آموزشی چگونه سورئال بنویسیم | داستان‌نویسی به سبک سورئال

[شیر کاکائو]

بدین ترتیب با نفی خرد و منطق، تمامی مفاهیم مقابل مثل رویا، تخیل، مکاشفه و شهود ارزش می‌یابند. ارزشیابی شهود به خاطر آن است که هنرمند سورئال می‌تواند بی‌واسطه و دخالت منطق و علم به آن دست یابد. اگر چه این مکاشفه مورد پذیرش اهل علم نیست ولی سورئال به خاطر بی‌واسطه بودن آن، ارزشی والا برای آن قائل است. هگل در کتاب پدیدارشناسی روح، در اهمیت شهود می‌نویسد:

«این عرفان و شهور ناشی از امیال و خواسته‌های مبهمی است که می‌خواهند به سرزمینی آرام و امن و بی‌چون و چرا برسند. هر چند این جهان در مقابل تفکرات فلسفی، به طرز شدیدی در هم می‌شکند. به همین جهت خواستار کنار گذاشتن چنین تفکراتی هستند و می‌گویند که انسان برای درک حقیقت فقط به شور و وجد نیازمند است و این شور و وجد، از ژرف‌نگری‌های سرد و خشک به حقیقت نزدیک‌تر می‌باشد.»

 

[شیر کاکائو]

• هَزل

هزل به هنرمند سورئال این امکان را می‌بخشد تا روابط و پیوندهای قراردادی میان اشیاء، قضایا و الفاظ را به‌هم بریزد و از دریچه‌ی دیگری به دنیا بنگرد. به بیانی دیگر می‌توان گفت که هدف هزل، یافتن جنبه‌های مضحک زندگی و تمسخر قراردادهای اجتماعی است که موجب شوریدن بر ضد نظام موجود می‌شود. این جنبه از سورئال در واقع اشاره به فلسفه‌ی اخلاقی و اجتماعی این مکتب دارد که در صدد آنست تا با ایجاد انقلاب سورئالیستی، بشریت را از هر گونه قرار داد آزاد کند.

 

[شیر کاکائو]

چگونه سورئال بنویسیم؟​

آندره برتون در مانیفست سورئالیسم می‌نویسد:

«سورئالیسم، خودکاری مغز است که می‌خواهد به وسیله زبان یا قلم یا هر چیز دیگر، با جریان واقعی، عمل تفکر را بیان کند. سورئالیسم تقدیر و تثبیت تفکر است، بدون تحکم عقل و خارج از هرگونه تقید به قوانین زیباشناختی و اصول اخلاقی.»

 

[شیر کاکائو]

از این رو یکی از روش‌هایی که سورئالیست‌ها برای نگارش به کار می‌برند، خودکاری است. در این روش می‌بایست بنویسید و به کیفیت و چگونگی اندیشه و خیالی که از ذهنتان می‌گذرد توجه نکنید. باید اجازه دهید خیال‌های ذهنی‌تان بدون سانسور بر روی کاغذ جاری شوند. تا زمانی که خودآگاهتان خالی نشده، نمی‌توانید به ناخودآگاه دست یابید. از این رو نوشتن صفحات صبحگاهی یا روزانه‌نویسی می‌تواند بهترین روش برای شروع باشد.

 

[شیر کاکائو]

ناگفته نماند که این شیوه از نوشتن آسان نیست و لازم است که طولانی بنویسید تا به همان حالت میان خواب و بیداری دست یابید. آندره برتون در بیانیه سورئالیسم، از دشواری خودکاری می‌نویسد:

«اگر می‌خواهیم نوشتن به راستی خود به خود باشد، باید ذهن را از قید وسوسه‌های بیرونی و همچنین از دغدغه‌های فردی که ماهیتی سوداگرانه یا احساسی دارند برهانیم. این نوع فاصله گرفتن از دیرباز چیزی در قلمرو اندیشه‌ی شرقی بوده نه اندیشه غربی. و برای ذهن غربی مستلزم تلاش و تنشی مداوم است.»

 

[شیر کاکائو]

نوشتن داستان به سبک سورئالیسم نیازمند آنست که عمیق‌تر به ناخودآگاه‌مان نفوذ کنیم و به ظاهر چیزهایی که اطراف‌مان وجود دارند قناعت نکنیم. اما نفوذکردن به ناخودآگاه کار آسانی نیست و بسیاری از انجام آن می‌ترسند چون با چیزهایی مواجه می‌شویم که از بیان آنها خجالت می‌کشیم یا ممکن است افشاکردن آنچه در ناخوداگاه‌مان نهفته، برایمان دردسرساز شود.

 

[شیر کاکائو]

موراکامی در کتاب داستان‌نویسی به مثابه شغل می‌نویسد:

«اساس داستان‌نویسی قصه‌گویی است و قصه‌گویی را می‌توان «فرو رفتن در اعماق ناخودآگاه» تعریف کرد. یا به عبارت دیگر، «پایین رفتن تا اعماق تاریک روح». هر چه نویسنده بخواهد قصه بزرگ‌تری بگوید، باید تا اعماق بیشتری پایین برود. اگر بخواهیم ساختمان بزرگی بسازیم، باید گودبرداری بیشتری نیز انجام بدهیم.»

 

[شیر کاکائو]

تمام آنچه برای دریافتن به این سوال که چگونه سورئال بنویسیم احتیاج داریم، خود نوشتن است. اما با این وجود لازم است بدانیم که متن سورئالیستی از ویژگی‌هایی نیز برخوردار است که آن را از ژانرهای دیگر متمایز می‌کند. رعایت این ویژگی‌ها می‌تواند به داستان‌تان حال و هوایی سورئالیستی ببخشد.

 

[شیر کاکائو]

ویژگی متن‌های سورئالیستی​

• نثر شاعرانه

چگونه سورئال بنویسیم اگر ندانیم که شعر یک شکل سورئال از نوشتن است. شعر در سورئالیسم از اهمیت بالایی برخوردار است. سورئالیست‌ها معتقد بودند که می‌توانند جهانبینی خود را از طریق شعر انتقال بدهند. از این رو شاعرانگی به وضوح در متن‌های سورئالیستی به چشم می‌خورد. نکته جالب توجه در مورد نویسندگان این نوع از داستان‌ها، دقت موشکافانه‌ای است که در انتخاب واژگان به خرج می‌دهند و این دقت برگرفته از شاعرانگی آنهاست. متن زیر نمونه‌ای از داستان سابینا از آنائیس نین است:

 

[شیر کاکائو]

«سابینا دیگر در آغوش نمی‌گرفت مردان و زنان را. درون تب بی‌تابی‌اش جهان شکل انسانی‌اش را از دست می‌داد. سابینا داشت قدرت انسانی‌اش را برای تطابق تن با تن در کمال انسانی از دست می‌داد. او داشت محدود می‌کرد افق‌ها را، در حال فرو رفتن به سیاره‌های بی‌محور، در حال از دست دادن قطبیت‌اش و دانش ملکوتی تلفیق، دانش ملکوتی همجوشی. او خودش را همچون شب بر فراز جهان می‌گستراند و ایزدی نمی‌یافت که باهاش عشق ببازد.»