آموزشی نقد ادبی چیست و چه اهمیتی دارد؟

[ویتامین]

غالباً آثار طراز اوّل را فرهیختگان می‌ستایند و عموم مردم هم به تبع آن‌ها به این آثار و خالقان آن‌ها احترام می‌گذارند امّا به درستی دلیل ارزش آن‌ را نمی‌دانند. منتقد در تجزیه و تحلیل خود دلایل برجستگی یک اثر را به دیگران توضیح می‌دهد و به‌صورت غیرمستقیم به آن‌ها می‌فهماند که چه آثار دیگری بی‌ارزش هستند.

 

[ویتامین]

به‌طور کلی به علت ویژگی‌های گفته شده در کشورهایی که نقد ادبی در آن‌ها رواج دارد وضع نویسنده، شاعر، نشریات و جریان‌های فرهنگی معمولاً به سامان است و حق به حق‌دار می‌رسد. در حالی که سکوت منتقدان ادبی ممکن است هنرمندان واقعی و توان‌مند را در ادامه‌ی راه دل‌سرد کند.

 

[ویتامین]

تفاوت نقد ادبی و نظریات ادبی

در دنیای امروز، نقد و نظریات ادبی به شدّت با یک‌دیگر عجین شده‌اند به نحوی که امروزه نقد ادبی بدون در نظرگرفتن نظریه‌های ادبی امکان‌پذیر نیست و نقد ادبی با کمک همین نظریات ادبی است که محقق می‌شود. اگر نقد ادبی می‌کوشد تا متون ادبی را شرح و تحلیل و تفسیر کند. نظریه‌های ادبی معیارهای این توضیح و تفسیر را به دست می‌دهد. به نحوی که می‌توان گفت نقد ادبی جنبه‌ی کاربردی همان نظرات ادبی است.

 

[ویتامین]

نظریه‌ی ادبی تلاشی برای نظریه‌پردازی در باب مسائل مختلف عالم ادبیات است. مسائلی مانند ساختار ادبیات، انواع ادبی، فهم آثار ادبی، انواع موضوع و قهرمان و ده‌ها مطلب دیگر. نظریات ادبی در مورد امور کلی و جهانی بحث می‌کنند و معمولاً نقد ادبی از برخی از جنبه‌های نظریه ادبی بهره می‌گیرد. برای مثال یک نظریه ممکن است در بیرون از عوالم ادبیات هم مصادیق متعددی داشته باشد امّا منتقد می‌آید و آن نظریه را صرفاً در ساخت ادبی مورد استفاده قرار می‌دهد.

 

[ویتامین]

​

 

[ویتامین]

آیا منتقد ادبی باید از قبل یک شیوه یا یک نظریه‌ی ادبی را انتخاب کند و با آن اثر را بسنجد؟

در جواب باید گفت که بله می‌تواند چنین کند مثلاً از آغاز تصمیم بگیرد که اثر را نقد فنی کند و به لحاظ لغت و بلاغت آن را ارزیابی نماید. برخی آثار هم خود به لحاظ ژانر و سبک، نحوه‌ی نگاه منتقد را مشخص می‌کنند و نشان می‌دهند که کدام نقد خاص را می‌طلبند. مثلاً بوف کور صادق هدایت بیشتر اقتضای نقد روان‌شناسانه یا اساطیری را دارد.

 

[ویتامین]

در نهایت منتقد باید در بررسی اثر، نظام منسجم و واحدی بسازد که به همه‌ی چرایی‌های یک متن به شیوه‌ی هم‌خوان توضیح بدهد به نحوی که اجزای آن با هم در تضاد نباشند مثلاً این طور نباشد که در توضیح بخشی از اثر به مبانی عرفان متوسل شود و در بخشی دیگر به مبانی کمونیست روی آورد.

 

[ویتامین]

تفاوت‌های نقد ادبی قدیم و جدید

• در نقد جدید مطلق‌گرایی نداریم و همه چیز نسبی است و هر نظریه از یک جنبه به متن نگاه می‌کند.
• نقد جدید امکان قرائت‌های دیگر را نفی نمی‌کند هر چند که خود یک قرائت از اثر را صرفاً ارائه می‌دهد.

 

[ویتامین]

• نقد جدید دیگر با وحی و الهام و مطلق‌گرایی سر و کار ندارد بلکه با تعبیر و تفسیر و نظریه‌پردازی همراه است.
• نقد کهن ضوابطی را از خارج از متن می‌آورد و متن را با آن می‌سنجد امّا نقد جدید می‌کوشد تا ضوابط و قواعد درون متن را بیرون بکشد و آن‌ها را برجسته نماید.

مکاتب ادبی در نقد

از مکاتب مشهور نقد ادبی می‌توان به نقد روان‌شناسانه، فرمالیسم روسی، ساخت‌گرایی، نقد فمنیسم و... اشاره کرد.

 

[ویتامین]

​