آموزشی چگونه نویسنده شویم؟ اصول نویسندگی در ۵۵ نکته

[~Fateme.h~]

من این پاره از کتاب را نقل کردم تا علاوه بر نکته‌ای که دربارۀ ابزار کار دارد به سایر نکات مهم آن نیز توجه کنیم.
اما دربارۀ ابزار: ممکن است شما بگویید با نوشتن در برخی اپلیکیشن‌ها حتی در صورت نابودی موبایلمان، نوشته‌هایمان قابل بازیابی است و فقط کافی است شماره یا ایمیلمان را وارد کنیم و از نو وارد پروفایل خودمان در آن برنامه بشویم. بله این درست، اصلاً مگر دفترچه کاغذی کاملاً دور از گزند است؟ ممکن است گم شود، بسوزد، همراه با لباس شما در ماشین لباسشویی شسته شود.
ولی نکتۀ اصلی اینحاست: گوشی موبایل ابزار حواسپرتی است. برای من صد بار پیش آمده که موبایلم را باز کرده‌ام تا ایده‌ای را ثبت کنم اما دیده‌ایم پیام تازه‌ای دارم، و چنان درگیر پیام تازه و سیار نوتیفیکیشن‌ها شده‌ام که گاه ساعت‌ها بعد فهمیده‌ام که گوشی را برداشته بودم تا ایده‌‌ای را ثبت کنم.

 

[~Fateme.h~]

حالا این دربارۀ ثبت ایده است. گوشی برای نوشتن اصل متن فاجعه است. داری یک صحنه از داستانت را می‌نویسی ناگهان شوهر عمه‌ات زنگ می‌زند که بجنب فلان جا وام کم‌بهره می‌دهند. نتیجه روشن است. احتمالا به فکر چک ضمانت و ضامن معتبر میفتی. عجالتاً گور بابای داستان!
خب، با این حساب روی گوشی را خط می‌کشیم. گوشی فقط به کار کپشن‌نوییسی و استوری هوا کردن می‌خورد. تازه کپشن و استوری درست‌ودرمان را هم بهتر است که اول روی کاغذ یا توی کامپیوتر بپزیم.
می‌ماند انتخاب بین کاغذ و کامپیوتر.
نظرم من این است که نویسندۀ حرفه‌ای به هر دو نیاز دارد.

 

[~Fateme.h~]

من از آن دست از افراد متعصب نیستم که روی یکی از این‌ها پافشاری کنم. هر روز هم با قلم و کاغذ می‌نویسم هم با لپ‌تاپ تایپ می‌کنم. از هر دو هم به شکل متفاوتی لذت می‌برم.
نویسندۀ حرفه‌ای ناگزیر از تایپ است، چرا که با جابجا کردن سریع جملات و پاراگراف‌های متن کارای مهم و خلاقانه‌ای می‌توان کرد که روی کاغذ به سهولت امکانپذیر نیست. (البته که لازم نیست به خاطر سرعت کم تایپ خودتان را سرزنش کنید یا حتما تایپ ده انگشتی یاد بگیرید. البته که به یادگرفتنش می‌ارزد. اما در هر صورت با کمی مداومت در تایپ سرعتتان خودبه‌خود بیشتر می‌شود.)

 

[~Fateme.h~]

دربارۀ مزیت‌ کار با کامپیوتر محمد قائد حرف جالبی دارد:
«اگر کامپیوتر نبود مجبور بودم اختراعش کنم. با دست واقعاً نمی‌شود این کارها را کرد، با دست جابه‌جا کردن پاراگراف‌ها و کلمات در کتاب یا حتی متنی چند هزار کلمه‌ای عملاً ناممکن است. به این می‌ماند که بخواهی از تهران با دوچرخه به کرج بروی ناهار بخوری و برگردی. پیش از ورود کامپیوتر با قلم‌های نوک‌مدادی می‌نوشتم و پاک می‌کردم و حرکت از نو…گاهی از متن پرینت می‌گیرم و دوباره پاراگراف‌ها را جابه‌جا می‌کنم و دوباره پرینت می‌گیرم تا ببینم بهتر شده یا نه. کاری است پر زحمت و گیج‌کننده. در تحمل هر کسی نیست.» (+)

