بیوگرافی پژوهشگر | آرامش دوستدار
- نویسنده موضوع BALLERINA
- تاریخ شروع
اطلاعات موضوع
موضوع نویسنده
- Dec
- 6,904
- 15,671
- مدال‌ها
- 11
آرامش دوستدار (۲ خرداد ۱۳۱۰ – ۵ آبان ۱۴۰۰) فیلسوف و روشنفکر ایرانی بود. او در سال ۱۳۱۰ در تهران و در خانواده‌ای بهائی زاده شد؛ ولی بعدها دین‌ناباور شد. دوستدار در سال ۱۳۵۰، مدرک دکترای خود در فلسفه و روان‌شناسی و دین‌شناسی تطبیقی را از دانشگاه بن آلمان دریافت کرد. شهرت وی به دلیل دیدگاه‌های انتقادی او دربارهٔ دین و فرهنگ دینی در جامعهٔ ایران است.
موضوع نویسنده
- Dec
- 6,904
- 15,671
- مدال‌ها
- 11
او بیان می‌کرد که فرهنگ ایرانی فرهنگی "دین‌خو" است و از این رو قدرت اندیشیدن ندارد. او در فلسفه «دین‌خویی» خود، جوانب اجتماعی و تاریخی دین و نقش آن در سیر جوامع را نادیده می‌گرفت و معتقد بود جز تعدادی محدود در تاریخ ایران، دیگر کسی "پرسش" و "اندیشه" نکرده است. مشهورترین کتاب او امتناع تفکر در فرهنگ دینی است.
زندگی:
آرامش دوستدار در سال ۱۳۱۰ در تهران و در خانواده‌ای بهائی زاده شد ولی بعدها دین‌ناباور شد. او برادرزاده احسان‌الله خان دوستدار است. آرامش دوستدار در سال ۱۳۳۷ برای تحصیل فلسفه به آلمان رفت و در سال ۱۳۵۰ مدرک دکترای خود در فلسفه و روان‌شناسی و دین‌شناسی تطبیقی را از دانشگاه بن دریافت کرد. عنوان رساله دکتری او «رابطه اخلاق و ارادهٔ سلطه‌گرا در آثار نیچه» بود. وی از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۸ به عنوان استاد به تدریس در گروه فلسفه دانشگاه تهران پرداخت و در پی بسته شدن دانشگاه‌ها به دنبال انقلاب فرهنگی ایران از دانشگاه اخراج شد و دیگر بار به آلمان مهاجرت کرد.
زندگی:
آرامش دوستدار در سال ۱۳۱۰ در تهران و در خانواده‌ای بهائی زاده شد ولی بعدها دین‌ناباور شد. او برادرزاده احسان‌الله خان دوستدار است. آرامش دوستدار در سال ۱۳۳۷ برای تحصیل فلسفه به آلمان رفت و در سال ۱۳۵۰ مدرک دکترای خود در فلسفه و روان‌شناسی و دین‌شناسی تطبیقی را از دانشگاه بن دریافت کرد. عنوان رساله دکتری او «رابطه اخلاق و ارادهٔ سلطه‌گرا در آثار نیچه» بود. وی از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۸ به عنوان استاد به تدریس در گروه فلسفه دانشگاه تهران پرداخت و در پی بسته شدن دانشگاه‌ها به دنبال انقلاب فرهنگی ایران از دانشگاه اخراج شد و دیگر بار به آلمان مهاجرت کرد.
موضوع نویسنده
- Dec
- 6,904
- 15,671
- مدال‌ها
- 11
نقد‌ها و نظرات:
اندیشه دوستدار، به ویژه تعریفی که از دین‌خویی ارائه می‌دهد و دست درازی آن با تفکر، به ویژه تفکر فلسفی، مورد نقدهای جدی قرار گرفته‌است. مهم‌ترین انتقاد مخالفان او این است که دوستدار، دین را نه بسان بنیاد یا مؤسسه‌ای اجتماعی، با نقش و کارکرد مشخص تاریخی، بلکه تنها در چارچوب فلسفه فرهنگ و به عنوان نمودی ذهنی بررسی می‌کند؛ یعنی او جوانب اجتماعی یا تاریخی دین و نقش آن در سیر جوامع را نادیده می‌گیرد.
بسیاری از منتقدان، رابطه فرهنگ دینی (اسلامی) با عقب‌ماندگی ذهنی یا عمومی را ناموجه می‌دانند و آن را برخاسته از خشم بغض‌آلود دوستدار از پیروزی اسلام سیاسی در ایران می‌دانند. آنها می‌گویند دیدگاه اندیشه دوستدار نشان نمی‌دهد کدام عوامل ذهنی (باورهای دینی) به انقلاب ۱۳۵۷ انجامید و تنها، می‌گوید که انقلاب، سرنوشت قهری جامعه‌ای است که به عارضه‌ای به نام دین‌خویی دچار شده‌است. همچنین گفته می‌شود دوستدار برای کیش اسلام یک ذات جداگانه قائل است که ظاهراً با ادیان دیگر متفاوت است و عوارض وخیم‌تری دارد.
