آموزشی نقد ژانرها در ادبیات داستانی

[Tara Motlagh]

در ژانر فانتزی تنها تخیل است که داستان را می‌سازد، دنیایی خیالی با اتفاقات خیالی خلق می‌شود که نمی‌توان واقعی تصورشان کرد اما ژانر علمی_تخیلی با عنصر علم درهم آمیخته و به گونه‌ای روایت می‌شود که واقعی به نظر می‌آید.

 

[Tara Motlagh]

ژانر فانتزی سه ویژگی اصلی دارد:
۱. جادو: مهم‌ترین مولفه‌ی اثر فانتزی جادوست. حضور و تاثیرات جادو در یک داستان کافی است تا آن را فانتزی بدانیم. میزان حضور جادو می‌تواند در انواع فانتزی، از کم و نادر تا یک اتفاق متداول تغییر کند. حضور جادو در داستان لزوما به این معنا نیست که شخصیت‌های داستان بر آن تسلط دارند.

 

[Tara Motlagh]

۲. جهان‌های خیالی: تقریبا تمامی فانتزی‌ها در جهانی اتفاق می‌افتند که شبیه زمین است. اما حضور جادو و جانوران و نژادهای خیالی و شگفت‌انگیز میان این دنیا و زمین تفاوت‌هایی اساسی ایجاد می‌کند. همچنین این جهان خیالی جغرافیای منحصر به فردی دارد و با آب و تاب نام‌گذاری شده است. می‌توان گفت که هرچه جزئیات این جهان خیالی بهتر توصیف شود، داستان فانتزی بهتری خواهیم داشت. جهان خیالی لزوما یک دنیای دیگر نیست؛ می‌تواند مکانی مخفی در زمین باشد یا در گذشته یا آینده‌ی زمین اتفاق بیفتند.

 

[Tara Motlagh]

۳. تکنولوژی بسیار کم: مولفه‌ی آخر و البته کم‌اهمیت‌تر، حضور تکنولوژی ناچیز در داستان است. اکثر داستان‌های فانتزی این ویژگی را دارند. مثلا در داستان‌های فانتزی تلفن، لوله‌کشی آب و داروهای پیشرفته وجود ندارد. آن‌ها به جای اتومبیل اسب سوار می‌شوند و به جای تفنگ از شمشیر استفاده می‌کنند.

 

[Tara Motlagh]

البته برخی از انواع فانتزی این ویژگی را ندارند. مهم‌ترین آن‌ها فانتزی شهری است که در یک دنیای مدرن اتفاق می‌افتد یا حتی تکنولوژی از دنیای واقعی بسیار پیشرفته‌تر است. در این موارد جادو جای تکنولوژی را می‌گیرد.
دیگر مولفه‌هایی که می‌توان در یک اثر با ژانر فانتزی دید عبارتند از: ترس، خشونت، ماجراجویی، قهرمان‌پروری، میهن‌دوستی و...

 

[Tara Motlagh]

می‌توان گفت یکی از دلایل محبوبیت ژانر فانتزی در بین جوانان و نوجوانان ساخت دنیایی هرچند تخیلی اما زیباتر، پرهیجان‌تر و حضور شخصیت‌هایی متفاوت و مکان‌هایی با ویژگی‌های جادویی و خاص است که حس هیجان را در آن‌ها برمی‌انگیزد.

 

[Tara Motlagh]

معمایی(کاراگاهی):
گونه‌ای داستان است که معمولاً با محوریت تحقیق و جستجو پیرامون یک اتفاق نوشته می‌شود. وجود یک معمای حل‌نشدنی و پیچیده در چنین داستان‌هایی مخاطب را با چالش‌های دشواری برای حل معما دعوت می‌کند و همین امر باعث جذابیت هر چه بیشتر این گونه داستان‌های معمایی می‌شود. در بیشتر داستان‌های اسرارآمیز، معمولاً شخصیتی به دنبال حل معمای یک جرم است. ژانر معمایی پیوند نزدیکی با ادبیات داستانی جنایی دارد.

 

[Tara Motlagh]

یک معمای رازآلود در سیر یک داستان می‌تواند حس هیجان‌طلبی و تفکر را در مخاطب برانگیزد و به همین دلیل است که ژانر معمایی یکی از محبوب‌ترین ژانرها محسوب می‌شود. راز ممکن است از مخاطب مخفی باشد و یا در حین روایت داستان مخاطب از آن مطلع شود اما آنچه مهم است کشمکش‌ها و چالش‌هایی‌‌ست که در سیر داستان باعث می‌شوند شخصیت یا شخصیت‌هایی که به دنبال کشف راز و معما هستند به دردسر بیفتند و کارشان سخت و حتی گاهی غیرممکن به نظر برسد.

 

[Tara Motlagh]

تراژدی:
تراژدی یک ژانر ادبی است که در تلاش است تا احساس غم و اندوه را برای قهرمان داستان ایجاد کند. تراژدی‌ها شامل شخصیت‌هایی است که نوعی سختی را تجربه می‌کنند که باعث درد عاطفی می‌شود. نویسنده‌ای که داستانی با ژانر تراژدی می‌نویسد می‌تواند جزئیاتی را وارد کند که چالش‌های شخصیت را نشان می‌دهد. در طول رمان، تراژدی‌ها اغلب شامل لحظه‌ای از خودآگاهی برای قهرمان داستان می‌شوند که آن‌ها را به سفری عاطفی هدایت می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

در تراژدی شخصیت‌ها عموما افرادی با خصوصیات عادی هستند. کسانی‌که در پی گذران زندگی و به دنبال آرامش، خوشبختی و شادی تلاش می‌کنند اما اتفاقی که پیامدش حزن و اندوه است باعث می‌شود آن حس آرامش و شادی از بین برود. آنچه مخاطب در داستان‌هایی با ژانر تراژدی انتظار دارد، پایانی تراژیک و غمگین است که عموما به جدایی یا مرگ یکی از شخصیت‌ها بینجامد.