معرفی کتاب کتاب «تمرین فیلمنامه‌نویسی» | ژان کلود کاری‌یر، پاسکال بونیتزر و تمرین‌های کاربردی فیلمنامه‌نویسی

[شیر کاکائو]

 

[شیر کاکائو]

کتاب «تمرین فیلمنامه‌نویسی» نوشتۀ دو نفر از فیلمنامه‌نویسان حرفه‌ای به نام‌های «ژان کلود کاری‌یر» و «پاسکال بونیتزر» است. این کتاب در مجموع سه فصل دارد که در فصل اول آن کاری‌یر در چهار بخش به کارهای عملی فیلمنامه‌نویسی می‌پردازد؛ نگارش فیلمنامه، دستمزد فیلمنامه‌نویس، قوۀ تخیل و توصیه‌هایی برای فیلمنامه‌نویسان از جمله موضوع‌های این فصل هستند. اما پاسکال بونیتزر در فصل‌های دوم و سوم کتاب به ترتیب به سراغ یکسری تمرین‌های آموزشی و مشکلات فیلمنامه‌نویسی می‌رود. این کتابِ یکصدوبیست صفحه‌ای را «نادر تکمیل‌همایون» ترجمه و نشر «روزنه‌ کار» منتشر کرده است.

 

[شیر کاکائو]

در سرآغاز کتاب کاری‌یر در بخش کوتاهی به اهمیت شناخت فیلمنامه‌نویس از حرفۀ تدوین‌ می‌پردازد. به باور او یک فیلمنامه‌نویس باید شناخت روشنی از هنر یا حرفۀ تدوین داشته باشد، زیرا بسیاری از فیلمنامه‌ها به صورت تدوین‌شده نوشته می‌شوند و شناخت فیلمنامه‌نویس از تدوین‌ می‌تواند در مرحلۀ نگارش فیلمنامه محرک تخیل او باشد.

 

[شیر کاکائو]

کاری‌یر در بخش دیگری نحوۀ ارتباط کاری و مالی میان فیلمنامه‌نویس، کارگردان و تهیه‌کننده را توضیح می‌دهد؛ که البته این بخش ارزش توجه آنچنانی برای نویسنده‌های ایرانی ندارد و مربوط به شرایط کشورهای اروپایی و آمریکایی است.

 

[شیر کاکائو]

توصیه‌هایی برای فیلمنامه‌نویسان در کتاب «تمرین فیلمنامه‌نویسی»​

او سپس یکسری توصیه‌‌های پراکنده برای فیلمنامه‌نویسان دارد که در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

۱ . به شخصیت‌های خود فرصت بدهید. نباید آن‌ها را سیاه سیاه یا سفید سفید نشان داد. همچنین برای نقش‌های فرعی باید هرکدام را در لحظۀ مناسب وارد فیلم کرد تا بتوانند خود را کاملاً بیان کنند.

۲ . واهمه نداشته باشید که کار را با موقعیتی کلیشه‌ای یا موقعیتی آشنا آغاز کنید. ضمن کار است که می‌توانیم آرام‌آرام به کلیشه حالتی اصیل بدهیم. هیچکاک در این باره می‌گوید: «بهتر است از کلیشه شروع کنیم تا به کلیشه برسیم.»

۳ . همیشه به یاد داشته باشید آنچه را که قرار است نشان دهید اعلام نکنید.

۴ . باید فیلمنامه‌نویس هر لحظه به خودش بگوید که ادبیات، دشمن شمارۀ یک فیلمنامه است. فیلمنامه‌نویس باید جملات و فکرهای زیبا را فدا کند زیرا فیلمنامه با داستان و رمان فرق دارد.

 

[شیر کاکائو]

تمرین‌های کاری‌یر برای تقویت عضلۀ تخیل​

کاری‌یر در بخش بعدی کتاب «تمرین فیلمنامه‌نویسی» به تخیل می‌پردازد و قوۀ تخیل را همچون عضله‌ای می‌پندارد که ضروری‌ است تا با تمرین روزانه آن را تقویت کرد و ساخت. او تأکید می‌کند که ما باید تخیل خود را به تحریک واداریم و هر روز این کار را انجام دهیم و در هر چیز و هر موقعیتی روی داستان‌گویی تمرکز کنیم. می‌توانید برای تقویت قدرت تخیل خود سه تمرین زیر را انجام دهید.

۱ . صحنه‌ یا فضایی را معین کنید و آن را به شیوه‌های گوناگون تعریف و توصیف کنید.