منتقدان گفته‌اند که دوستدار با گرایش به خودبنیادی فرهنگی، فرهنگ را ذاتی ثابت و استوار می‌پندارد که خصلت فراتاریخی دارد؛ یعنی در طول زمان، و از ازل تا ابد پایدار است و تغییری نمی‌کند. با چیرگی یک دین که همواره با باورهای جادویی و آیین‌های غیرعقلانی همراه است هسته یا ذات فرهنگ آسیب کمی می‌بیند تا آنجا که جامعه کاملاً فلج می‌شود و توان تفکر را موقت یا برای همیشه از دست می‌دهد. دوستدار به پیروی از اندیشوران فلسفه فرهنگ، دین را نه به عنوان یک تجربه نفسانی و دارای نقش اعتلایی، جدا و مستقل از شناخت علمی می‌داند بلکه در تقابل کامل با اندیشه علمی قرار داد به گونه‌ای که آنرا به تابعی از کشمکش‌های فکری و ایدئولوژیک فرو می‌کاهد.
محمدرضا نیکفر، که دوست دوستدار بوده، در سلسله مقالاتی در رایو زمانه به نقد آرای دوستدار پرداخته و کتاب ایدئولوژی ایرانی را در نقد دوستدار منتشر کرده است. نیکفر در اعتقاد به ناپرسایی مسلمانان در رابطه با متون مذهبی با دوستدار هم‌نظر است اما معتقد است دوستدار به این پرسش پاسخ نمی دهد که فرهنگ‌های دیگر به جز فرهنگ ایرانی، همچون اروپای قرون وسطی و ایالات متحده امروزی، نیز حتی در دوران مدرن«دین‌خو » هستند و زین رو نظریه او را غیرشفاف می داند. به اعتقاد نیکفر، «بر خلاف باور دوستدار تفکر در فرهنگ اسلامی‌ماب نه ممتنع، بلکه ممکن است» و در اسلام نیز همچون سایر ادیان فکر کردن ممکن است. نیکفر معتقد است در یک جامعه دینی نیز فرد می تواند پرسشگر و انتقادگر باشد و دوستدار که خود در فرهنگ ایرانی پرورش یافته، نمونه خوبی از این پرسشگری است.
اندیشوران دینی، به ویژه آنها که باورهای دینی را در تناقض با شناخت علمی نمی‌بینند در پاسخ به آرامش دوستدار می‌گویند دین را می‌توان مجموعه‌ای از باورها و ارزش‌های اخلاقی یا هنجار دانست که الزاماً ارزش شناختی و علمی ندارد. بنابرین نباید با معیارهای علمی سنجیده شود. انسان دینی هم می‌تواند اندیشمند و فرهیخته باشد که تجربه زندگی نیز همین را نشان داده‌است و اگر جز این بود در روزگار سلطه علم دیگر کسی پایبند ایمان باقی نمی‌ماند.
علی امینی نجفی، فیلمی در مورد زندگی و اندیشه‌های آرامش دوستدار با عنوان بیست قرن سکوت: دیداری با آرامش دوستدار ساخته‌است. تهیه‌کننده این فیلم پنجاه دقیقه‌ای احمد امینیان مدیر انجمن فرهنگی عمر خیام در بروکسل است.
اندیشه دوستدار، به ویژه تعریفی که از دین‌خویی ارائه می‌دهد و دست درازی آن با تفکر، به ویژه تفکر فلسفی، مورد نقدهای جدی قرار گرفته‌است. مهم‌ترین انتقاد مخالفان او این است که دوستدار، دین را نه بسان بنیاد یا مؤسسه‌ای اجتماعی، با نقش و کارکرد مشخص تاریخی، بلکه تنها در چارچوب فلسفه فرهنگ و به عنوان نمودی ذهنی بررسی می‌کند؛ یعنی او جوانب اجتماعی یا تاریخی دین و نقش آن در سیر جوامع را نادیده می‌گیرد.
بسیاری از منتقدان، رابطه فرهنگ دینی (اسلامی) با عقب‌ماندگی ذهنی یا عمومی را ناموجه می‌دانند و آن را برخاسته از خشم بغض‌آلود دوستدار از پیروزی اسلام سیاسی در ایران می‌دانند. آنها می‌گویند دیدگاه اندیشه دوستدار نشان نمی‌دهد کدام عوامل ذهنی (باورهای دینی) به انقلاب ۱۳۵۷ انجامید و تنها، می‌گوید که انقلاب، سرنوشت قهری جامعه‌ای است که به عارضه‌ای به نام دین‌خویی دچار شده‌است. همچنین گفته می‌شود دوستدار برای کیش اسلام یک ذات جداگانه قائل است که ظاهراً با ادیان دیگر متفاوت است و عوارض وخیم‌تری دارد.
