آموزشی پازل نویسندگی | ۴ اصل مهم نویسندگی

[شیر کاکائو]

پازل نویسندگی چیست؟

پازل نویسندگی مدلی است تا با آن مهم‌ترین بخش‌های کار نویسنده را نمایش دهیم. هدف پازل نویسندگی سهولت در تعریف و به خاطر سپردن اصلی‌ترین مراحل کار نویسنده از ایده تا اجراست. این پازل از چهار قطعه تشکیل شده است. مطالعه، آزادنویسی، بازنویسی و انتشار. محدود بودن قطعات پازل به معنای جدایی‌ناپذیر بودن تمامی اجزاست. در این الگو قصد داریم با سازمان‌دهی و ملموس کردن مفاهیم مهم‌ترین مراحل نویسندگی را در ذهن نویسنده جا بیندازیم.

 

[شیر کاکائو]

قطعه‌ی ۱: مطالعه

نویسنده، واسطه‌ای است بین جهان و انسان‌ها. یک ناقل. ما می‌نویسیم تا به آدم‌ها کمک کنیم نگاه جدیدی به مسائل پیدا کنند یا دنیای اطرافشان را واضح‌تر ببینند. ما می‌نویسیم تا با انتقال درست تصاویر به دیگران دنیا را از نو نشانشان دهیم. پس ازاینجا شروع می‌کنیم که نویسنده بودن واسطه بودن است. حالا باید دید شرط واسطه بودن چیست؟ چه چیزی به یک واسطه اعتبار می‌بخشد؟ اینکه مفهوم انتقال‌یافته را به‌درستی و در سلامت دریافت کند و به مخاطب تحویل دهد. پس این پرسش مهم مطرح می‌شود که امانت‌دار خوبی هستید؟ دریافت‌کننده‌ی خوبی چطور؟ تحویل‌دهنده مسئولیت‌پذیری هستید؟ امانتی‌ داشتید که هیچ‌وقت به دستتان نرسد؟ به ضرورت امانت‌داری آگاهید؟ برای اینکه بتوانید مفهومی را به‌درستی منتقل کنید باید به شناخت خوبی از آن برسید. برای خوب شناختن آدمیزاد باید دست به دامن اولین آدمی که همیشه در اطرافتان است یعنی خودتان شوید.

 

[شیر کاکائو]

مطالعه نه از کتاب‌ها بلکه از خودمان شروع می‌شود. خودتان را بشناسید. نه‌فقط در حدی که بدانید علایق و چالش‌هایتان چیست. آن‌قدری که بتوانید جایگاهتان را در زندگی پیدا کنید. دریابید که چطور زندگی می‌کنید و کدام بخش‌های شخصیت‌تان واقعا مطلوب شماست؟ محل زندگی‌تان را بررسی کنید. چند خانه‌ و با چه ‌رنگ‌هایی در محل زندگی شما وجود دارد؟ چند پارک؟ درخت‌های غالب پارک چه ویژگی‌ها و شکل و چه مدل برگ‌هایی دارند؟

 

[شیر کاکائو]

ورودی‌های خام

تصاویر و جمله‌هایی که می‌نویسید نطفه‌ای هستند که از لقاح حواس پنج‌گانه‌ با ذهن‌تان شکل می‌گیرند.

چه دریافت می‌کنید؟ بیایید با چند پرسش به تجربه از طریق حواسمان آگاه شویم.

 

[شیر کاکائو]

چه می‌بینید؟

خوب ببینید. فرم اجسام را. اتفاقات را در برابر چشمانتان. تغییراتی که می‌توانید یا نمی‌توانید ببینید.

