آموزشی پیشینه نقد و نظریه پردازی ادبی در ایران

[شاهدخت]

اما این نقد فرمالیستی یک تفاوت اساسی با «فرمالیسم روسی» دارد. کار فرمالیست های روس کشف قواعد ساختاری فرم های ادبی بود. آنها ادبیات را از جهت شکل بررسی کردند و به یک سری استنتاج های کلی رسیدند که حقیقتاً مشابه همان کاری است که مارکس در حوزه ماتریالیسم تاریخی کرد یا ولادیمیر پراب در ریخت شناسی قصه های عامیانه، یا داروین، فروید، اینشتین و دیگر دانشمندان در حوزه علمی خود. در حالی که فرمالیسم ایرانی که به آن اشاره شد تنها به توضیح قواعد مربوط به قافیه، عروض و انواع فوت و فن ها و صنایع شعری اکتفا کرده است.

 

[شاهدخت]

با این حال این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که برخی از این آثار چنانچه با نگرشی انتقادی مورد مطالعه قرار گیرند بعضاً حرف های مهمی برای گفتن دارند که از آن میان می توان به کتاب «اسرارالبلاغه» عبدالقاهر جرجانی اشاره کرد که بحث های دقیقی درباره استعاره و تمثیل و تشبیه و چگونگی ساخته شدن آنها در زبان (که بی شباهت به دیدگاه زبان شناسان امروز و فرمالیست های روس نیست) مطرح کرده است. از این رو در ادامه این جستار، تامل بیشتر بر آن ضروری است.