آموزشی چگونه بهتر و جذاب بنویسیم؟

[STARLET]

موضوع

موضوع یک نوشته ...

۱- هر چیزی می‌تواند موضوع یک نوشته باشد.
۲-قدرت ذهنی شما تا جایی است که می‌تواند برای یک موضوع هزاران نوشته‌ی متفاوت تولید کند.
۳-شاید اولین نوشته‌ی شما درباره هر موضوعی بهترین نوشته‌ی شما نباشد.
۴-از انتخاب موضوع گسترده پرهیز کنید.
۵- موضوع باید برای خودتان و مخاطب جذاب باشد.
۶- اگر انتخاب موضوع نوشتن با خود شما است پس چیزی را انتخاب کنید که بیشتر در مورد آن می‌دانید.
۷- اگر درباره موضوعی هیچ اطلاعاتی هم نداشته باشید باز هم می‌توانید در مورد آن بنویسید قدرت تخیل را دست‌ کم نگیرید.
۸- پس از رویارویی با موضوع آن را از جهات مختلف بررسی کنید.

موفق باشید.

 

[STARLET]

زمینه

شامل زمان و مکان داستان است. وضعیت آب و هوایی، شرایط اجتماعی و حس کلی داستان نیز از دیگر شاخص‌های زمینه به‌شمار می‌روند.


طرح (پیرنگ)

طرح یا پیرنگ، چارچوب هر داستان است با تکیه بر روابط علّی و معلولی. در طرح خطوط اصلی داستان به گونه‌ای مرتبط و فشرده و بر اساس منطق سببیت روایت می‌شوند. در واقع طرح داستان پاسخی دقیق و مختصر به این پرسش که داستان دربارهٔ چه بود است. توجه به این نکته که طرح و خلاصه داستان با هم فرق دارند، ضروری است. در خلاصه داستان هدف نقل موجز و اجمالیِ داستان است در حالی که طرح، روایت نقشه (اسکلت) داستان با تأکید بر سببیت (Causality) داستان شکل گسترده طرحی است که نویسنده پیش از آفرینش داستان آن را ذهنی یا مکتوب طراحی کرده‌است. نسبت طرح و داستان در ادبیات (داستانی) با مفهوم طرح اولیه و نقاشی کامل شده در هنر نقاشی کم شباهت نیست.
تعریف طرح بر خلاف تعریف داستان کوتاه کمتر مورد مناقشه قرار گرفته‌است. منتقدین اغلب طرح را نقل وقایع داستان بر اساس سببیت تعریف می‌کنند. ادوارد مورگان فوستر مثال می‌زند که «سلطان درگذشت و سپس ملکه مرد» داستان است اما «سلطان درگذشت و پس از چندی ملکه از اندوه بسیار درگذشت» طرح است. طرح را نقشه داستان نیز تعریف کردند.
ساختارِ طرح شامل شروع، ناپایداری، گسترش، تعلیق، نقطه اوج، گره گشایی، پایان است.
ویژگی‌های یک طرح:

زمان طرح همیشه زمان حال است.

طرح همیشه به صورت سوم شخص نقل می‌شود.

وقایع با رعایت توالیِ زمان مرتب می‌شود.

عدم توجه به جزئیات

این ویژگی‌ها بدون توجه به چگونگی استفاده آن‌ها در داستان در طرح توسط نویسنده باید ملحوظ شود.

 

[STARLET]

#اسرار_نویسندگی ۱

ویژگی‌های یك نوشته خوب

موارد زیر از امتیازات و صفات شایسته یك نوشته خوب است:

الف. سادگی و كوتاهی جملات:جملات باید كوتاه و زنده باشند. جملات طولانی و خسته‌كننده حتی پیام‌رسانی را نارسا و نامفهوم می‌سازد. به كارگیری واژگان مبهم، پیچیده و سنگین و اصطلاحات نامأنوس، ملال‌آور و خسته‌كننده است. برعكس، جملات كوتاه و ساده بر غنا و جاذبه اثر می‌افزاید و خیلی سریع، مفاهیم را به خواننده منتقل می‌كند. فاصله بسیار بین فاعل و فعل و نهاد و گزاره و پر كردن سطور از جملات و مطالب پراكنده و جملات معترضه، خواننده را حیران و سردرگم می‌كند و وقتی به انتهای جمله می‌رسد، مفاهیم اولیه را از یاد می‌برد.

ب. درست‌نویسی:شناخت قواعد جمله‌سازی و تركیب كلمات باعث قوام‌بخشی و ارزشمندی نوشته است. نویسنده باید مواردی چون نهاد و گزاره، حرف ربط، تناسب فعل و فاعل، ضمیر، اشارات، جملات شرطی و استفهامی و خبری، تركیب‌ها و اضافات و زمان و دیگر موارد را بشناسد؛ چون نبود هر یك از آنها یا استفاده نابجای از آنها، به همان اندازه جمله را مشوش و نارسا می‌سازد.

