آموزشی نقد طرح یا پیرنگ

[Tara Motlagh]

نقد طرح یا پیرنگ داستان

تارا مطلق​

 

[Tara Motlagh]

پیرنگ یا طرح همان ایده اولیه‌ای‌ست که نویسنده را وامی‌دارد تا برای نوشتن داستان یا رمان جدیدی قلم دست بگیرد. درست مانند همان نقشه راه برای مسافر است که برای انتخاب راه درست به آن نیاز دارد.

 

[Tara Motlagh]

اکثر منتقدان و نویسندگان معتقدند پیرنگ مهم‌ترین بخش یک داستان است چرا که پیرنگ همان اتفاقات و پیامدهای خاص و ویژه‌ای هستند که در سیر داستان رخ می‌دهند اما همه اتفاقات و حوادث در داستان پیرنگ نیستند. تنها اتفاقاتی را پیرنگ می‌گویند که چهارچوب اصلی داستان را می‌سازند و در پیش‌برد آن اهمیت دارند.

 

[Tara Motlagh]

لارنس پرین در توصیف این عنصر می گوید: «طرح داستان در برگیرنده وقایع و رویدادهای پیاپی است و چهارچوب داستان را شکل می‌دهد.رابطه طرح با داستان همچون رابطه نقشه جغرافیایی با سفر است، همان‌گونه که نقشه جغرافیایی در مقیاس کوچک‌تر به روشنی همه چیز مهم را در خود جا می‌دهد، طرح داستان نیز با شرح و بسط نکات اصلی و فرعی تدوین می‌شود. در عین حال ممکن است در برگیرنده گفت‌وگوها، نظرات و حتی کنش‌های شخصیت داستان باشد که به کلی از توصیف و تحلیل به دور است و فقط بر حوادث اصلی در داستان تمرکز دارد.»

 

[Tara Motlagh]

قانون مهمی که در رابطه با پیرنگ اهمیت دارد قانون علت و معلولی بین اتفاقات و پیامدهای آن‌هاست. هر اتفاقی پیامدی دارد و این پیامدها اگر مهم، بزرگ و تغییردهنده سیر داستان باشند پیرنگ به حساب می‌آیند.

 

[Tara Motlagh]

نکته مهم دیگر این است که پیامدها باید حتما عملی باشند، نه این‌که تنها در احساسات و یا تفکرات شخصیت‌ها بماند. طبق قانون "هر عملی عکس‌العملی در پی دارد"، هر اتفاقی هم باید پیامد ملموس و تاثیرگذاری داشته باشد.
این را هم باید در نظر داشت که رابطه علت و معلولی بین اتفاقات و پدیده‌ها باید منطقی و اصولی باشد و مانند حلقه‌های زنجیر در کنار یکدیگر و در توالی هم قرار بگیرند.
طرح و پیرنگ باید به دور از کلیشه و هدف‌مند باشد.

 

[Tara Motlagh]

تفاوت داستان و پیرنگ
هم داستان و هم پیرنگ شامل اتفاقات می‌شوند اما یک تفاوت مهم با یک‌دیگر دارند و آن همان وجود رابزه علت و معلولی‌ست که در پیرنگ موجود است. داستان می‌تواند تنها شامل اتفاقات باشد اما پیرنگ شامل اتفاقاتی‌ست که پیامدهای منطقی در پی دارند.

 

[Tara Motlagh]

داستان 6 کلمه ای همینگوی مثال بارزی از یک پیرنگ است." برای فروش: کفش نوزاد، پوشیده نشده" چرا برای فروش است؟ چون نوزاد هیچ وقت آن را نپوشیده است (داستان غمگینی است). این‌ها از هم جدا نیستند، در واقع این یک پیرنگ بسیار کوچک است.

 

[Tara Motlagh]

عناصر پیرنگ
برای تشخیص درست پیرنگ باید آن را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کرد. بخش‌های یک پیرنگ مانند قطعات پازل هستند. منتقد باید بتواند پس از خواندن داستان، شکل هر بخش را تشخیص دهد و آن‌ها را در جای مناسب و در کنار هم قرار دهد و تصویر نهایی پیرنگ را در ذهن خود ایجاد کند.

 

[Tara Motlagh]

۱. مقدمه چینی
در این بخش شخصیت ها و فضاسازی مشخص می‌شود. به عنوان مثال شخصیت اصلی داستان تازه به کشوری جدید مهاجرت کرده است و در حال نوشتن اولین کتاب خود است.