معرفی معرفی و تاریخچه ساز تار

[حسام]

خرک: خرک توسط دو پایه‌ی کوچک بر روی پوست کاسه نصب می‌شود و دارای شیار‌های کم عمقی است که هر کدام از سیم‌ها جداگانه از آن‌ها عبور می‌کنند. خرک دارای طول حدودا ۵ و ارتفاع ۲ سانتی متر است. جنس خرک شاخ یا استخوان است.

 

[حسام]

در تمامی سازهایی که خرک (Bridge) دارند، وظیفه این قطعه نگه داشتن سیم های ساز در ارتفاعی مشخص و ایجاد امکان ارتعاش سیم ها و به دنبال آن انتقال این ارتعاش به صفحه رزنانس ساز و در نهایت به داخل کاسه طنینی ساز است. شکل و جنس خرک ساز تار با خرک سازهایی مثل سه تار، سنتور، کمانچه، … متفاوت است و هم چنین از آنجایی که کاسه تار با پوست پوشانده می شود، بنابراین خرک تار به طور مستقیم با پوست کاسه در ارتباط است.

 

[حسام]

دسته تار: دسته ساز تار از یک طرف به نقاره (کاسه کوچک) و از طرف دیگر به سرپنجه‌ی ساز متصل است. دسته ساز تار یک لوله‌ی توپر چوبی است که چوب آن را از چوب‌های سخت و محکم مانند توت یا گردو انتخاب می‌کنند. دسته دارای طول تقریبی ۵۰ و قطر تقریبی ۴ سانتی متر است. قسمتی که انگشت گذاری می‌شود صاف و مسطح است و پشت آن حالت نیم دایره دارد.

 

[حسام]

در طرفین سطح صاف دسته (سطحی که انگشت گذاری می‌شود) دو رشته نوار از جنس استخوان نصب می‌کنند تا هم دسته را زیبا کند و هم از فرسایش چوب در اثر تماس زیاد انگشت‌ها جلوگیری کند.

 

[حسام]

ساز‌هایی نظیر تار به قطعاتی احتیاج دارند که به طور سنتی از استخوان طبیعی حیوانات مثل ساق شتر ساخته می‌شده‌اند؛ اما به مرور زمان، مواد دیگری جای آنها را گرفتند. استخوان مصنوعی تار معمولاً ترکیبی از مواد رزین‌دار است که بافت دارد، قابل سنباده‌کاری است و رنگ می‌پذیرد. استخوان مصنوعی تار در دو قطعه‌ی باریک و یک قطعه‌ی مستطیلی کوچک برای بالای سرپنجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

[حسام]

سرپنجه ساز تار: سرپنجه در ابتدای دسته‌ی ساز قرار می‌گیرد و یک جعبه‌ی کوچک توخالی از جنس چوب کاسه‌ها است. در سر پنجه به تعداد سیم‌های ساز تار گوشی نصب شده است. (شش گوشی) استخوان مصنوعی تار معمولاً ترکیبی از مواد رزین‌دار است که بافت دارد، قابل سنباده‌کاری است و رنگ می‌پذیرد. استخوان مصنوعی تار در دو قطعه‌ی باریک و یک قطعه‌ی مستطیلی کوچک برای بالای سرپنجه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

[حسام]

گوشی‌های ساز: همانطور که گفتیم ساز تار دارای شش گوشی به تعداد سیم هایش است. گوشی‌ها به شکل میخ‌های درشت و سر پهن هستند که یک سر آن پهن‌تر است و هنگام کوک کردن به کمک دست نوازنده به چپ و راست می‌چرخد و سر دیگر آن باریکتر است و یک سر سیم به آن میپیچد و داخل فضای سرپنجه قرار می‌گیرد.

 

[حسام]

یکی از قطعات اصلی و مهم ساز تار، گوشی کوک است. گوشی های کوک که در قسمت سرپنجه و جعبه گوشی قرار می گیرند، وظیفه کوک کردن هر کدام از سیم های ساز تار را بر عهده دارند. جنس و ظرافتی که در طراحی گوشی ها به کار گرفته می شود نشانگر کیفیت کلی آنها است و انتخاب گوشی های خوب برای ساز تار به طور قطع در سهولت کوک شدن ساز و کیفیت بهتر نگهداری کوک موثر است.

 

[حسام]

شیطانک: قطعه‌ای باریک و به ارتفاع ۲ میلی متر است که بین دسته ساز تار و سرپنجه قرار می‌گیرد و عرضی برابر دسته ساز دارد. شیطانک نیز مانند خرک دارای شیار‌های کم عمقی است که سیم‌ها از آن‌ها عبور می‌کنند و به سمت گوشی‌ها می‌روند.

بین دسته و سرپنجه تار قرار می‌گیرد و سیم‌ها از طریق شیار‌های آن به سمت گوشی‌ها هدایت می‌شوند. جنس شیطانک معمولاً از استخوان یا شاخ طبیعی است.

 

[حسام]

دستان: بر روی دسته‌ی ساز تار ۲۸ دستان بسته می‌شود که از جنس زه (روده‌ی تابیده‌ی چهارپایان) یا نخ نایلون هستند. هر دستان را سه یا چهار دور به دور دسته تار می‌بندند و گره می‌زنند تا گره‌ها در شیار‌های ایجاد شده در سطح بالایی طول دسته قرار بگیرد. دستان‌ها با فواصل معین از یکدیگر قرار می‌گیرند، ولی بعضی دستان‌ها تا حدی می‌توانند حرکت کنند.