابان اصلی وارد کوچه فرهنگ و سپس وارد کوچه رختشویخانه ‌شوید که بنای رختشویخانه در وسط آن قرار گرفته است. از همه نقاط شهر می توانید سوار تاکسی شوید و به رختشویخانه برسید.