آموزشی چگونه داستان را نقد کنیم

[شاهدخت]

در نقد داستان، می‌شود از هر دو دیدگاه وارد شد. در مورد آثار ادبی، حد انتظار خاصی در مورد مسایل فنی اثر ادبی پدیدآمده مورد انتظار است، که در امتیاز دهی اصولی، باید طبق این حدود انتظار که مقیاس برآورد اثر هستند، حرکت کرد.

 

[شاهدخت]

برای مثال، یک اثر، باید دارای نوعی منطق باشد و بر اساس چهارچوبی حرکت کند. نه فقط آثار رئالیسیتی، حتی آثار سوررئال، فانتزی و یا حتی مالیخولیایی، منطق خاص خود را دارند و این وفاداری به چهارچوب منطقی، اصلی است که نباید زیر پا گذاشته شود.

 

[شاهدخت]

چگونه نقد بنویسیم:
برای نوشتن نقد نوع اول، باید به تخیل خود میدان بدهید. نقد نوع اول نظر منتقد است، پس خجالت نکشید و هر چه فکر می‌کنید بنویسید!

 

[شاهدخت]

برای نوشتن نقد نوع نوع دوم، اثر را باید خوب مطالعه و بررسی کرده باشید. شاید لازم باشد روی سابقه‌ی پدید‌آور بررسی‌ای انجام بشود، این کار را هم بکنید. از کلیات اثر شروع کنید و به جزئیاتش برسید. نقدهای دیگر را هم بخوانید، و بررسی کنید که آیا با آرای دیگر منتقدان، مخالفید یا موافق، آیا حرف دیگری (چه مخالف، چه موافق) در قبال موضوعاتی که مطرح کرده‌اند، می‌توانید بزنید یا خیر. پاسخهای پدید‌آور به نقدهای دیگر را بررسی کنید، مصاحبه‌هایش را مطالعه کنید، با او صحبت کنید. آرایی را که در اثرش آورده به چالش بکشید، از زیباییهای کارش یاد کنید و از آنها تعریف کنید. بر موضوع اثر تسلط کافی (نه کامل) کسب کنید. در آثار ادبی، شخصیتها و مکانها را یک به یک بررسی کنید.

 

[شاهدخت]

نظر خود را درباره هر یک بنویسید. سعی کنید با استفاده از توصیفات نویسنده، چهره افراد و موقعیت مکان‌ها را برای خود مشخص کنید. به دنبال تناقضات یا توصیفات تکمیل کننده در داستان بگردید، سیر وقایع، تغییرات و تبدیلات اشیاء و افراد را بررسی کنید. انطباق شخصیت افراد با اعمالشان را بسنجید، و از این کارها...! به یاد داشته باشید که یک اثر ادبی، الزاما واجد توصیف و تشریح مکان‌ها و آدم‌ها نیست، و این برای یک اثر، به خودی خود، ضعف و قدرت محسوب نمی‌شود. بسنجید که ایا اجزاء اثر، در جای خود هستند یا خیر. چه چیزی کم یا زیاد است، چه چیزی زائد است، جای چه چیزی خالی‌ست. همه‌ی این موارد را منظم و با طبقه بندی مناسب، لیست کنید. موارد بسیار دیگری هم هست، و لیست شما می‌تواند لیست مفصلی بشود! از زیاد یا کم بودن مواردی که یافته اید، وحشت زده و یا دلسرد نشوید. یافته‌‌هایتان را مرتب کنید و به دنبال چیزهای جدید بگردید. همه‌ چیز را مرتب کنید و به صورت یک مقاله بنویسید. اگر عادلانه و صادقانه کار کرده باشید، یک اثر ارزشمند انتقادی ساخته‌اید... مطمئن باشید به زحمتش می‌ارزد!

 

[شاهدخت]

DarkHeart

نقد از منظر هدف و جای‌گاه منتقد

چکیده:

نقد يك اثر ادبی و به طور خاص داستان، از منظر هدف منتقد، می‌تواند به دو زيرشاخهٔ عمده تقسیم شود. در نوع اول، منتقد آزادانه ارزیابی شخص خود را از اثر هنری اعلام می‌کند. در نوع دوم، منتقد قصد دارد تا خود را به دیدگاه نویسنده نزدیک کند و تحلیلی از اثر ارائه دهد که مخاطب را کمک کند تا با داستان ارتباط برقرار کند.

