آموزشی نگاهی تحلیلی به نمایش‌نامه‌ی بازرس اثر نیکلای گوگول

[-pariya-]

نمایش‌نامه پُلی‌ست میان ادبیات و هنرهای نمایشی. در گذشته که نه رمان به شکل امروزی وجود داشت و نه فیلمی برای دیدن بود، یکی از سرگرمی‌ها اصلی مردم هنرهای نمایشی بودند که به رقص، اپرا، سیرک و… تقسیم می‌شدند و هرکدام قدمتی طولانی را در تاریخ هنر به نام خود ثبت کرده‌اند.

 

[-pariya-]

البته شروع نمایش‌نامه‌ هم به تمدن یونان برمی‌گردد و نویسندگانی که در این دوره می‌زیستند، به موازات فلاسفه و هنرمندان دیگر، از افسانه‌ها و اساطیر برای داستان گویی به شکلی تازه کمک می‌گرفتند. شاید با شنیدن نام نمایش‌نامه به یاد «ویلیام شکسپیر» بیافتید که با تراژدی‌ها و رومنس‌هایش سر و شکلی تازه به این قالب ادبی داد و مسیر تازه‌ای را برای نویسندگان پس از خودش باز کرد.

 

[-pariya-]

اما درکنار افرادی مثل شکسپیر نباید از نمایش‌های نقاط دیگر دنیا نیز غافل شویم و یکی از این خطه‌ها، روسیه است. در ادبیات روس تفکر جلوتر از داستان‌گویی قدم برمی‌دارد و نویسنده از برقراری پیوند عاطفی، برای ایجاد یک فضای ذهنی جدید در مخاطب، بهره می‌گیرد.

 

[-pariya-]

در این مطلب قصد داریم نمایش‌نامه‌ی «بازرس» را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کنیم و با بررسی هرکدام از اجزا، با ساختار کلّی نمایش بیشتر آشنا شویم. «نیکلای گوگول» که به نوعی سردمدار نمایش‌نامه‌نویسی در روسیه محسوب می‌شود.

 

[-pariya-]

با سبک طنزگویی منحصربه‌فردش، نمایشی خلق کرد که تا امروز، بیش از یک قرن و نیم به حیات خود ادامه داده و هرگز از چشم منتقدین، نویسندگان و علاقه‌مندان به ادبیات، دور نمانده است. این کتاب توسط نشر هرمس به چاپ و انتشار رسیده که ترجمه‌ی آبتین گلکار، آن را به یکی از آثار پیشنهادی برای ما فارسی‌زبان‌ها تبدیل کرده است.

 

[-pariya-]

شخصیت‌های نمایش‌نامه
شهردار، همسر و دخترش
«آنتون دموخانوفسکی»، کسی‌ست که در این داستان بیشترین قدرت را دارد، بیشترین آمار فساد و رشوه و کوتاهی از وظایف در کارنامه‌ی اوست و بنابراین بیشتر از هرکسی دیگری نیز از بازخواست شدن می‌ترسد.

 

[-pariya-]

او نماد انسانی‌ست که از دوران خوش زندگی‌اش سوءاستفاده کرده و ثروت و قدرت را به قیمت ظلم به مردم به دست آورده؛ همان‌طور که در میانه‌ی داستان می‌خوانیم مردم پیش خلیستاکوف از او شکایت می‌کنند و می‌گویند که او شوهرانشان را برخلاف قانون به سربازی گرفته و یکی از آن‌ها را شلاق زده.

 

[-pariya-]

همسر شهردار، «آنا آندریونا»، زنی‌ست که به میان‌سالی نزدیک می‌شود اما هنوز مانند یک دختر خام است. او هم مانند شوهرش، تمام فکر و ذکرش را به پول پیوند زده و آن‌طور که با خلیستاکوف خوش‌و‌بش می‌کند (flirting) مشخص است که به چیزی به جز ظاهر اهمیت نمی‌دهد.

 

[-pariya-]

خود گوگول او را زنی وطن‌دوست توصیف می‌کند که رفتارهای بیهوده و نامعقولی از او سر می‌زند. در طول نمایش آنا چهار بار لباسش را عوض می‌کند که استعاره‌ای از توجه بیش از حد به ظواهر، و در نتیجه سطحی‌نگری‌ست.

 

[-pariya-]

«ماریا آنتونوفنا» دختر آنتون و آنا، شاید یکی از پاک‌ترین شخصیت‌های نمایش باشد که البته باز هم نمی‌توانیم او را تماماً بی‌گناه بدانیم. شخصیت او دقیقاً مثل کدهای ژنتیکی‌اش، حاصل ترکیب دو تفکر مادی‌گرا و فرصت‌طلب است و هر چیزی که از پدر و مادرش به ارث برده، او را هم در این ماجرا سهیم می‌کند. او مثل مادرش تعریف درستی از خانواده ندارد -آنا و دخترش زود خودشان را به خلیستاکوف می‌‌رسانند و به سرعت جذب شهرت او می‌شوند- و مثل پدرش، طمع جلوی فکرش را می‌گیرد.