همگانی هنر تزئینی کار مرصع کاری

[Mahi.otred]

مرصع کاری​

یکی از شاخه های صنایع دستی سنگی، مرصع کاری است . مرصع به معنی آنچه با جواهر تزئین شده باشد، است. هنر مرصع کاری یا مخراج کاری عبارت است از نشاندن جواهر(سنگ های قیمتی ونیمه قیمتی) بر روی ظروف، زیور آلات و اشیاء تزئینی دیگر.

 

[Mahi.otred]

مرصع کاری یا مخراج کاری​

مرصع کاری نام یکی از هنرهای اصیل ایرانی در شاخه ی هنرهای دستی سنگی است که آثاری خیره کننده را خلق می کند. در این هنر چشم نواز سنگ های رنگین بر روی سطوح مختلف قرار می گیرند و بر اساس تصورات و سلیقه ی هنرمند نقش هایی را می آفرینند.

درخشش سنگ ها و جلوه ی رنگین آنها همچون لباسی تازه بر سطوح مختلف می نشینند و چهره ای دیگر به آنها می بخشند.

 

[Mahi.otred]

مرصع در لغت معنی آنچه با جواهر تزئین شده باشد یا جواهر نشان را می دهد. بدین ترتیب می توان گفت که هنر مرصع کاری عبارت است از نشاندن جواهر، سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و زدن نقشی تازه بر روی ظروف، زیور آلات، قاب و بسیاری چیزهای دیگر. از مرصع کاری با نام های مخراج کاری و جواهر کاری نیز یاد می شود.

 

[Mahi.otred]

در واقع مخراج کاری یا جواهر نگاری یا نگین کاری قرار دادن قطعه سنگی در داخل فلز است. توجه کنید این کار چسباندن سنگ نیست بلکه نوعی از سوارکاری سنگ ها می باشد؛ که در زبان انگلیسی به آن Stone Setting یا Stone Loading هم گفته می شود از حساس ترین بخش های طراحی یک جنس زینتی، جواهر نشان است.

 

[Mahi.otred]

سنگ های مورد استفاده در هنر مرصع کاری​

سنگ های مختلفی برای مخراج کاری استفاده می شود، از برلیان و زمرد و یاقوت و نگین های مصنوعی و چند سوتی تا چند گرمی برای مخراج کاری استفاده می شود.

محلی که قرار است سنگ روی آن قرار گیرد علاوه بر این که باید جایی برای قرار گرفتن داشته باشد باید به لحاظ عمق هم مناسب باشد تا بتوان نگین را روی آن مخراج کرد. اشکال و کیفیت های گوناگونی برای مخراج کردن وجود دارد، بسته به سلیقه سفارش دهنده و مهارت مخراج کار دارد.

 

[Mahi.otred]

تاریخچه و پیشینه مرصع کاری​

این هنر در طول تاریخ جایگاه خاصی را در میان ایرانیان داشته است. مرصع کاری نیز از جمله هنرهایی است که در طول ادوار تاریخی مختلف، آثار بسیار زیبایی از آن به چشم می خورد. بررسی آثار موجود از هزاران سال پیش نشان می دهد که ساخت زیور آلات و یا ظروف تزیینی و نشاندن نگین بر روی آنها از هزاران سال پیش در میان هنرمندانی در ایران، مصر، هندوستان و مناطق بین النهرین رایج بوده است.

 

[Mahi.otred]

تاج ها، سلاح های سلاطین و امرا و بزرگان، جام ها، کاسه ها، صندوق و صندوقچه، نشان و مدال ها و زیور آلاتِ جواهر نشان که از دوره های هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و سایر سلسله های حاکم بر ایران به جای مانده اند حکایت از تبحر و ظرافت کار هنرمندان در نشاندن سنگ های رنگین بر روی اشیاء گوناگون دارد.

 

[Mahi.otred]

زیورآلاتی که امروزه در میان زنان قبایل چادر نشین مختلف و زنان روستایی، نسل به نسل منتقل شده است و برخی دارای قدمتی تاریخی هستند نیز به این هنر زینت داده شده اند. شاید بتوان گفت که این زیورآلات بازمانده ای اصیلی از مرصع کاری در طول تاریخ تاریخ باشند. زیور آلاتی که با سنگ هایی زیبا و درخشان همچون عقیق جگری، فیروزه، یاقوت و زمرد به شیوه ای هنرمندانه تزیین شده اند.

 

[Mahi.otred]

در دوران ساسانی مرصع کاری ظروف و زینت آلات فلزی و آراستن آنها با هنر قلم زنی و سیاه قلم سیر تکاملی خود را طی کرد اما با ورود اسلام کمی از رونق آن کاسته شد. در دین اسلام استفاده از ظروف نقره و طلا کاری مکروه به شمار می آمد اما هنرمندان با ساخت اشیایی از قبیل جای دعا و قاب قرآن مرصع کاری را به شیوه ای دیگر به نمایش گذاردند. در این دوره مرصع کاران توانستند علاوه بر سعی در حفظ تکنیک، رسم و سنت قدیمی مرصع کاری، قوانین مذهبی را هم رعایت کنند.

 

[Mahi.otred]

در طول سالیان بعد مرصع کاری تنها در میان طبقه اشراف و بزرگان در قرون هفده و هجده رواج داشت. از قرن نوزدهم و پس از انقلاب صنعتی در نتیجه ی پاسخگویی به احساس نیاز طبقه متوسط جامعه، خلاقیت و تکنیک های متفاوت طراحی و اجرای جواهرسازی و مرصع کاری توسط طراحان، هنرمندان و صنعتگران با استعداد به وجود آمد. گل ها و حیوانات و تکنیک هایی ظریف از جمله ی این تغییرات بودند.