 

[شاهدخت]

گروه اول: بیان نظرات با محوریت دیدگاه منتقد

در گروه اول از نقدها، هدف منتقد، اعلام نظر شخصی و بیان برداشت خودش از داستان یا اثر ادبی است. در این گروه از نقد، منتقد آزادانه، نظرات خود را بیان می‌کند و می‌تواند حتی از آوردن دلیل هم خودداری کند. به عبارتی در این دسته،‌ نقد بیشتر جنبهٔ اعلام نظر دارد تا بررسی و تحلیل. به عنوان مثال، ممکن است منتقدی مجموعهٔ نظریات خود را در بارهٔ سری هری‌پاتر اعلام کند. احساس خود را بگوید، اعلام نظر کند که داستان به دل‌ش نشسته‌است یا خیر. تناقضات و معماهای داستان را دنبال کند. در بارهٔ شخصیت‌های داستان ابراز نظر کند و به عبارتی مانند یک "خوانندهٔ ساده" داستان را ارزیابی کند. این نوع نقد، بیشتر همان نتیجهٔ طبیعی و خودبخودی اثر است. هر اثر هنری، به خصوص داستان، قطعاً نظری را در مخاطبان خود بر می‌انگیزاند. نظری که ممکن است ابراز شود یا نشود. این نظر مخلوطی است از دیدگاه شخصی مخاطب، احساسی که در مخاطب ایجاد می‌شود و نیز قوت و ضعف خود اثر.

 

[شاهدخت]

این نقد، ساده‌ترین روش برای دانستن این موضوع است که آیا یک اثر هنری موفق بوده است یا نه. البته باید اضافه کنم که مهم‌ترین عاملی که توسط این نوع نقد ارزیابی می‌شود، همانا جذابیت داستان است. جذابیت یک داستان همان کششی است که داستان در روحیهٔ خواننده‌اش ایجاد می‌کند و او را وا می‌دارد که سیر وقوع حوادث را تعقیب کند. به عنوان مثال داستان‌های پلیسی آگاتاکریستی، داستان‌های سری هری‌پاتر و از این دست، نوعاً آثاری فوق‌العاده جذاب هستند. چیزی که در بارهٔ نقد نوع اول بسیار اهمیت دارد، تعداد نقدهایی است که بر یک اثر می‌شود. به عبارتی نقد نوع اول یک ارزیابی عمومی، یا ارزیابی عموم مخاطبان اثر است. به همین دلیل اعتبار آن با افزایش تعداد منتقدین و نقدها زیاد می‌شود. مثلاً اینکه، پنج یا شش نفر از یک داستان خوش‌شان بیاید، بسیار متفاوت است از اینکه 60 درصد از یک جامعهٔ یک‌صدهزار نفری، این داستان را بپسندند. به این ترتیب منتقدی که به نقد نوع اول، یا به عبارتی بیان دیدگاه و احساس شخصی خود در بارهٔ اثر می‌پردازد،‌ آزاد است تا آن‌طور که صلاح می‌داند نظرات خود را ابراز دارد و این نظر او هم به عنوان یک نظر، محترم و قابل اعتنا است.

 

[شاهدخت]

گروه دوم: تحلیل و ارزیابی داستان با تلاش برای نزدیک شدن به دیدگاه خالق‌اثر

در نقدهای نوع دوم، هدف منتقد چیزی است به غیر از ابراز نظر شخصی. منتقد این بار در مقام یک تحلیل‌گر به اثر نگاه می‌کند. این بار منتقد مانند جواهرشناسی است که قصد دارد عیار جواهری را تعیین کند. در این مقام، منتقد اثر هنری و به خصوص داستان، کاری خطیر را در پیش رو خواهد داشت.
مسلماً هر ک.س شیوهٔ خودش را برای این کار دارد، اما مواردی وجود دارد که می‌توان به عنوان شاخص تمام نقدهای حرفه‌ای در نظر گرفت.
یک نقد حرفه‌ای کل اثر را در بر می‌گیرد. اگر به طور خاص به داستان توجه کنیم، یک نقد حرفه‌ای از داستان، می‌بایست تمامی عناصر مهم داستان را پوشش دهد. مهم‌ترین عناصری که باید مورد مداقه قرار بگیرند موارد زیر است:

 

[شاهدخت]

الف) طرح داستان

طرح یک داستان چهار چوب یا بدنه‌ای است که داستان بر روی آن سوار می‌شود. طرح داستان به زبان ساده، همان خلاصهٔ داستان است. چیزی است که اگر کسی بخواهد داستان را به صورت اجمالی برای دوستان‌ش تعریف کند، آن را می‌گوید. طرح داستان می‌تواند ماجرای داستان باشد، یا فضای داستان یا هر چیز دیگری. طرح داستان "پیرمرد و دریا" می‌شود:
« پیرمردی برای صید یک ماهی بزرگ با قایق خود به دریا می‌رود، با ماهی می‌جنگد و بعد از آنکه ماهی را صید کرد، قصد می‌کند تا به ساحل باز گردد. اما بمبک‌ها در راه ماهی را می‌خورند.»