آموزشی نقد و سبک‌شناسی یک اثر ادبی

[Tara Motlagh]

آیا سبک شناسی علم است؟​

هدف سبك‌شناسي آن است كه اصول و روشهايي را طراحي كند تا با استفاده از آن، گزينش‌ها و هنجارهاي زباني خاص افراد و گروه‌هاي اجتماعي را در موقعيت‌هاي خاصشان نشان دهد. اين دانش در حوزه‌هاي مطالعات مربوط به فرايندهاي اجتماعي‌‌شدن، جريان توليد و دريافت معني، تحليل گفتمان و نقد و تحليل ادبي كاربرد شاياني دارد.

 

[Tara Motlagh]

شناخت سبك، آگاهي‌هاي زيادي درباره شخصيت، دانش، فكر و رفتارهاي زباني يك شخص به ما مي‌دهد. از اين رو سبك‌شناسي به‌طور کلی براي كساني كه با ‌كاوشگري در رفتارهاي زباني افراد سر و كار دارند كارآمد است. از جمله برای قضات دادگاه ها، وكلا،‌ كارآگاهان، روزنامه‌نگاران،‌ منتقدان، زبان‌شناسان و ...

 

[Tara Motlagh]

گفتمان‌های غیر ادبی و گونه‌ها یا تنوعات زبانی و نیز گفتار و نوشتار، همگی در زیر ذره‌بین نگاه سبک‌شناسی همگانی یا «سبک‌شناسی اجتماعی» قرار دارند. افزون بر این‌ها نگاه سبک‌شناختی، گفتمان‌های رسانه‌ای مثل فیلم، گزارش خبری، آگهی، علوم سیاسی، ابرمتن‌ها، و گفتمان‌های شفاهی مثل قصه‌گویی و نقالی و آوازهای عاشقانه را نیز در بر می‌گیرد.

 

[Tara Motlagh]

سبك‌شناسي، مكمل و ملازم همیشگی نقد ادبي است. منتقد اگر از يافته‌هاي مبتني بر روش‌هاي دقيق تحليل متن بهره ببرد، قضاوت‌ها و اظهار نظرهايش تأييد می‌شود. اغلب ديدگاه‌هاي انتقادي كه به طریق مطالعه شمي متن صورت مي‌گيرد نوعي نقد احساسي و امپرسيونيستي به شمار مي‌رود. حال اگر اين مطالعات از پشتوانة‌ سبك‌شناسي علمي - که بر پایه روش‌های زبان‌شناسی استوار است- برخوردار شود؛ ميزان دقت و اعتبار استنباط‌ها افزایش می‌یابد و نقدها نظام‌مند و مباحث روشمند می‌شود.

 

[Tara Motlagh]

مشخصه‌های زبانی (سبکی) دروازه تفسیر و تأویل متن هستند. سبک‌شناسی و نقد ادبی هر دو زیر مجموعه علم تفسیر به حساب می‌آیند؛ اما تمرکز سبک‌شناسی بیشتر بر این است که «متن چگونه معنی‌دار می‌شود» و
«چه معنی می‌دهد». هر چند این هدف ممکن است خود یک خوانش نقادانة ادبی باشد»

 

[Tara Motlagh]

در سال‌های اخیر سبک‌شناسی با نقد ادبی به نقطه تلاقی واحدی رسیده‌اند. برخی از روش‌های سبک‌شناختی مبانی نظری (چارچوب مرجع) خود را از نظریه ادبی گرفته‌اند مثلاً رویکرد نقادی پسااستعمارگرا، نوشته‌های میشل فوکو درباره گفتمان، روش تحلیل گفتمان انتقادی و سبک‌شناسی زنانه - که این‌روزها خود به یک شاخه مهم از سبک‌شناسی بدل شده - چارچوب نظری‌اش را از نظریه ادبی فمنیستی اقتباس کرده است.

 

[Tara Motlagh]

تحلیل گفتمان نیز که با سبک‌شناسی پیوند خورده و گفتگوها و سبک متن و زاویة دید را به مطالعه می‌گیرد، تداعی کنندة نام برخی از نظریه‌پردازان فلسفی مانند گادامر، میشل فوکو، کلیفورد گیرتز، است.

 

[Tara Motlagh]

نقد ادبی یک فرایند عام است که شاخه‌های بسیار زیادی دارد و سبک شناسی نوعی نقادی است که بیشترین اتکایش به تحلیل ساختارهای زبانی در 5 سطح (آواشناسی، ساختواژی، نحو، معنی شناسی و منظور‌شناسی، ایدئولوژی وعقاید) است.

 

[Tara Motlagh]

سبک‌شناسی با آن که مورد نقادی‌های بسیار قرار گرفت اما از میدان به‌در نرفت و با ظهور هر نظریه‌ای در زبان‌شناسی یا نظریه ادبی، خود را دوباره مجهز کرد و در جوار نظریه‌های زبانشناختی و نقد ادبی به حیات خود ادامه داد. شاید سخن رنه ولک که گفته است: «سبک‌شناسی امپریالیسم نقد ادبی است» ناظر بر همین معنی باشد که روش‌های دقیق و علمی سبک‌شناسی و تأکید بر «فردیت هنرمند» همیشه منتقدان ادبی را ناگزیر از توجه به سبک شناسی کرده است.