اعتمادبه‌نفس در انسان‌ها چه ویژگی‌های مشترکی ایجاد می‌کند؟ طولانی نگاه کردن به چشم‌ها؟ نگاه کردن از پایین به چشم‌ها؟ متمایل شدن گردن به عقب؟

یا ویژگی‌های خجالتی‌ها چیست؟ زیاد پلک زدن؟ انتقال حس خجولی با دزدیدن نگاه؟ ترکیب عشق و خجالت چطور؟ ارتباط چشمی ریز و کوتاه؟ سرخی گونه‌ها؟ اصلا همه با خجالت سرخ می‌شوند یا هر کسی در شرایط و احساساتی متفاوت سرخ می‌شود؟

 

[شیر کاکائو]

از حافظه‌ی نوک انگشتانتان چه خبر؟

تفاوت بافت تنه‌ی درخت با آجرهای خانه‌های قدیمی چیست؟

دست روی قالی بکشید و بگویید که اگر شخصی زمین بیفتد روی قالی دستبافت بیشتر احساس درد می‌کند یا ماشینی؟ زخم کدام‌یک روی زانو خط‌خطی می‌شود کدام‌یک نقطه‌نقطه و گرد؟

پوست دستان مادرتان با پدرتان چه تفاوتی دارد؟

 

[شیر کاکائو]

می‌شنوید انسان‌ها و جهان را؟

بشنوید. زنی که برای مشکلی اورژانسی به مطب دکتر آمده برای متقاعد کردن منشی از چه کلماتی استفاده می‌کند؟ منشی را کلماتش متقاعد می‌کند یا لحن و بغضش؟ بغضش طبیعی به نظر می‌رسد یا مصنوعی؟ بغض‌های عاشقان چطور؟ لرزش صدای یک قربانی با لرزش صدای یک عاشق یکی‌ست؟

خنده‌های آدم‌ها با یکدیگر چه تفاوتی دارد؟ چه کسی زیبا می‌خندد بااینکه خبیث است؟ یا کسی که مهربان است ولی خنده‌هایش تظاهر به نظر می‌رسند؟ تکه‌کلام خاص اعضای خانواده‌تان چیست؟ هرکدام با چه سیاست و جمله‌هایی متقاعد می‌شوند؟

 

[شیر کاکائو]

ورودی‌های پخته

به دهان پدر و مادرتان در حین ادای کلمات زل بزنید و بشنوید و ایده بگیرید. از ورودی‌هایتان چطور استفاده می‌کنید؟ «من امروز زنی رو توی مطب دکتر دیدم که با التماس از منشی خواست نوبت اضطراری بگیره اما منشی با بی‌رحمی بهش وقت نداد.» تا کجا می‌توانید ساده بیانش کنید؟ اگر پیچیده بیان کنید چند نفر درست متوجه می‌شوند؟ کار باید به‌جایی بکشد که چیزی را ببینید و شگفت‌زده شوید و بخواهید بنویسیدش اما نتوانید. به تته‌پته افتادن شروع واقعی کارتان است. اینجاست که مطالعه به کارتان عمق می‌بخشد. از مطالعه می‌توانید ایده بگیرید. هی ورق بزنید و ورق بزنید و ورق بزنید. ببینید چطور نگاه زنی مستاصل را با بیانی ساده اما غیرکلیشه‌ای می‌توانید توصیف کنید؟ دیگران چطور بی‌رحمی را به تصویر کشیدند؟

هرمز شهدادی می‌گوید: «خلیدن.» من می‌گویم این‌که روتین روزانه‌ی من است.
عباس نعلبندیان می‌گوید: «چشمانش به سیاهی می‌کشند.» چشم گرد می‌کنم که این‌که چشمان آن زن است.
سهراب می‌نویسد: «چشم‌ها را باید شست؟» از خودم می‌پرسم چشم را با چه چیزی می‌توان شست؟ ساختار چشم چیست؟ شوینده چیست؟ چشمان خودتان تمیز است؟ چشم‌ها را با چشم ‌بسته می‌توان شست؟
از افرادی که قبل از شما بهترین واسطه‌ها بوده‌اند یاد بگیرید. تقلید و تمرین. تمرین و خلق. ببینید نویسندگان خوب چطور شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند تا بیاموزید چطور تاثیرگذارتر بنویسید.