۲ . در بالکن خانه یا جای ثابت و مناسبی قلم و کاغذ خود را بردارید و به رهگذرانی که در کوچه یا خیابان رد می‌شوند توجه کنید و برای هرکدام موقعیت و داستانی خیالی طرح کنید.

۳ . گذشته‌ها و خاطرات خود را به یاد بیاورید و از آن‌ها یادداشت بردارید.

 

[شیر کاکائو]

در ضمن این را هم بدانید که تخیل حد و مرزی ندارد و فیلمنامه‌نویس ناگزیر است تا انواع نقش‌های مختلف را در ذهن خود بازی کند. فیلمنامه‌نویس نباید از جنبۀ اخلاقی، تجسم کردن نقش‌های پلیدانه یا جنایتکارانه را نادرست بداند و آن‌ها را نادیده بگیرد. او باید با قدرت تمام به دنبال همۀ شخصیت‌ها و آدم‌های درون خود باشد و آن‌ها را کشف کند. این تمرینات در ابتدا این توان را به تخیل می‌دهد تا خود را بیابد، سپس اعتماد به نفس خود را پیدا کند و سرانجام به کار بیفتد. بنابراین نه تنها فیلمنامه‌نویس باید به ژرفنای تیرۀ وجود خود بنگرد بلکه باید با هر سطح از سانسور و واپس‌روی برخاسته از ترس‌ افشای کامل خود، مقابله کند و مانع اختگی تخیل خود شود.

 

[شیر کاکائو]

اضافه بر تمرینات قوۀ تخیل، کاری‌یر در صفحات بعدی تمریناتی را هم برای رشد و پرورش فیلمنامه‌نویس ارائه می‌دهد. در ادامه به ذکر چهار مورد از این تمرینات می‌پردازیم.

۱ . به آثار کلاسیک مراجعه کنید.

۲ . فیلمنامۀ فیلم‌هایی را که دوست داشته‌اید یا از آن‌ها بدتان آمده است تحلیل کنید.

۳ . فیلم‌نامه‌های ماندگار را با دقت مطالعه کنید.

۴ . از تجربۀ کارگردان‌هایی که می‌شناسید استفاده کنید.

 

[شیر کاکائو]

فصل دوم کتاب «تمرین فیلمنامه‌نویسی»

در ابتدای فصل دوم بونیتزر در پاسخ به سؤال زیر دو تمرین پیش روی دانشجویان فیلمنامه‌نویسی می‌گذارد.

چگونه از نحوۀ ساختن یک فیلم آگاه شویم؟

۱ . نسخه‌ای از فیلمنامه را در دست بگیرید و در اتاق تدوین آن را با فیلمی که ساخته می‌شود مقایسه کنید.

۲. بازهم نسخه‌ای از فیلمنامه را بردارید و به محل فیلمبرداری بروید. بهتر است تا حد امکان نزدیک دوربین بنشینید و هر آنچه را که در مقابل‌تان روی می‌دهد با آنچه نوشته شده، مقایسه کنید.

 

[شیر کاکائو]

در ادامۀ کتاب بونیتزر نیز همانند کاری‌یر تمرینات متعددی را برای تقویت مهارت فیلمنامه‌نویس مطرح می‌کند که در ادامه به شش مورد از آن‌ها اشاره شده است.

۱ . سریال‌های تلویزیونی را تحلیل کنید و آن‌ها را با سریال‌های قدیمی مقایسه کنید. این کار شما را با سبک‌ها و شیوه‌های متنوع روایت آشنا خواهد کرد.

۲ . گفتگوی یک صحنۀ مشهور را بنویسید و طی آن مضمون و موقعیت‌های اصلی را مشخص کنید.

۳ . در مورد فیلم‌های به نمایش درآمده نقد بنویسید و یا مطلب مطبوعاتی تهیه کنید. این عمل باعث می‌شود تا با دقت بیشتری جزئیات فیلم را بررسی کنید.

۴ . به هیچ‌عنوان فیلمنامۀ فیلم مستند را بی‌اهمیت تلقی نکنید. مستند معروفی برگزینید و فیلمنامۀ آن را بنویسید تا همان مسیری را که کارگردان طی کرده ردیابی کنید.

۵ . فیلم‌های تبلیغاتی را تحلیل کنید و سؤالاتی راجب آن‌ها از خود بپرسید. مثلاً چگونه می‌توان به کارایی یا عدم کارایی یک فیلم تبلیغاتی پی برد؟ آیا می‌توان دلیلش را فهمید؟

۶ . عادت کنید به طور شفاهی برای دوستان‌تان داستان تعریف کنید. این تمرین به طرز اجتناب‌ناپذیری داستان را از روایتی به روایت دیگر پربارتر می‌کند.