تحلیل پرنسس مونونوکه

[نویسنده- کوچک]

در هیچ فیلم دیگری از میازاکی نمی‌توانید شاهد درهم‌تنیدگی فوق‌العاده‌ی تمام عناصر و تم‌های موردعلاقه‌ی او باشید

 

[نویسنده- کوچک]

در ادامه با دختری سوار بر گرگ‌های سفید بزرگی آشنا می‌شویم که سان نام دارد و همراه با موجودات جنگل از طبیعت مراقبت می‌کند. چرا؟ چون مدتی است که زنی به اسم بانو اِبوشی شهری را در نزدیکی جنگل برپا کرده و سعی می‌کند تا از منابع سنگ‌آهن کوهستان و چوب جنگل بهره‌برداری کند و با استخدام زنان و مردان مریض و بی‌خانمان برای مبارزه با خدایان جنگل اسلحه و گلوله تولید می‌کند. آشیتاکا که برای دیدار با «خدای گوزن» باید وارد جنگل شود، خودش را در میان نزاع پرنسس مونونوکه که از انسان‌ها تنفر دارد و بانو اِبوشی که می‌خواهد بقای شهرش را تامین کند پیدا می‌کند.

 

[نویسنده- کوچک]

اگر فیلم را ندیده باشید، شاید با خواندن این خط داستانی انتظار انیمیشن دیگری در حال‌و‌هوای کارهای قبلی میازاکی را بکشید. داستانی تکراری درباره‌ی نابودی زمین و طبیعت توسط انسان‌ها. اما اگر مثلا «همسایه‌ام توتورو» روایت زیبا و آرامش‌بخشی در وصف دوران کودکی است، «پرنسس مونونوکه» شاید جدی‌ترین، سیاه‌ترین و پیچیده‌ترین اثر میازاکی باشد. بنابراین برخلاف چیزی که در ابتدا به نظر می‌رسد، فیلم داستان ساده‌‌ای با پیام «از محیط زیست مراقبت کنید» نیست، بلکه میازاکی در یک انیمیشن کودکانه به دل پیچیدگی و وحشت جنگ وارد می‌شود و از این می‌گوید که در واقعیت همه‌چیز این‌قدر سیاه و سفید نیست و به این ترتیب فیلمی که درباره‌ی محیط زیست به نظر می‌رسید، جلوه‌ی جهان‌شمول‌تری به خودش می‌گیرد و به ماهیت جنگ در ابعادی وسیع می‌پردازد. اما میازاکی چگونه از روایت یک داستان کلیشه‌ای و شعارزده جاخالی می‌دهد و به پیچیدگی می‌رسد؟ از طریق پرداخت کاراکترهای خاکستری.

 

[نویسنده- کوچک]

 

[نویسنده- کوچک]

«در پرنسس مونونوکه» مثل بقیه‌ی کارهای میازاکی خبری از آنتاگونیست‌های تماما شرور و آدم‌خوب‌های تماما معصوم نیست. بله، روی کاغذ باید انتظار داشته باشیم که نویسنده طرفِ محیط زیست و موجودات جنگل را بگیرد، اما حقیقت این است که انسان‌ها نمی‌توانند با عدم استفاده از منابع طبیعت به اسم محافظت از آن، از گرسنگی بمیرند. میازاکی از این طریق به هر دو طرفِ نبرد فرصتی برای بیان دلایل متقاعدکننده‌شان می‌دهد و حالا از قهرمانش می‌خواهد تا برای رسیدن به صلح در بین این دو جبهه تلاش کند. زیرکی و هنر میازاکی در این است که این کار را به نحوی انجام می‌دهد که کاراکترهایش واقعا انسانی به تصویر کشیده می‌شوند و خصوصیات بد و خوبشان توی ذوق نمی‌زند.

 

[نویسنده- کوچک]

مثلا به بانو اِبوشی نگاه کنید. شاید در نگاه اول او یکی از آن تشنگان قدرت و نابودی به نظر برسد، اما حقیقت این است که اِبوشی با اینکه روحیه‌ی انقلابگری دارد، اما نه با هدف نابودی یک نظام قدیمی برای رسیدن به پیشرفت تکنولوژی شخصی‌اش. او زن مستقل و باهوشی است که به جای اینکه مثل بقیه‌ی زن‌های دوران قرون وسطایی ژاپن، توسرخور مرد‌ان باشد، کار و کاسبی خودش را راه انداخته است و روی پای خودش می‌ایستد و آن‌قدر در این کار موفق بوده و پیشرفت کرده که می‌بینیم امپراطوری قصد حمله به شهر او و نابودی آن را دارد.

 

[نویسنده- کوچک]

به عبارتی دیگر بانو اِبوشی فقط یک زن معمولی نیست، بلکه نمایند‌گی پیشرفت تکنولوژی، دوران جدید و رنسانس جامعه‌ی انسان‌ها را برعهده دارد. میازاکی از طریق او به بحث روز می‌پردازد. اینکه پیشرفت تکنولوژی و تحول نحوه‌‌ی زندگی اجتماعی مردم غیرقابل‌اجتناب است، اما سوال این است که چگونه باید آن را مدیریت کنیم.

 

[نویسنده- کوچک]

شاید تماشاگرانی که تاکنون به هواداری از طبیعت بلند شده باشند، او را به عنوان آنتاگونیست ببینید، اما بانو اِبوشی خیلی با آدم‌بد بودن فاصله دارد. بله، ما همراه با آشیتاکا می‌بینیم که حضور بانو اِبوشی به جنگ بین انسان‌ها و خدایان و موجودات جنگل انجامیده است و عملیات‌های استخراج او، زمین‌های سبز جنگل را دارد به بیابان تبدیل می‌کند و کارگرانش دارند به‌طرز طاقت‌فرسایی برای روشن نگه داشتنِ کوره‌‌ها عرق می‌ریزند، اما وقتی وارد جامعه‌ی آنها می‌شویم و از نزدیک با بانو ابوشی و کارگرانش حرف می‌زنیم، متوجه می‌شویم که ساکنان شهر از ابوشی به خاطر قبول کردن آنها متشکر هستند، به او احترام می‌گذارند و از محیط حفاظت‌شده‌ای که برای آنها درست کرده لذت می‌برند.

 

[نویسنده- کوچک]

 

[نویسنده- کوچک]

ابوشی بدون اینکه ضعیف باشد یا در بخشندگی زیاده‌روی کند، خونسرد و مهربان است. ما چیزی درباره‌ی گذشته‌اش نمی‌دانیم، اما حداقل مردمش از کاری که او برای آنها کرده خوشحال هستند. شاید اختراعات و نوآوری‌هایش در نابودی جنگل مورد استفاده قرار بگیرند، اما از طرفی دیگر این نوآوری‌ها به پیشرفت و استواری شهرآهن منجر شده است. به‌طوری که آنها نه تنها نگران گرسنگی کشیدن نیستند، بلکه آزاد از لردهای فئودالی زندگی می‌کنند و با وجود تمام کارگری‌ها و سختی‌هایی که می‌کشند از زندگی‌شان لذت می‌برند.