متمرکز بر ورودی‌هایتان باشید، چراکه نویسندگی هنر انتقال است و اولین اصل انتقال مفهوم، تسلط بر بیان آن است. شناخت و بیان. می‌خواهید به‌عنوان یک نویسنده از چه چیزی جز طبیعت و زندگی و انسان حرف بزنید اگر از چیزی جز طبیعت و زندگی و انسان حرف نزنید؟ می‌خواهید با دهان چه کسی حرف بزنید اگر با دهان خودتان حرف نزنید؟ چطور می‌خواهید از دهانتان استفاده کنید اگر صدای خودتان را پیدا نکنید؟ چطور صدایتان چیزی را بیان کند اگر ذهنتان خالی باشد؟ و ذهن می‌خواهد چه چیزی تولید کند اگر شما اتصالی خاص و نگاهی جدید به مسائل عادی نداشته باشید؟ همه‌چیز که قبلا گفته شده است.
سعی کنید با پرسش‌های خلاقانه ذهنتان را گرم کنید؛ مثلا این اولین باری است که متولد شده‌اید یا شما گابلینی هزارساله‌اید؟ چرا برای دریافت و ثبت هر چیزی کنجکاو نباشید؟
برای نوشتن چیزهای جذاب از ضبط و ثبت عادی‌ترین چیزها شروع کنید. کاملا ساده.«اون متفاوت می‌خنده. به‌وقت خنده سرش به عقب می‌ره.» یا «همیشه به‌وقت خندیدن سه بار می‌زنه روی پای هر کسی که کنارشه، اگر کسی نباشه هم دست می‌زنه.» یا مثلا «گنجشک‌ها به‌وقت پرواز به پایین شیب برمی‌دارن و دوباره اوج می‌گیرن.»
سعی کنید مشاهدات خود را روزانه، مداوم و جدی ثبت کنید.

 

[شیر کاکائو]

Ξ پرسش‌های مهارت‌سنج:

_با چشمان بسته به صدایی گوش کرده‌اید؟
_شنیده‌ی برتر روزتان را ثبت کرده‌اید؟ جمله یا گفتگو
_کلمه یا جمله‌ای در کتابی را با مکث و سکوت وارسی کرده‌اید؟ آن کلمه یا جمله را جایی ثبت کرده‌اید؟
_جزئیات تصویری را بررسی و روی کاغذ آورده‌اید؟
_امروز ماندنی‌ترین بافت در حافظه‌ی کوتاه‌مدت انگشتانتان چیست؟
_کلمه‌ای را چند بار با صدای بلند گفته و شنیده و مزه کرده‌اید؟
_لحن و بیان کدام نویسنده را امروز مزه کرده‌اید؟

 

[شیر کاکائو]

قطعه‌ی ۲: آزادنویسی

در جریان سیال ذهن موقعیت‌هایی پیش می‌آیند که بدون برنامه‌ریزی قبلی چیزهای خوبی می‌نویسیم و خودمان را غافلگیر می‌کنیم. اینکه بین هزاران کلمه، یک جمله یا یک پاراگراف تمیز بیرون بکشیم دلچسب است، اما اگر در پایان آزادنویسی چیز مفیدی ننوشتیم اشکالی دارد؟

نه.

جان مارون می‌گوید: «در آغاز کار یک تا ده هزار کلمه بنویس.»

ذهن ما پیش از شروع یک پروژه‌ی جدی نیاز به گرم‌‌شدن دارد. آزادنویسی مجالی‌ست برای رهایی و روشن شدن موتور ذهنمان. فرصتی که در آن بی‌وقفه احساسات و افکارمان را به جمله تبدیل کنیم. تا جایی که چیزی در پشت پرده باقی نماند و ناگزیر باشیم به نوشتن افکاری که پنهانشان می‌کنیم. پس پاداش آزادنویسی یافتن ایده نیست، بلکه آن رهایی ذهنی‌ست که ما را شارژ می‌کند و عضلات نوشتاری‌مان را ورزیده‌تر.