آموزشی چگونه نقد کتاب و داستان بنویسیم ؛راهنمای نقد خوب

[شاهدخت]

در آداب نوشتن نقد نظریات زیادی در طول تاریخ پدید آمده‌اند. گاهی نقد به تمایز و برتری برخی از انواع ادبی بر دیگری هم مرتبط می‌شد. برای مثال، در قرن بیستم منتقدین «نقد نو» معتقد بودند شعر نوع ادبی بهتری است و افرادی مانند باختین رمان را از نظر کیفیت نسبت به انواع دیگر ادبی برتر می‌دانستند. نظریه‌های «نقد نو» به خوانش دقیق آثار به خصوص اشعار تاکید می‌کردند و حتی تی.‌اس.‌الیوت معتقد بود یک منتقد خوب باید شعر زیادی بخواند تا بتواند لایه‌های زیرین معنایی یک اثر را کشف کند. این نظریه پردازان، به بیوگرافی نویسنده و پس‌زمینه تاریخی یک اثر توجهی نداشتند. اما از طرفی طرفداران «چندزبانی» من جمله باختین نه تنها اثر و شخصیت‌ها را مورد بررسی قرار می‌دادند بلکه به زندگی‌نامه و تحولات سیاسی اثر دقت ویژه‌ای داشتند.

 

[شاهدخت]

این مثال‌ها نشان می‌دهند نقد هم روش خاص خود را دارد و نوشتن نقد یک نهضت ادبی است که ریشه در غرب دارد. اما حالا اگر قصد داشته باشیم دست به قلم شویم، چگونه نقد داستان بنویسیم؟ و آیا چگونه می‌توانیم نقد کتاب بنویسیم؟ قبل از اینکه به این سوالات پاسخ بدهیم، مناسب است ابتدا با تاثیرگذاری نقد ادبی بدانیم.

 

[شاهدخت]

چرا نقد ادبی می‌نویسیم
از همه شنیده‌ایم ادبیات نقش موثری در زندگی انسان دارد. اما شاید دلایلی که در این رابطه شنیده‌ایم محدود باشد. یکی از مهم‌ترین مواردی که مغفول مانده این است که خواندن آثار ادبی مهارت تفکر نقادانه ما را تقویت می‌کند. همانطور که نوشتن درباره آثار ادبی مهارت نوشتن ما را بهبود می‌بخشد. نقد ادبی نیز تنها برای بررسی آثار ادبی نیست، بلکه خواندن و نوشتن درباره آثار نویسندگان دیگر به ما این امکان را می‌دهد تا قوه تخیل خود را تقویت کنیم. همچنین، با دیدن سرگذشت شخصیت‌ها یاد می‌گیریم با دیگران همدردی کنیم.

 

[شاهدخت]

نویسندگان متون نقد ادبی نظام مند نیز به خوانندگان این فرصت را خواهند داد تا اثر را دقیق‌تر و با توجه به ویژگی‌های خاصی بخوانند. همانطور که ملاحظه می‌کنید، ادبیات و نقد ادبی مکمل هم هستند و مثلث نویسنده، منتقد و خواننده را تشکیل می‌دهد. برای نوشتن نقد ادبی روش خاصی وجود دارد و دانستن آن الزامی است. در ادامه، مرحله به مرحله روند نگارش و نکات مهم را خواهیم گفت.

 

[شاهدخت]

 

[شاهدخت]

نقد داستان را با نوشتن یک پاراگراف مروری شروع کنید
پاراگراف مروری یک متن کوتاه درباره اطلاعات تقریبا جامع از اثری است که می‌خواهیم در ارتباط با آن بنویسیم. برای انجام این تمرین، داستان یا کتابی که اخیرا به طور کامل مطالعه کرده‌اید یا یکی از بهترین کتاب های تاریخی ایران و جهان را انتخاب کنید. دلیل این است که دسترسی شما به منابع بهتر خواهد بود و می‌توانید خارج از گود درباره مسائل بافتی اثر با اشاره به نوشته‌های دیگران بنویسید.

 

[شاهدخت]

پس از انتخاب اثر، اطلاعات مشخصی در مورد آن استخراج کنید. برای مثال به ترتیب با معرفی اثر، سال انتشار و نام نویسنده آن، موضوع اصلی اثر، خلاصه‌‌ای از آن، انتخاب مهمترین ابعاد نگارشی (پایان بندی، شخصیت‌ها، نحوه ارائه مطالب و فصل بندی)، انتخاب چند جمله کوتاه از اثر و توضیح آن، نظر شخصی شما درباره نقاط قوت و ضعف اثر، دلایل شما برای انتخاب ویژگی‌های مثبت و منفی، توصیه مطالعه کتاب به گروه مخاطبین خاص، امتیاز شما از ۵ نوشتن را آغاز کنید. یک پاراگراف مروری به شما این فرصت را می‌دهد که به اثر، نویسنده، تاریخ نگارش آن اشراف کاملی پیدا کنید و بیاموزید جوانب مختلف را بررسی کنید.

 

[شاهدخت]

تقریبا برای نوشتن نقد کتاب و داستان آماده‌اید
ممکن است بخواهید نقد کتاب یا نقد داستان را برای چاپ یا صفحات وب آماده کنید. یا احتمالا از شما خواسته شده است برای طیف خاصی از مخاطبان آن متن را آماده کنید. شاید در انتخاب اثر محدودیت دارید یا احتمالا فقط از شما خواسته شده است برای اثری که به تازگی منتشر شده است نقد بنویسید. بهتر است اینجا اشاره کنیم که واژه «نقد» به معنی گفتن از نقاط منفی نیست. به عبارتی، شاید وقتی صحبت از نقد و انتقاد می‌شود فکر می‌کنیم باید جبهه مخالف بگیریم. این در حالی است که نقد به معنی بررسی جوانب مثبت و منفی یک اثر از دریچه نگاه حرفه‌ای و نو است. پیش از هر چیز، در انتخاب اثر دقت کنید، اثر را چندین بار بخوانید و نکاتی که هر بار به ذهنتان به ذهنتان می‌رسد یادداشت کنید. به انتخاب کلمات، زاویه دید روایت، شخصیت‌ها، نحوه بیان آن‌ها توجه کنید.

 

[شاهدخت]

دقت داشته باشید که اگر به ترجمه این اثر دسترسی دارید آن را هم بررسی کنید و درباره نقاط تشابه و تمایز ترجمه با اثر اصلی بنویسید. ممکن است متوجه شوید بسیاری از ضرب المثل‌ها به نحو دیگری در زبان مقصد آماده است که در معنا تغییری ایجاد کرده است. یا شاید متوجه شوید طبقه اجتماعی شخصیت‌ها در زبان آن‌ها در پیش بینی وقایع داستان در متن زبان اصلی از ترجمه پررنگ‌تر است. همانطور که ملاحظه کردید، مبنای این قسمت متن است. در مشاهدات و یادداشت برداری‌های خود احتمالا برخی نکات برجسته‌ترند و همین امر به شما جهت می‌دهد که در چه رابطه می‌توانید دقیق‌تر و موشکافانه‌تر بنویسید.

 

[شاهدخت]