معرفی معرفی و تاریخچه ساز تار

[حسام]

در گذشته تار ایرانی پنج سیم (یا پنج تار) داشت. غلامحسین درویش یا درویش خان سیم ششمی به آن افزود که همچنان به کار می‌رود.

 

[حسام]

تار در لغت ایرانی به معنی زه، سیم و از لحاظ ساز شناسی از گروه سازهای زهی مضرابی است.بنابر روایتی تار از زمان فارابی(حدود سال ۲۶۰ هجری – سال ۳۳۹ هجری) موسیقیدان معروف ایرانی وجود داشته و بعد از وی توسط صفی الدین ارموی و دیگران به سمت کمال پیش رفته است . بر این اساس نمونه سلف تار مربوط به عهد صفوی ( سال ۱۰۸۰ هجری ) در تصویر بالا مربوط به نقاشی های کاخ هشت بهشت اصفهان مشاهده می شود

 

[حسام]

دو تصویر که یکی در سال ۱۷۷۵ میلادی و دیگری در سال ۱۷۹۰ میلادی در شیراز از تار نقاشی شده است نشان می‌دهد نواختن این ساز در دورۀ زندیه در شیراز متداول و مرسوم بوده است. با این همه، نام نوازندۀ مشخصی از این ساز در منابع دورۀ زندیه دیده نمی‌شود و از این‌رو، احتمالاً این ساز در آن دوره نام دیگری داشته است.ساز ِ تار با شمایل و مشخصات کنونی (کاسه و نقاره شبیه به دل روبروی هم، با دسته‌ای متصل دارای ۶ سیم طبق تصویر بالا) از زمان قاجار دیده شده است.

 

[حسام]

مرتضی حنانه (استاد موسیقی ایرانی) در کتاب گامهای گمشده، تار را ساز ملی ایرانیان میداند.مرحوم روح الله خالقی (استاد موسیقی ایرانی) در کتاب سرگذشت موسیقی می‌گوید: ساز (تار) بهمراه نام سازهایی دیگر در شعر فرخی سیستانی شاعر ایرانی (۳۷۰-۴۲۹) ذکر شده است (هر روز یکی دولت و هر روز یکی غژ * هر روز یکی نزهت و هر روز یکی تار). ساز تار ساخته و پرداخته ذوق ایرانی است (منحنی و قوس‌هایی که در ساخت تار دیده می‌شود در خوشنویسی و نقاشی و مینیاتور و معماری ایرانی جاری و ساری است) و طی سالهای متمادی کامل و کاملتر گشته است. آخرین اصلاحات توسط درویش خان استاد موسیقی ایرانی(۱۲۵۱تهران_۲ آذر ۱۳۰۵تهران) با افزودن سیم ششم جهت تکمیل و وسعت دامنه صوتی تار انجام پذیرفته است. تار دارای ۲۸ پرده است (یعنی کمتر از سه اکتاو). آخرین الگوی منحصربه‌فرد ساخت تار نیز متعلق به سازگر مشهور ایرانی استاد یحیی دوم(۱۲۵۴-۱۳۱۰ه. ش) می‌باشد چه به لحاظ شاخص فنی و چه از لحاظ ذوقی همچنان که گره چوب را به شکل متقارن روی کاسه تار (در اصطلاح چهار گل) طراحی مینموده است. جنس چوب کاسه تار از درخت توت، دسته آن گردو می‌باشد.

 

[حسام]

دسته ساز تار معمولا ۴۵ تا ۵۰ سانتی متر است که بر کناره های جلوی آن دو روکش استخوانی کار گذاشته شده است در انتهای دسته تار جعبه ای تعبیه شده که ب ه جعبه گوشی معروف است، که از هر طرف آن سه گوشی بر سطوح جانبی این جعبه قرار داده شده که سیم های تار را به دور آنها می پیچند.

 

[حسام]

تعداد سیم های تار شش عدد است که از آخر کاسه یا شکم شروع شده و از روی خرک که به منظور بالا نگاه داشتن سیم ها بر روی پوست قرار گرفته می گذرد. این شش سیم در تمام طول دسته کشیده شده و به داخل جعبه گوشی ها رفته و به دور آنها پیچیده شده است.

 

[حسام]

اجزای تشکیل دهنده ی ساز تار
در ادامه به اجزای تشکیل دهنده ی ساز تار خواهیم پرداخت در این مطلب سعی شده که از هر کدام از اجزای تشکیل دهنده این ساز به صورت مصور به شما نشان دهیم. در ادامه با ما همراه باشید.

 

[حسام]

کاسه‌ی طنینی: دو کاسه که از چوب یک تکه ساخته می‌شود و حالتی گلابی شکل دارد که یکی از کاسه‌ها از دیگری بزرگتر است و به کاسه‌ی کوچک نقاره می‌گویند. چوب کاسه‌ی طنینی معمولا چوب درخت توت است. یک طرف کاسه باز است و روی آن پوست کشیده می‌شود.

 

[حسام]

پوست تار: کاسه‌ی طنینی از یک طرف بسته است و از طرف دیگر باز است و روی آن را پوست می‌کشند. این پوست از قسمت نازک پوست چهارپایان (معمولا بز و بره) انتخاب و تهیه می‌شود.

 

[حسام]

برخی متخصصان، انتقال ارتعاشات خرک به کاسه را تنها وظیفه‌ی پوست تار می‌دانند اما عده‌ای دیگر، انتقال ارتعاشات خرک به هوای داخل کاسه را نیز جز وظایف پوست تار برمی‌شمرند. پوست تار مرغوب باید بدون سفیدک، بدون چربی، یک‌دست وشیشه‌ای باشد. بر همین مبنا پوست تار درجه یک با استفاده از بهترین مواد اولیه و بر اساس کاراترین شیوه‌های دباغی پوست برای تار تولید می‌شود که می‌توانید آن را از ساز ۲۴ تهیه کرده و برای ساز خود مورد استفاده قرار دهید.