 

[~Fateme.h~]

می‌توان گفت که نوشتن با هر ابزاری به خروجی متفاوتی منجر می‌شود. نوشتن یک فکر با قلم و کاغذ ممکن است با نوشتن همان فکر توسط کامپیوتر کاملاً متفاوت باشد؛ بنابراین بهتر است از ابزارهای گوناگون بهره بگیریم.
روش کار ماریو بارگاس یوسا جالب است:

 

[~Fateme.h~]

«اول با دست می‌نویسم. همیشه صبح‌ها کار می‌کنم و در ساعات اولیۀ روز، همیشه با دست می‌نویسم. این ساعت زمانی است که خلاقیت من در اوج است. بیشتر از دو ساعت به این روش کار نمی‌کنم؛ چون دستانم خشک می‌شوند. سپس آن چیزهایی را که با دست نوشته‌ام تایپ می‌کنم و همین‌طورکه تایپ می‌کنم، تغییر هم ایجاد می‌کنم. این اولین مرحلۀ بازنویسی است؛ ولی همیشه چند خط را تایپ نمی‌کنم تا روز بعد، با تایپ آنچه از قبل نوشته‌ام، شروع کنم.»

 

[~Fateme.h~]

بی‌خیال دل‌نوشته؛ قصه بگو
«قصه یک راه فرار برای رسیدن به آرزوهای ناکام است.»
صادق هدایت
اگر بخواهم فقط یک پیشنهاد برای بهتر نوشتن بدهم این است:
«ادلنوشته ننویس.»
نه دلنوشته بخوانید، نه دلنوشته بنویسید. دلنوشته قلمتان را خراب می‌کند.

 

[~Fateme.h~]

برخی از ویژگی‌های شاخص دلنوشته‌ها:
دلنوشته کلیشه‌ای و نخ‌نما است.
دلنوشته احساساتی‌گرایانه و پر از ناله و زای است.
دلنوشته از سطح انشاهای مدرسه فراتر نمی‌رود.
دلنوشته پر از قید و صفت است.
دلنوشته پر از واژه‌های انتزاعی است.
دلنوشته هیچ قصه یا رخداد خاصی را روایت نمی‌کند.

 

[~Fateme.h~]

چگونه از دلنوشته بپرهیزیم؟

یک:
با کلمات سالاد درست نکنید! سعی کنید ساده و روان منظور خودتان را بیان کنید. زور نزنید با با چپاندن زورکی کلمه توی متن احساس و زیبایی خلق کنید.

دو:
روایت کنید. ملموس و روشن از اتفاقات زندگی‌ خودتان یا دیگران بگویید. به جایی اینکه بگویید فلان اتفاق خیلی تلخ و دردناک بود، فضا و رویدادها را توصیف کنید تا ما خودمان تلخی و دردناک بودن اتفاق را حس کنیم. سعی کنید از کلمات عینی بیشتر استفاده کنید. جزئی‌نکاری کنید و در توصیف به حواس پنجگانه متوسل شوید.

 

[~Fateme.h~]

چرا روایت و قصه‌گویی؟
حتی اگر نمی‌خواهیم داستان‌نویس شویم و قصد ما نوشتن پروپوزال و جستار و مقاله است، بازهم بهتر است مهارت قصه‌گویی و روایت پردازی را بیاموزیم.
این قصه و داستان است که ذهن آدم‌ها را درگیر می‌کند و باعث می‌شود نوشتۀ ما در ذهن ان‌ها باقی بماند.
قبلاً در مطلبی دربارۀ «مقاله‌نویسی در سایت» نوشته
بودم: