آموزشی نقد کتاب چه فرقی با معرفی کتاب دارد؟

[Kosarvalipour]

مثلاً رمان «جنایت و مکافات» اثر داستایفسکی در کنار ارزش ادبی والایی که دارد از ماهیتی روانشناختی و روانکاوانه برخوردار است. همین ویژگی آن را در ادبیات روسیه ممتاز می سازد و بسیاری از نقدها دربارهء آن ماهیتی روانشناختی دارند.

 

[Kosarvalipour]

در مثالی دیگر رمان‌هایی نظیر «درمان شوپنهاور»، «مسئله اسپینوزا» و «وقتی نیچه گریست» که در چند سال اخیر «اروین یالوم» نوشته و به فارسی ترجمه شده‌اند، نمونه‌های از آثار ادبی با ماهیتی روانکاوانه هستند که نویسنده با هدف آموزش شیوهء تازه‌ای از روان‌درمانی یا عنوان «درمان وجودی» نوشته است.

 

[Kosarvalipour]

بنابراین، نمی‌توان از آثار اروین یالوم سخن گفت و جنبه روانشناختی آنها را نادیده گرفت. هر چند این آثار ماهیتی فلسفی و تاریخی دارند. اما جنبهء روان‌درمانی آن برجسته است و اهمیت ویژه دارد.

 

[Kosarvalipour]

چهارمین نکته مربوط به جایگاه هر کتاب در ژانر و قالبی است که منتشر شده است. ما موظیم هر اثر را در تصویر بزرگتری که در آن قرار دارد ببینیم. زیرا کتابها در ژانری که منتشر می‌شوند معنا می‌یابند و باید داوری ‌شوند.

 

[Kosarvalipour]

مثلاً وقتی داستان کوتاه یا رمان می‌خوانیم نباید از یاد ببریم که رمان در قلمرو ادبیات داستانی تعریف می‌شوند. بنابراین، از یاد نبریم که تخیل نویسنده سهمی اساسی در پیدایش آنها دارد و قرار نیست هر چه در آنجا می‌خوانیم عین واقعیت باشد یا مصداقی واقعی در جهان خارج برایش پیدا کنیم.

 

[Kosarvalipour]

مهمتر از آن نباید محتوای یک اثر داستانی را به جامعه‌ای که نویسنده در آن زیسته تعمیم دهیم. زیرا داستان و رمان گزارش جامعه‌شناختی نیست. نتیجهء پژوهش علمی نیست.

 

[Kosarvalipour]

بلکه محصول خیال نویسنده است. هر چند همیشه با دنیای واقعی پیوندی ناگسستنی دارد، اما قصه است، داستان است و نباید آن را به مثابه گزارش یک تحقیق میدانی یا یک سند تاریخی مستند تلقی کنیم.

 

[Kosarvalipour]

مثلاً گرچه بستر تاریخی رمان «مرد صد ساله‌ای که از پنجره فرار کرد و ناپدید شد» تحولات قرن بیستم است و شخصیت اصلی داستان در کانون تحولات این قرن قرار دارد، اما قرار نیست این رمان راوی تاریخ قرن بیستم باشد. این دو مقوله کاملاً از هم جدا هستند و نباید با هم اشتباه شوند.

 

[Kosarvalipour]

نکتهء پنجم اینکه فراموش نکنید که شما «اثر» را نقد می‌کنید، نه «نویسندهء اثر» را. بنابراین، صاحب اثر هر که هست، هر نژاد، ملیت، زبان، مذهب، یا هر ویژگی شخصیتی دیگری که دارد بحث دیگری است و ما موظفیم این دو عرصه را از هم تفکیک کنیم.

 

[Kosarvalipour]

ما دربارهء محتوایی که در کتاب وجود دارد و دربارهء گزاره‌هایی که نوشته شده صحبت می‌کنیم. به سخنی دیگر، معرفی و نقد ما از یک اثر مستقل از نویسنده آن است. هر چند نویسنده را معرفی می‌کنیم و به رخدادهای زندگی او اشاره می‌کنیم،