ج. برخورداری از پیام و هدف روش:هدف و مقصود نویسنده باید واضح باشد. سردرگمی و پیچیدگی مفاهیم باعث بر هم خوردن ارتباط بین نویسنده و خواننده می‌گردد. هدف كلی و هدف از نوشتن هر پاراگراف باید مشخص باشد تا نویسنده در مسیر دست‌یابی به هدف چه در یك پاراگراف و چه در مجموع مطالب حركت كند. با هدف‌گزینی است كه تك‌تك جملات در خدمت نگارش آن نوشته قرار می‌گیرند.

د. پرمحتوایی و كم‌حجمی:پرهیز از پرگویی و اضافه‌گویی امری بایسته و شایسته است. باید با پرهیز از عبارت‌پردازی به سوی غنابخشی محتوا گام برداشت. البته رمزنویسی، مغلق‌نویسی و خلاصه‌نویسی هم نادرست است و به اصطلاح، باید از «اطناب مملّ» و «ایجاز مخل» پرهیز كرد. باید مطلب را طوری نوشت كه مخاطب احساس ملال و خستگی نكند و در عین حال منظور نویسنده را با حداقل كلمات و جملات دریابد.

ﻫ. فصاحت و بلاغت:درستی كلمه و كلام و تركیب الفاظ و سهولت و رعایت قواعد، فصاحت است. شناخت مقتضای حال و تناسب زمانی و مكانی و شرایط جامعه و روحیات خواننده و هم‌سویی با نیازها به بلاغت مربوط می‌شود. هر نوشته‌ای باید هم فصیح باشد و هم بلیغ و از قواعد و ضوابط فصاحت و بلاغت به خوبی پیروی كند.

و. خلاقیت و نوآوری:نوشته‌های نوآورانه ارزشمند و قابل احترامند. ابداع می‌تواند هم در مضمون و دیدگاه پیام باشد و هم در شكل جملات و قالب‌های جدید در سبك نویسندگی. تكرار مكررات و بی‌محتوایی، نوشته را مطرود و ملال‌آور می‌سازد و با خواندن چند صفحه یا نگاه به فهرست مطالب بلافاصله خواننده خود را از آن بی‌نیاز خواهد یافت.
علایم نگارشی مانند تابلوهای راهنمایی و رانندگی یا حركات چهره یك سخنران است كه نبود هر یك از آنها یا نصب و استفاده غلط از آنها حادثه‌ساز است. در مقابل، استفاده درست از آنها به آدمی در پیمودن درست مسیر راه، ارائه مطالب یا خلق یك اثر خوب كمك می‌كند. كاربرد علایمی مانند نقطه، ویرگول، علامت سؤال، نقل قول، دونقطه، گیومه، پرانتز و مانند آن، نوشته‌ها را زیبا و رسا می‌سازد.

 

[STARLET]

نقش فضا سازی در داستان:
1_فضاسازی به تعیین پارامترهای داستان کمک می کند.
وقتی یک فضا را برای داستان انتخاب می کنید در واقع داستان خود را محدود کرده اید و این نکته مثبتی می تواند باشد. از آن جایی که به فرآیند تصمیم گیری کمک می کند و مجموعه ای از گزینه های قابل اجرا را برای فضای داستانی ارائه می دهد و سایر گزینه ها را حذف می کند و این به شما این امکان را می دهد تا روی بهترین گزینه ها تمرکز کنید.
مثال: اندی ویر داستان خود به عنوان "مریخی" را در مریخ فضاسازی کرده است. این فضا برای داستان، انتخاب های او را محدود کرده است. مثلاً اینکه شخصیت داستان مارک واتنی با زن رویاهای خود در سیاره سرخ ملاقات کند امکان پذیر نیست و در غیر این صورت می توانست داستان را از محور خود خارج کرده و کلا آنرا به چیز دیگری تبدیل کند.

 

[STARLET]

2. فضاسازی به وحدت عناصر داستان کمک می کند.
فضاسازی نقش زیادی در وحدت در یک داستان دارد و بخش اعظم آن در سطح ناخودآگاه اتفاق می افتد. اما یک تکنیک مفید وجود دارد که می توانید با استفاده آگاهانه از آن بخش های متحرک داستان خود را به یک کلِ منسجم پیوند دهید: به یک عنصر خاص مکرر ارجاع کنید.
مثال: اگر داستان در شهری در کنار یک رودخانه خروشان فضاسازی شده باشد و موضوع به ماهیت ناخوشایند گذر زمان اشاره دارد، می توان از آن رودخانه به عنوان یک عنصر اصلی استفاده کرد. در اوایل داستان یک یا دو بند به توصیف رودخانه با جزئیات حسی خاص پرداخته شود، تا خوانندگان درک کنند که رودخانه چقدر سریع، طویل و خروشان در جریان است. سپس از رودخانه به عنوان نمادی وحدت بخش دوباره و دوباره استفاده شود. مثلا در مورد رودخانه در روزنامه ای که شخصیت داستان می خواند مقاله ای منتشر شده باشد. شخصیت دیگری از مرگ برادرش در آن رودخانه بگوید. دو شخصیت در آنجا ملاقات کنند. به دنبال فرصت هایی باشید که به رودخانه اشاره کنید و یا در داستان بکار گیرید و به این ترتیب آن را به ستون اصلی داستان تبدیل کنید که سایر عناصر را با هم پیوند می‌دهد.

