عربی معرب و مبنی

[DOonYa]

معرب و مبنی در زبان عربی​

المعرب و المبني
برخی از اسامی در زبان عربی براساس تغییر موقعیتشان در داخل جمله حرکات مختلفی می‌گیرند و برخی همیشه اعرابشان ثابت است.
بر این اساس به دو دسته معرب و مبنی تقسیم می‌شوند.

 

[DOonYa]

اسم معرب​

اسم معرب: اسم معرب کلمه‌ای است که با تغییر موقعیتش در داخل جمله، اعرابش تغییر می‌کند یعنی حرکات مختلفی را می‌گیرد.
به مثال‌های زیر توجه کنید:
رَأَيْتُ المُعَلِّمَ.
معلم را دیدم.
ذَهَبَ المُعَلِّمُ.
معلم رفت.
سَلَّمْتُ عَلَى المُعَلِّمِ.
به معلم سلام کردم.

 

[DOonYa]

اسم مبني​

اسم مبنی: اسم مبنی کلمه‌ای است که با تغییر موقعیتش در داخل جمله، اعرابش تغییر نمی‌کند و همیشه ثابت است.
به مثال‌های زیر توجه کنید:
ذَهَبَ هؤلَاءِ الطُلَّاب.
این دانش‌آموزان رفتند.
رَأَيْتُ هؤلاءِ الطُلَّاب.
این دانش‌آموزان را دیدم.
سَلَّمْتُ عَلَى هؤلاءِ الطُلَّاب.
به این دانش‌آموزان سلام کردم.
همان‌طور که مشاهده کردید، در هر موقعیتی (هؤلاءِ) یک اعراب ثابت دارد، چرا که یک کلمه (مبنی) است.

 

[DOonYa]

اعراب اسامی معرب​

اعراب اسامی معرب به سه شکل است: رفع، نصب و جر.
به مثال‌های زیر توجه کنید:
يَذْهَبُ مُحَمَّدٌ إِلَى الجَامِعَة.
محمد به دانشگاه می‌رود.
اعراب اسم معرب در این مثال مرفوع است.
أُرِيدُ أَنْ أَقْرَأَ رِسَالَةً.
می‌خواهم نامه‌ای را بخوانم.
اعراب اسم معرب در این مثال منصوب است.
سَلَّمْتُ عَلَى أُسْتَاذِي.
به استادم سلام کردم.
اعراب اسم معرب در این مثال مجرور است.

 

[DOonYa]

انواع اسم مبني​

بیش‌تر اسامی معرب هستند. اسامی مبنی عبارت‌اند از:

• تمامی ضمایر
• اسم‌های موصول خاص و عام (به جز حالت مثنی)
• اسم‌های اشاره (به جز حالت مثنی)
• اسم‌های استفهام
• اسم‌های شرط
• اعداد مرکب 11 تا 19
• برخی ظرف‌ها

 

[DOonYa]

اسامی معرب​

شایان ذکر است اسامی که در میان این دسته از اسامی مبنی نباشند، معرب هستند.

انواع بناء در اسامی مبنی​

با انواع بناء در اسامی مبنی آشنا می‌شویم:

• مبنی بر ضَم ← نَحْنُ
• مبنی بر فَتْح ← أَيْنَ
• مبنی بر کَسْر ← هؤلاءِ
• مبنی بر سُکُون ← هُمْ

 

[DOonYa]

مبنی بر سکون​

اسم‌های مبنی که به (الف، ی) ختم می‌شود، مبنی بر سکون هستند.
هَذَا، أَنْتُمَا، أَنَا
این، شما، من
این اسامی مبنی بر سکون هستند.
به مثال‌های زیر توجه کنید:

• هؤلاءِ: این‌ها ← مبني علی الکسر.
• هُوَ: او ← مبني علی الفتح.
• ذَلِكَ: آن ← مبني علی الفتح.
• عَنْ: از ← مبني علی السکون.
• حَيْثُ: هرکجا ← مبني علی الضم.

 

[DOonYa]

انواع اسامی مبني​

همان‌طور که گفتیم اسامی مبنی عبارت‌اند از:

• تمامی ضمایر (مراجعه شود به مبحث ضمایر)
• اسم‌های موصول خاص و عام به جز حالت مثنی (مراجعه شود به مبحث موصول)
• اسم‌های اشاره به جز حالت مثنی (مراجعه شود به مبحث اسامی اشاره)
• اسم‌های استفهام (مراجعه شود به مبحث اسامی استفهام)
• اسم‌های شرط (مراجعه شود به مبحث اسلوب شرط)
• اعداد مرکب 11 تا 19 (مراجعه شود به مبحث اعداد)
• برخی ظرف‌ها (مراجعه شود به مبحث ظرف)

 

[DOonYa]

اسامی شرط​

اسامی شرط، اسم‌هایی هستند که در ابتدای جمله شرطی می‌آیند و نیازمند فعل شرط و جواب شرط می‌باشند؛ و از معنی آن شرطی فهمیده می‌شود. تمامی اسامی شرط مبنی هستند.
اسامی شرط عبارت‌اند از:

• مَنْ: هرکس
• مَا: هرچه
• أَيْنَمَا: هرجا
• مَهْمَا: هرطور
• مَتَی: هرگاه
• إِذَا: هرگاه، اگر

 

[DOonYa]

اعداد مرکب 11 تا 19​

این اسامی چون از دو جزء تشکیل شده‌اند، بدان مرکب گویند.
هر دو جزء این اعداد مبني علی الفتح است به استثنا جزء اول عدد 12 که معرب است.

أَحَدَ عَشَرَ	11
اِثْنَا عَشَرَ	12
ثَلَاثَةَ عَشَرَ	13
أَرْبَعَةَ عَشَرَ	14
خَمْسَةَ عَشَرَ	15
سِتَّةَ عَشَرَ	16
سَبْعَةَ عَشَرَ	17
ثَمَانِيَةَ عَشَرَ	18
تِسْعَةَ عَشَرَ	19