موزه‌ها موزه عبرت

[somayeh]

موزه عبرت ساختمانی در محوطه باغ ملی تهران است که از سال ۱۳۱۶ در زمان حکومت پهلوی توقیفگاه، زندان موقت شهربانی، زندان زنان و بعد زندان کمیتهٔ مشترک ضد خرابکاری نام گرفت. این زندان توسط ساواک برای بازجویی و شکنجه مخالفان حکومت پهلوی مورد استفاده بود. حدود ۸ هزار و ۴۴۲ زندانی که از سال ۵۰ تا ۵۷ در این زندان بوده‌است.[۱] از جمله زندانیان معروف این زندان در آن زمان سید محمود طالقانی، سید علی خامنه‌ای و محمدعلی رجایی،محمدجواد باهنر،مرتضی مطهری و سید محمد بهشتی بوده اند.

 

[somayeh]

مختصات
۳۵°۴۱′۱۳″ شمالی ۵۱°۲۵′۰۷″ شرقی
وضعیت
غیر عملیاتی
باز شده
۱۹۳۸؛ ۸۷ سال پیش
بسته شده
۲۰۰۱؛ ۲۴ سال پیش
شهر
تهران
کشور
ایران

 

[somayeh]

پس از انقلاب تا سال ۱۳۷۹ این مجموعه همچنان کاربری پیشین خود را حفظ کرد. از جمله در سال ۱۳۶۹ بیست و سه نفر از امضاکنندگان نامهٔ ۹۰ امضایی در آن بازجویی شدند که برخی از آنان در کتاب (در مهمانی حاج آقا) بازجویی‌ها و شکنجه‌ها را شرح داده‌اند.[۲] این زندان سرانجام در سال ۱۳۷۹ تعطیل و تبدیل به موزهٔ عبرت ایران شد.[۳]

 

[somayeh]

تأسیس
عملیات احداث این بنا در دوران رضاشاه پهلوی در سال ۱۳۱۱ توسط مهندسان آلمانی آغاز و در سال ۱۳۱۶ تکمیل گردید و به عنوان نخستین زندان مدرن در ایران با عنوان توقیفگاه شروع به کار کرد. بعدها این محل تحت عنوان‌ها زندان موقت شهربانی و زندان زنان نیز استفاده شد.

 

[somayeh]

زندان کمیتهٔ مشترک
در پی دستور محمدرضا شاه پهلوی، کمیته مشترک ضد خرابکاری (ساواک – شهربانی) در تاریخ چهارم بهمن ماه ۱۳۵۰ تأسیس گردید.[۱] در دوران محمد رضا پهلوی این زندان از سوی سازمان‌ها مختلف امنیتی و انتظامی خصوصاً ساواک و کمیتهٔ مشترک ضدخرابکاری جهت بازداشت و زندانیان سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

اعضای حزب ملل اسلامی بجنوردی، ابوالقاسم سرحدی‌زاده، محمدی، کیوان، محمد میرمحمد صادقی و ابن رضا به عنوان اولین دستهٔ زندانی‌های سیاسی به این زندان منتقل شدند.

 

[somayeh]

بخش‌های زندان

اتاق نگهداری البسه

در بدو ورود به زندان لباس و کلیهٔ لوازم زندانیان در این قسمت تحویل گرفته می‌شد.

سپس تمامی لباس های قبلی زندانی را اتش زده

و هنگام خروج ان را با همان لباس ها بیرون می‌کردند.[۸]

 

[somayeh]

محوطهٔ اصلی
فضایی دایره‌ای شکل که کلیهٔ راهروها در هر سه طبقه بدان ختم می‌شود.

بندهای انفرادی و عمومی
شش راهرو بند که شامل سلول‌های انفرادی و عمومی هستند.

محل ملاقات زندانیان
فضایی که در دو سوی آن تورهای حفاظتی قرار داشته و در موارد استثنایی زندانی و خانواده‌اش در دو سوی آن با یکدیگر گفت‌وگو می‌کردند.

 

[somayeh]

بازداشتگاه توحید
پس از انقلاب این مجموعه همچنان کاربری پیشین خود را حفظ کرد. از جمله در سال ۱۳۶۹ بیست و سه نفر از امضاکنندگان نامهٔ ۹۰ امضایی در آن بازجویی شدند که برخی از آنان در کتاب خاطراتی (در مهمانی حاج آقا) بازجویی‌های تحت فشار و شکنجه را شرح داده‌اند.

 

[somayeh]

موزهٔ عبرت ایران
این زندان سرانجام در سال ۱۳۷۹ تعطیل و تبدیل به موزهٔ عبرت ایران شد که گوشه‌ای از شکنجه‌ها و شکنجه‌گران و شکنجه‌شوندگان زمان پهلوی را بازسازی می‌کند. این موزه با حضور سید محمد خاتمی افتتاح شد.

 

[somayeh]

حاشیه‌ها
ویرایش
در سال ۱۳۸۹ عکس زندانیانی از جمله اکبر هاشمی رفسنجانی از این موزه برداشته شد که واکنش‌هایی را برانگیخت.[۱۰]

همچنین عکس سید محمد خاتمی هنگام بازدید از یک ماکت شکنجه در موزهٔ عبرت، توسط مجاهدین خلق مورد استفاده قرار گرفت و چنین وانمود شد که خاتمی مشغول تماشای شکنجهٔ یک انسان واقعی است. چندی بعد نیز یکی از نمایندگان سنی پارلمان عراق مدعی شد که فرد در حال شکنجه از سنی مذهب‌های عراق است و شکنجه‌گران نیز افراد نوری مالکی هستند.