آموزشی چگونه نقد کتاب بنویسیم

[SHAHDOKHT]

یادداشت‌هایتان را بررسی کنید و مواردی را که ارتباطی با فرض اصلی شما ندارند حذف کنید.
با سازماندهی‌کردن موضوعات بحث در دسته‌بندی‌های مختلف، جنبه‌های کتاب خودشان را نشان می‌دهند؛ مواردی مثل درون‌مایه، شخصیت، ساختار و ... .
تمام سرفصل‌های اصلی چهارچوب را بنویسید و سپس زیربخش‌ها را کامل کنید.
تمامی اجزا باید از فرض یا نکتۀ محوری شما پشتیبانی کنند.

 

[SHAHDOKHT]

اولین پیش‌نویس
پاراگراف‌های اول لحن نوشته را مشخص می‌کنند. معمولاً مقدمه‌ها شامل چنین مواردی‌اند:

فرضیه
هدف نگارش
موضوعیت اثر یا اهمیت آن
مقایسۀ اثر با آثار دیگر همان نویسنده یا همان ژانر
نویسنده.

 

[SHAHDOKHT]

بدنۀ نقد، فرضیۀ شما را به‌صورت منطقی بسط می‌دهد. از چهارچوب خود پیروی کنید، یا آن را برای پیش‌برد بحث خود تغییر دهید. هدف شما باید پافشاری بر نکتۀ محوری‌تان باشد. محتوای نقل‌قول‌شده را در گیومه و یا تورفتگی قرار دهید و به‌درستی پانوشت کنید. پاراگراف‌های نتیجه‌گیری فرضیۀ شما را جمع‌بندی یا تصریح می‌کنند و یا ممکن است قضاوتی نهایی درمورد کتاب انجام دهند. در بخش نتیجه‌گیری اطلاعات یا ایدۀ جدیدی وارد نکنید.

 

[SHAHDOKHT]

بازنگری پیش‌نویس
قبل از اینکه بازنگری را شروع کنید، بگذارید حداقل یک روز زمان بگذرد.
اشتباهات دستوری و علائم نگارشی را به محض پیداکردن تصحیح کنید.
یک بار دیگر مقالۀ خود را در جست‌وجوی پیوستگی، سازمان‌یافتگی و بسط منطقی، به‌طور کامل بخوانید.
در صورت لزوم برای ایجاد بازنگری‌های اساسی در پیش‌نویس خود تعلل نکنید.
دقت نقل‌قول‌ها را بازبینی کنید و قالب و محتوای ارجاعات را بررسی نمایید.

 

[SHAHDOKHT]

ملاحظات انجام نقد
داستان

قانون شمارۀ یک: قصۀ کتاب را لو ندهید!

شخصیت

شخصیت‌ها از چه منابعی برگرفته شده‌اند؟
نگرش نویسنده نسبت به شخصیت‌هایش چگونه است؟
شخصیت‌ها تَخت هستند یا سه‌بعدی؟
آیا رشد شخصیت اتفاق می‌افتد؟
ترسیم شخصیت مستقیم است یا غیرمستقیم؟

 

[SHAHDOKHT]

درون‌مایه

درون‌مایه/درون‌مایه‌های اصلی کدام است/اند؟
چگونه آشکار و پرداخته می‌شوند؟
آیا درون‌مایه سنتی و آشناست یا جدید و نوآورانه؟
درون‌مایه در هدف و نیت خود، آموزشی است یا روان‌شناختی، اجتماعی، سرگرم‌کننده، واقعیت‌گریز و...؟

 

[SHAHDOKHT]

پیرنگ

عناصر مختلف پیرنگ (مانند معرفی، تعلیق، نقطۀ اوج، خاتمه) چگونه به کار گرفته شده‌اند؟
ارتباط پیرنگ با ترسیم شخصیت چگونه است؟
از تصادف، به چه میزان و چگونه به‌عنوان یک نیروی گره‌افکن یا گره‌گشا استفاده شده است؟
عناصر معما و تعلیق کدام‌اند؟
چه ابزار دیگری برای گره‌افکنی در پیرنگ و گره‌گشایی از آن به کار رفته است؟
آیا پیرنگ فرعی هم وجود دارد و این پیرنگ فرعی چه ارتباطی با پیرنگ اصلی دارد؟
این پیرنگ نسبت به برخی دیگر از عناصر ضروری داستان (شخصیت، محیط، سبک و ...) در اولویت اول است یا دوم؟

 

[SHAHDOKHT]

سبک

«ویژگی‌های فکری» (مثل سادگی، شفافیت) نوشته کدام‌اند؟
«ویژگی‌های احساسی» (مثل طنز، بذله، هجو) کدام‌اند؟
«ویژگی‌های زیبایی‌شناختی» (مثل هماهنگی، ریتم) کدام‌اند؟
کدام‌یک از ابزارهای سبکی (مانند نمادپردازی، نقش‌مایه‌ها، نقیضه، تمثیل) به کار برده شده‌اند؟

 

[SHAHDOKHT]

صحنه

صحنه چیست و آیا نقش قابل‌توجهی در اثر ایفا می‌کند؟
آیا حس فضا و جو القا شده است؟ و چگونه؟
آیا از جلوه‌های نمایشی استفاده شده است و این جلوه‌ها چقدر مهم و مؤثرند؟
آیا صحنه شخصیت‌ها و پیرنگ را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و یا با آنها برخورد دارد؟

 

[SHAHDOKHT]

زندگی‌نامه

آیا کتاب تصویری «تمام‌قد» از سوژه ارائه می‌دهد؟
به کدام مرحله از زندگی سوژه بیشتر پرداخته شده است و آیا این پرداخت قابل توجیه است؟
زاویه‌دید نویسنده چیست؟
سوژۀ اصلی چگونه سازمان یافته است: به ترتیب زمان، گذشته‌نگرانه و ...؟
آیا این پرداخت سطحی است یا نویسنده بررسی مبسوطی از زندگی سوژه نشان داده است؟
از چه مواد اولیه‌ای برای تهیۀ زندگی‌نامه استفاده شده است؟
آیا اثر مستند است؟
آیا نویسنده تلاش می‌کند تا به انگیزه‌های پنهان سوژه بپردازد؟
چه حقایق جدید مهمی دربارۀ زندگی سوژه در کتاب آشکار می‌شوند؟
چه ارتباطی بین حرفۀ سوژه و تاریخ معاصر وجود دارد؟
زندگی‌نامۀ همین شخص، در مقایسه با زندگی‌نامه‌های نویسندگان دیگر چگونه است؟
این زندگی‌نامه در مقایسه با آثار دیگر همین نویسنده چگونه است؟