آموزشی چگونه یک شاعر شویم؟

[آیناز]

شعر چیست؟

به مجموعه‌ای از واژه‌ها، وزن، مصرع، قافیه، بیت و بارِ معنایی، شعر می‌گوییم. شعر به 2 دسته؛ کلاسیک و مدرن تقسیم می‌شود که هر دسته زیر مجموعه‌های مختص به خود را دارد.

اجازه دهید ابتدا شعر را کالبد‌شکافی کنیم تا با اجزای آن آشنا شویم. به تصویر زیر دقت نمایید؛

 

[آیناز]

 

[آیناز]

در قطعه بالا هر بخش با رنگ خاصی مشخص شده است که در ادامه راجب آن توضیحاتی می‌بینیم.

سبز؛ به نشانه کل شعر است که می‌تواند قطعه، رباعی، قصیده، دوبیتی و... باشد، این شعر مثنوی است.

آبی؛ این رنگ یک مصرع را مشخص می‌کند، کلمات پایانی هر مصرع معمولاً قافیه شناخته می‌شوند.

قرمز؛ همان‌طور که می‌بینیم، از نظر حروف و نطق تقریباً با هم برابرند، به این کلمات که آخر هر مصرع می‌آیند و هنگام خواندن شعر زیبایی خاصی می‌آفرینند قافیه می‌گوییم.

اگر بخواهیم درمورد وزن صحبت کنیم، در ساده‌ترین شکل ممکن به هم‌ترازی و هم‌آهنگی از نظر طول، آهنگ و تن در یک بیت را وزن می‌گوییم.

 

[آیناز]

طبق آن‌چیزی که قبلاً خواندیم، شعر به دو دسته تقسیم می‌شود.

زیر مجموعه و قالب‌های شعر‌های کلاسیک شامل؛ غزل، قصیده، رباعی، مثنوی، قطعه، مسمّط، ترکیب‏‌بند، ترجیع‏‌بند، مستزاد، تشبیت و فرد می‌شوند.

 

[آیناز]

به ابیاتی بین 4 تا 15 عدد که از نظر وزن «هم‌وزن» و قافیه «هم‌قافیه» با هم برابر باشند غزل می‌گوییم.

بیت اول غزل را «مطلع» و بیت آخر آن را «مقطع غزل» می‌نامیم.

معمولا شاعران موضوعات عارفانه و عاشقانه را در قالب غزل بیان کرده و در بیت آخر خلاصه یا نتیجه‌گیری خود را می‌کنند مثل غزلیات؛ حافظ، مولانا و سعدی.

آرایش شعر:

---------* -----------*

--------- -----------*

 

[آیناز]

قصیده
به شعر‌هایی که بیش از 15 عدد بیت دارند و از نظر موضوعی؛ پند و حکایت، نصیحت، روایت و وصف را در بر می‌گیرند قصیده می‌گوییم.

الزاماً در این نوع شعر دو مصرع اول با هم هم‌قافیه هستند.

آرایش شعر:

---------* -----------*

--------- -----------*

 

[آیناز]

رباعی
به شعری که شامل دو بیت بوده و همه مصرع‌ها به جز مصرع سوم هم‌قافیه باشند رباعی می‌گوییم.

در مجموعه‌ای از رباعی‌ها هر رباعی یک موضوع را در بر می‌گیرد و رباعی بعدی راجب یک موضوع دیگر صحبت می‌کند.

آرایش شعر:

وقت است که در بر آشنایی بزنیم / تا بر گل و سبزه تکیه جایی بزنیم

زان پیش که دست و پا فروبندد مرگ / آخر کم از آن که دست و پایی بزنیم

 

[آیناز]

مثنوی
به مجموعه ابیاتی که هم‌وزن و هم‌قافیه بوده و یک داستان خاصی را روایت می‌کنند مثنوی می‌گوییم، مثل؛ شاه‌نامه فردوسی.

آرایش شعر:

---------* -----------*

 

[آیناز]

قطعه
به شعری که حداقل دو بیت داشته باشد و آخر مصرع‌های دوم فقط قافیه داشته باشند. زیاد شنیده‌اید که می‌گویند یک قطعه از فلانی.

آرایش شعر:

--------- -----------*

--------- -----------*

 

[آیناز]

شعر مدرن
به مجموعه سبک‌های جدید و دارای ریتم خاص؛ شعر مدرن می‌گوییم. مثل: شعرنو، ترانه، رپ و...