3_فضاسازی به بیان تِم داستان کمک می کند
فراتر از ارائه یک چارچوب سازگار و پیوند دادن عناصر داستان، فضاسازی می تواند به بیان تِم و موضوع داستان نیز کمک کند.
مثال: در داستانی هنگامی که جهت وزش باد تغییر می کند و آسمان صاف می شود، این می تواند نشانی از امید در شخصیت ها باشد.

 

[STARLET]

آرایه‌ی کنایه:
انگار کشتی هات غرق شده
آه نداره که با ناله سودا کنه
صورتش رو با سیلی سرخ نگه داشته
باز هم دسته‌گل به آب داده
این جملات را همه شنیده‌ایم و گفته‌ایم. کنایه‌هایی که گاه در گفتگوی روزمره باعث رنجش خاطر هم می‌شود.
اما برای بیان بعضی از مفهوم‌ها و تعابیر چاره‌ای جز استفاده از کنایه‌ها نداریم.
به‌خصوص اگر بیان موضوعی به‌طور مستقیم سخت باشد.
کنایه در لغت به معنای « پوشیدن سخن گفتن» است.
به قول جلال‌الدین همایی: «کنایه در لغت به معنی پوشیده سخن گفتن است و در اصطلاح، سخنی است که دارای دو معنی قریب و بعید باشد، و این دو معنی لازم و ملزوم یکدیگر باشند. پس گوینده آن جمله را چنان ترکیب کند و به کار برد که ذهن شنونده از معنی نزدیک به معنی دور منتقل شود.»
به‌این‌ترتیب شاعر یا نویسنده هم زمانی که نخواهد یا به هر دلیلی نتواند منظور خودش را صریح بیان کند از کنایه استفاده می‌کند.

برای مثال در این شعر شهریار:

شب است و چشم‌به‌راه ستارهٔ سحرم
که تا سپیده‌دم امشب ستاره می‌شمرم
چشم به راه بود

#آموزش

 

[STARLET]

آرایه‌ی تشبیه:
تشبیه چیست؟
- تشبیه»را همانطور که از نامش پیداست زمانی به کار می بریم که بخواهیم 2چیزی یا ۲شخصی را به هم مانند یا شبیه کنیم. تشبیه همانند کردن چیزی همراه با اغراق است چراکه در این روش دو چیز را که در واقع به یک‌دیگر شبیه نیستند یا لااقل شباهتی آشکارا ندارند را، به هم مانند می کنیم.
در تشبیه، نویسنده یا شاعر شباهتی را ادعا و برقرار یا آشکار می‌کند؛ بنابراین، جمله‌ای که تمام ارکان تشبیه را داشته باشد اما مبتنی بر صدق باشد- چون مخیل نیست، تشبیه نیز به حساب نمی‌آید. مثلاً در جملهٔ «روباه مثل گرگ است» چون جمله مخیل نیست و در عالم واقع هم روباه و گرگ از یک گونه‌اند، تشبیهی روی نداده است. درواقع جملهٔ تشبیهی جمله‌ای است که به ظاهر درست نیست، و بیانش باعث تعجب هر شنوده ای خواهد شد.

تشبیه را در آرایه های ادبی به چهار رکن تقسیم کرده‌اند که مشبه و مشبه‌به را که در اصطلاح طرفین تشبیه می‌نامند، دو رکن اصلی تشبیه به شمار می‌آیند.

مشبه
مشبه‌به
ادات تشبیه
وجه شبه
مشبّه: کلمه‌ای است که آن را به چیز دیگر مانند کرده‌اند.
مشبه به : آنچه که مشبه را به آن تشبیه می کنیم.
ادات تشبیه: به اداتی که نشانگر تشبیه هستند، ادات تشبیه گفته می‌شود. پرکاربردترین این ادات عبارت‌اند از: «مانند، مثل، همانند، به‌سان، چون، چو، به کردار، پنداری، گویی، به رنگ، به شکل، به اسلوب و…».
وجه شبه: آنچه موجب می شود مشبه را به مشبه به تشبیه کنیم ( صفت مشترک).

نکات: •اگر ادات و وجه شبه را حذف کنیم ارزش ادبی تشبیه بالاتر می رود.
•اگر ادات تشبیه حرف باشد از نظر دستوری حرف اضافه است.