منتقدان گفته‌اند که دوستدار با گرایش به خودبنیادی فرهنگی، فرهنگ را ذاتی ثابت و استوار می‌پندارد که خصلت فراتاریخی دارد؛ یعنی در طول زمان، و از ازل تا ابد پایدار است و تغییری نمی‌کند. با چیرگی یک دین که همواره با باورهای جادویی و آیین‌های غیرعقلانی همراه است هسته یا ذات فرهنگ آسیب کمی می‌بیند تا آنجا که جامعه کاملاً فلج می‌شود و توان تفکر را موقت یا برای همیشه از دست می‌دهد. دوستدار به پیروی از اندیشوران فلسفه فرهنگ، دین را نه به عنوان یک تجربه نفسانی و دارای نقش اعتلایی، جدا و مستقل از شناخت علمی می‌داند بلکه در تقابل کامل با اندیشه علمی قرار داد به گونه‌ای که آنرا به تابعی از کشمکش‌های فکری و ایدئولوژیک فرو می‌کاهد.
محمدرضا نیکفر، که دوست دوستدار بوده، در سلسله مقالاتی در رایو زمانه به نقد آرای دوستدار پرداخته و کتاب ایدئولوژی ایرانی را در نقد دوستدار منتشر کرده است. نیکفر در اعتقاد به ناپرسایی مسلمانان در رابطه با متون مذهبی با دوستدار هم‌نظر است اما معتقد است دوستدار به این پرسش پاسخ نمی دهد که فرهنگ‌های دیگر به جز فرهنگ ایرانی، همچون اروپای قرون وسطی و ایالات متحده امروزی، نیز حتی در دوران مدرن«دین‌خو » هستند و زین رو نظریه او را غیرشفاف می داند. به اعتقاد نیکفر، «بر خلاف باور دوستدار تفکر در فرهنگ اسلامی‌ماب نه ممتنع، بلکه ممکن است» و در اسلام نیز همچون سایر ادیان فکر کردن ممکن است. نیکفر معتقد است در یک جامعه دینی نیز فرد می تواند پرسشگر و انتقادگر باشد و دوستدار که خود در فرهنگ ایرانی پرورش یافته، نمونه خوبی از این پرسشگری است.
اندیشوران دینی، به ویژه آنها که باورهای دینی را در تناقض با شناخت علمی نمی‌بینند در پاسخ به آرامش دوستدار می‌گویند دین را می‌توان مجموعه‌ای از باورها و ارزش‌های اخلاقی یا هنجار دانست که الزاماً ارزش شناختی و علمی ندارد. بنابرین نباید با معیارهای علمی سنجیده شود. انسان دینی هم می‌تواند اندیشمند و فرهیخته باشد که تجربه زندگی نیز همین را نشان داده‌است و اگر جز این بود در روزگار سلطه علم دیگر کسی پایبند ایمان باقی نمی‌ماند.
علی امینی نجفی، فیلمی در مورد زندگی و اندیشه‌های آرامش دوستدار با عنوان بیست قرن سکوت: دیداری با آرامش دوستدار ساخته‌است. تهیه‌کننده این فیلم پنجاه دقیقه‌ای احمد امینیان مدیر انجمن فرهنگی عمر خیام در بروکسل است.
موضوع نویسنده
- Dec
- 6,904
- 15,671
- مدال‌ها
- 11
آثار:
از آرامش دوستدار پنج کتاب به زبان فارسی و شماری مقاله و ترجمه چاپ شده‌است.
کتاب‌ها:
امتناع تفکر در فرهنگ دینی، انتشارات خاوران، پاریس، ۱۳۷۰
ملاحظات فلسفی در دین و علم، نشر آگه، تهران، ۱۳۵۹
خویشاوندی پنهان، انتشارات فروغ و نشر دنا، کلن، ۱۳۸۷
درخشش‌های تیره، انتشارات خاوران، پاریس، ۲۰۰۴
زبان و شبه‌زبان فرهنگ و شبه‌فرهنگ، انتشارات فروغ، آلمان، ۲۰۱۸
فصل کتاب:
ابوریحان بیرونی، فارابی، هایدگر، مجموعه مقالات، ترجمه گفتگوی آلمانی با هایدگر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران ۱۳۸۰
مقالات مهم:
روشنفکری پیرامونی و مسئلهٔ زبان، مجله کنکاش در گستره تاریخ و سیاست، دفتر دهم، پاییز ۱۳۷۲
از آرامش دوستدار پنج کتاب به زبان فارسی و شماری مقاله و ترجمه چاپ شده‌است.
کتاب‌ها:
امتناع تفکر در فرهنگ دینی، انتشارات خاوران، پاریس، ۱۳۷۰
ملاحظات فلسفی در دین و علم، نشر آگه، تهران، ۱۳۵۹
خویشاوندی پنهان، انتشارات فروغ و نشر دنا، کلن، ۱۳۸۷
درخشش‌های تیره، انتشارات خاوران، پاریس، ۲۰۰۴
زبان و شبه‌زبان فرهنگ و شبه‌فرهنگ، انتشارات فروغ، آلمان، ۲۰۱۸
فصل کتاب:
ابوریحان بیرونی، فارابی، هایدگر، مجموعه مقالات، ترجمه گفتگوی آلمانی با هایدگر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران ۱۳۸۰
مقالات مهم:
روشنفکری پیرامونی و مسئلهٔ زبان، مجله کنکاش در گستره تاریخ و سیاست، دفتر دهم، پاییز ۱۳۷۲
