آموزشی چگونه یک شاعر شویم؟

[HAN]

¹.می دانید، کلماتی که بعد از قافیه آمده وعینا تکرار شده است " ردیف" نام دارد. این شعر از نظر ردیف تقریبا مشکلی ندارد.

 

[HAN]

².اگر به قافیه های بیت اول شعر بنگرید، می بینید کلمات پایانی قبل از ردیف، درحروف " ن "و " ه " و آوای " آ " مشترکند؛ می توان برای قافیه ی این بیت این الگوی ساده را در نظر گرفت: [ آ + نِ + ه ] حالا بر اساس این الگو می توانیم در باره ی قافیه ی بیت های دیگر براحتی قضاوت کنیم.

- قافیه ی بیت دوم و پنجم: ناله [ آ + لِ + ه ]

- قافیه ی بیت سوم و چهارم: گریه [ -ِ ر + یِ + ه ]

- قافیه ی بیت ششم: لانه [ آ +نِ + ه ]

می بینید که الگوی موردنظر فقط دربیت ششم رعایت شده است؛ یعنی بقیه ی قافیه ی شعر ایراد دارد.

 

[HAN]

به یاد داشته باشیم که:
" ناله " با کلماتی هم قافیه می شود که اشتراک حروف پایانی شان ( صامت و مصوت) بر اساس الگوی [ آ + لِ + ه ] باشد.

کلماتی مثل: خاله، رساله، هاله، دنباله و...

" نامه " با کلماتی هم قافیه می شود که اشتراک حروف پایانی شان ( صامت و مصوت) بر اساس الگوی [ آ +مِ + ه ] باشد.

کلماتی مثل: خودکامه، خامه، و...

 

[HAN]

³.یک سوال مهم:
چرا برخی شاعران در کاربرد قافیه به این مشکل دچار می شوند؟

بر اساس الگویی که معرفی کردیم می توانید حدس بزنید که بسیاری از شاعران نوپا، معمولا فقط " ه " پایانی را که ِ- خوانده می شود یه عنوان حرف قافیه در نظر می گیرند و همین خطا باعث ضعف قافیه در شعر می شود.

در پایان این بحث انتظار داریم با توجه به الگوهایی که در زیر می آید، بتوانید براحتی قافیه هایی سالم، تازه و قشنگ بسازید.

 

[HAN]

- " تیره " بر اساس الگوی [ ی + رِ + ه ] هم قافیه با کلماتی مثل: زنجیره،سیره، و...
- " کوزه " بر اساس الگوی [ و + زِ + ه ] هم قافیه با کلماتی مثل: رفوزه، آموزه، و...

لازم به ذکر است در تمامی مثال های بالا، حرف پایانی " ه " نوشته می شود اما خوانده نمی شود یعنی "ه" غیر ملفوظ است. درمثال های بعدی " ه " ملفوظ است و خوانده می شود.

- " کوه " بر اساس الگوی [ و + ه ] هم قافیه با کلماتی مثل: نستوه، شکوه ، و...

- " کاه " بر اساس الگوی [ ا+ ه ] هم قافیه با کلماتی مثل: پگاه، جاه، جان کاه، ماه، و...

- " تشبیه " بر اساس الگوی [ ی + ه ] هم قافیه با کلماتی مثل: تنزیه، تیه، و...

 

[HAN]

نکته ی مهم!

اشتراک قافیه ها بر اساس کنار هم نشستن یک حرکت ( مصوت) و یک حرف ( صامت) در پایان کلمه ایجاد می شود. اگر به الگوهایی که ارائه کردیم نگاه کنید می بینید همه یک حرف و یک حرکت ( -َ-ِ-ُ ) در پایان دارند و شاعر این دو را باید در قافیه پردازی در نظر بگیرد.

 

[HAN]

الگوهای دیگر:
- " دفتَر " بر اساس الگوی [ َ + ر] هم قافیه با کلماتی مثل: خبَر،دیگَر، بهتَر، دَر، و...

- "دِل " بر اساس الگوی [ ِ + ل ] هم قافیه با کلماتی مثل: مشکل، ول، کامل ، و...

- "دُر " بر اساس الگوی [ ُ + ر] هم قافیه با کلماتی مثل: شتر، موتور، حُر، و...

 

[HAN]

نکته ی مهم دیگر:

گفتیم، اشتراک قافیه ها بر اساس کنار هم نشستن یک حرکت ( مصوت) و یک حرف ( صامت) در پایان کلمه ایجاد می شود؛ گاهی بین حرکت قافیه و حرف قافیه، حرف ساکنی همراه می شود که لازم است در الگوی قافیه، آن را هم در نظر بگیریم.

 

[HAN]

- " تَشت " بر اساس الگوی [ َ + ش + ت] هم قافیه با کلماتی مثل: رشت، دشت، گذشت، و...

- "دَست " بر اساس الگوی [ َ + س + ت] هم قافیه با کلماتی مثل: مسـ*ـت، شکست، هست، و...

- " مِهر " بر اساس الگوی [ ِ+ ه + ر] هم قافیه با کلماتی مثل: سپهر، چهر، و...

- " اَبر " بر اساس الگوی [ َ+ ب + ر] هم قافیه با کلماتی مثل: ستبر، قبر، صبر، و...

 

[HAN]

- " رَفت " بر اساس الگوی [ َ+ ف + ت] هم قافیه با کلماتی مثل: نفت، زفت، و...

- " سَرد " بر اساس الگوی [ِ ِ+ ر+ د ] هم قافیه با کلماتی مثل: درد، آورد، مرد، و...

- " سوخت " بر اساس الگوی [ و+خ + ت] هم قافیه با کلماتی مثل: دوخت، آموخت، فروخت، و...

- " ماند " بر اساس الگوی [ ا+ ن + د] هم قافیه با کلماتی مثل:خواند، دواند، نشاند، و...